Wat zijn de oorzaken van zwarte ontlasting?

Zwarte ontlasting is niet altijd het gevolg van een ernstig probleem. Er zijn namelijk een heleboel redenen waarom ontlasting zwart zou kunnen kleuren, en onschuldige ijzerhoudende supplementen of zelfs Oreo-koekjes zouden hier de boosdoener van kunnen zijn. Dit geldt in het bijzonder voor mensen die eerder een stomaoperatie of een colectomie hebben ondergaan, omdat het voedsel dat zij eten niet volledig meer zal worden verteerd, zoals dat wel het geval is bij mensen die een dergelijke buikoperatie niet hebben gehad. Wanneer je echter in het verleden bloedingen in je maagdarmkanaal hebt gehad, er sprake is van een vieze geur, of het probleem langer dan enkele dagen aan blijft houden, dan is dat zeker een goede reden om je huisarts om advies te vragen.

Snelle feiten: wat je dient te weten over zwarte ontlasting

De meeste gevallen waarin zwarte ontlasting wordt geproduceerd, zijn het gevolg van het eten van zwart gekleurd voedsel en/of door het gebruik van ijzerhoudende supplementen.
De meest voorkomende aandoening die ook een zwarte ontlasting veroorzaakt, is een bloedende maagzweer.
Een zwarte ontlasting die het gevolg is van de aanwezigheid van bloed wijst op een probleem ergens in het bovenste gedeelte van je spijsverteringskanaal.
Bloed dat aanwezig is in de ontlasting kan op worden gespoord door middel van ene laboratoriumonderzoek van een ontlastingmonster.
Indien je een zwarte ontlasting uitscheidt en daarnaast last hebt van pijn, braken of diarree, dan dien je direct een arts te waarschuwen. Dit geldt ook wanneer je slechts het vermoeden hebt dat er bloed in je ontlasting aanwezig is.

Zwarte ontlasting als gevolg van voedsel of supplementen

Een zwarte ontlasting kan veroorzaakt worden t door voedsel, supplementen, geneesmiddelen of mineralen die je binnen hebt gekregen. IJzersupplementen, alleen of als onderdeel van een multivitaminepreparaat om bloedarmoede (een aandoening waarbij sprake is van een ijzertekort) te behandelen, kunnen zwarte- of zelfs een groen gekleurde ontlasting veroorzaken. Voedingsmiddelen die donkerblauw, zwart of groen van kleur zijn, kunnen eveneens je ontlasting een zwarte kleur geven. Stoffen waarvan vaak wordt gemeld dat deze een zwarte ontlasting kunnen veroorzaken, zijn onder andere:

Zwarte drop,
Bosbessen,
IJzerhoudende supplementen,
Lood,
Pepto-bismol bevattende middelen.

Op het ogenblik dat je zwarte ontlasting ziet en dit fenomeen terug weet te leiden naar een bepaald soort voedsel dat je eerder hebt gegeten, dan is dat prima. Er zal echter direct een arts geraadpleegd dienen te worden wanneer een zwarte ontlasting niet gelinkt kan worden aan het binnenkrijgen van een bepaald soort voedsel, een ijzerhoudend supplement of de stof Pepto-bismol.

Wanneer er geen duidelijke reden kan worden gegeven voor de productie van een zwarte ontlasting (zoals etenswaren, een supplement of een geneesmiddel zoals Pepto-bismol), dan kan is het wellicht aan te bevelen om je arts te vragen om je ontlasting te onderzoeken op de aanwezigheid van bloed. Een breed scala aan medische factoren kan namelijk een zwarte ontlasting veroorzaken die bovendien gepaard kan gaan met een vieze geur.

Zwarte ontlasting als gevolg van de aanwezigheid van bloed: Melena

Bloed dat vanaf de hogere gelegen delen van het spijsverteringskanaal afkomstig is, zoals vanuit de slokdarm of de maag, kan de ontlasting zwart laten kleuren, dit wordt in de medische wereld ‘melena’ genoemd. In de tijd dat het bloed door je spijsverteringskanaal wordt vervoerd en bloot wordt gesteld aan de inwerking van enzymen die een rol spelen in het spijsverteringsproces, dan zal het van rood naar zwart verkleuren. Dit proces zal het een beetje lastiger maken om het bloed te zien in of op de ontlasting, in vergelijking tot wanneer er helderrood bloed in of opzit. Helderrood bloed in of op je ontlasting, ook wel aangeduid met de term hematochezia, komt doorgaans vanuit de lagere delen van het spijsverteringskanaal, zoals het rectum of de dikke darm. Bloed dat afkomstig is van een lager gelegen deel van het maagdarmkanaal zal minder bloot worden gesteld aan het spijsverteringsproces en kan om die reden rood van kleur blijven.

Indien de zwarte ontlasting samengaat met andere symptomen, zoals een gevoel van zwakte of flauwvallen, duizeligheid, pijn of braken, in het bijzonder wanneer er bloed in aanwezig is of wanneer de massa lijkt op koffiedik, dan is het zonder twijfel van belang om direct contact op te nemen met een arts, omdat er sprake zou kunnen zijn van een medische noodsituatie. Voor bepaalde mensen is er overigens mogelijk al een bekende risicofactor voor bloedingen in hun spijsverteringskanaal. Je dient altijd met je huisarts te spreken over het eventuele risico op bloedingen en de aanwezigheid van bloed in de ontlasting wanneer je bekend bent met één van de onderstaande mogelijke risicofactoren:

Leverziekte,
Kanker,
Dieulafoy laesie (een zeldzame aandoening aan de maag),
Erosieve oesofagitis (een ontsteking in de slokdarm),
Erosieve gastritis (een ontsteking in de maag),
Intestinale ischemie (de toevoer van bloed naar de darmen is afgesneden),
Maagzweren,
Een scheur in de slokdarm (een zogenaamde Mallory-Weiss scheuring),
Varices (spataderen) in de slokdarm of in de maag.

De diagnose stellen van bloed in de ontlasting

De zwarte kleur van de ontlasting alleen is niet voldoende omvast te stellen dat er ook echt bloed in de ontlasting aanwezig is. Om die reden zal een arts altijd dienen te bevestigen of er daadwerkelijk sprake is van bloed in je ontlasting. Dit onderzoek kan vaak uit worden gevoerd in de praktijk van je huis door middel van een rectaal onderzoek. In andere gevallen kan het zelfs thuis worden uitgevoerd met behulp van een speciale onderzoekskit die wordt gebruikt om een klein ontlastingsmonster te verzamelen, dat vervolgens ter beoordeling naar een laboratorium wordt gestuurd.

Bloed in de ontlasting dat donker van kleur is, kan het gevolg zijn van uiteenlopende aandoeningen, onder andere een bloedende maagzweer, gastritis (maagontsteking), oesofageale varices (spataderen in de slokdarm) of een scheur in de slokdarm door hevig braken (een Mallory-Weiss-scheuring). Het teerachtige uiterlijk van de ontlasting is het gevolg van het aanwezige bloed dat eerder in contact is gekomen met de spijsverteringssappen van je lichaam.

Nadat melena gediagnosticeerd is, kan een arts andere diagnostische onderzoeken aanvragen om de oorzaak en de exacte plaats van de bloeding vast te kunnen stellen. Het onderzoek dat waarschijnlijk het meest noodzakelijk zal zijn bij de vaststelling van de oorzaak van het bloeden, zal de uitvoering van een esophagogastroduodenoscopie (EGD) zijn. Andere onderzoeken die eventueel uit kunnen worden gevoerd in dit geval zijn:

Het maken van röntgenfoto’s,
Het uitvoeren van bloedonderzoek,
Een colonoscopie,
Een ontlastingsonderzoek dat gericht is op de aanwezige bacterieculturen,
Een bariumonderzoek.

De meest voorkomende oorzaken van Melena

Maagzweer. Een maagzweer is een soort zweer aan de binnenzijde van de maag die bloedingen tot gevolg kan hebben waardoor er melena kan ontstaan. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, worden maagzweren vaak niet veroorzaakt door stress of pittig eten (hoewel deze factoren wel een al bestaande maagzweer erger kunnen maken). In feite worden maagzweren doorgaans veroorzaakt door een infectie met een bacterie genaamd Helicobacter pylori (H. pylori). Gewoonlijk zal er in dat geval antibiotica voor worden geschreven om de infectie aan te pakken, soms in combinatie met een maagzuurremmend middel.

Een andere oorzaak van een maagzweer is het langdurige gebruik van pijnstillers die bekend staan als NSAID’s (niet-steroïde anti-inflammatoire middelen). NSAID’s kunnen de maag namelijk gaan irriteren doordat ze de maagwand, die bedoeld is om de maag te beschermen tegen het maagzuur, verzwakken. Om dezelfde reden hebben NSAID’s een negatief effect op de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. NSAID’s zijn over het algemeen middelen die gewoon vrij verkrijgbaar zijn, zoals ibuprofen, naproxen en aspirine. Sommige NSAID’s worden echter ook verstrekt op doktersrecept. Maagzweren die veroorzaakt zijn door NSAID’s genezen meestal pas nadat er met het gebruik van het verantwoordelijke middel is gestopt.

Gastritis. Gastritis is een ontsteking van de maagwand. Deze ontsteking kan het gevolg zijn van het drinken van te veel alcohol of het eten van gekruid voedsel, roken, een bacteriële infectie of door het langdurige gebruik van NSAID’s. Gastritis kan zich tevens gaan ontwikkelen na het ondergaan van een operatieve ingreep of doordat je een trauma op hebt gelopen, maar ook kan een maagzweer verband houden met al bestaande aandoeningen.
Spataderen in de slokdarm. Slokdarmvarices zijn verwijde aderen die zich in de wand van het onderste deel van de slokdarm, of het bovenste deel van de maag, bevinden. Zodra deze aderen gaan scheuren, kunnen ze bloedingen veroorzaken, waardoor er uiteindelijk bloed in de ontlasting, of in het braaksel, waar kan worden genomen. Er is in dit geval sprake van een ernstige complicatie als gevolg van een hoge bloeddruk die op zijn beurt veroorzaakt is door cirrose van de lever.
Een Mallory-Weiss-scheuring. Dit is een scheur die zich bevindt in het slijmvlies dat de slokdarm en de maag bekleedt. Op het ogenblik dat een dergelijke scheuring gaat bloeden, dan kan dat resulteren in melena. Deze aandoening is gelukkig tamelijk zeldzaam (en komt enkel en alleen voor bij vier op de 100.000 mensen) en kan het gevolg zijn van hevig braken, hevig hoesten of epileptische aanvallen.

Slotopmerking

In de meeste gevallen is het hebben van een zwart gekleurde ontlasting te wijten aan het voedsel dat je binnen hebt gekregen en is dit dus niets om je zorgen over te maken. Wanneer je echter last van een zwarte ontlasting hebt die je niet aan een bepaald voedingsmiddel of aan een ijzerhoudend supplement toe kunt schrijven, dan dien je je huisarts zo snel mogelijk om advies te vragen. Indien je slechts af en toe zwarte ontlasting hebt die altijd voorkomt na het eten van voedsel dat donker van kleur is, dan is dat normaal gesproken geen reden tot enige ongerustheid. Wanneer de zwarte kleur daarentegen samengaat met andere symptomen, zoals braken, diarree of een acute pijn, dan moet je direct de hulp van een arts inroepen.