Een cyste of knobbeltje in de lies kan voor angst zorgen en vervelend zijn. Soms zit het knobbeltje in de weg bij bewegingen, wordt het kapot geschuurd door kleding en gaat dan bloeden, of veroorzaakt pijn en irritatie. Het is logisch dat je wilt weten wat het knobbeltje is, of het gevaarlijk is, en of het verwijderd kan worden. In dit artikel bespreken we de behandelmogelijkheden voor een cyste, en de andere oorzaken van een knobbeltje in je lies.
Wat is een cyste?
Een cyste kan in bijna elk lichaamsdeel voorkomen, dus ook in je lies. Een cyste is over het algemeen een onschuldig knobbeltje of blaasje, dat gevuld is met slijm, vloeistof, harde materie of zelfs met lucht. Een cyste kan ontstaan als een vreemde materie wordt ingekapseld door het lichaam, als er een ontsteking onder de huid optreedt, of als de afvoer van een klier wordt geblokkeerd. Dat een cyste meestal onschuldig is betekent niet dat hij niet vervelend is: het bultje kan gaan ontsteken, voor pijn en irritatie zorgen, en door de druk op andere weefsels en lichaamsdelen de werking daarvan belemmeren. Ook kan een grote cyste er lelijk uitzien en voor schaamte zorgen, zeker als hij in de liesstreek voorkomt.
Is een cyste gevaarlijk? Hoe kan het behandeld worden?
De meeste cystes zijn alleen maar vervelend en lelijk. Ze kunnen gaan infecteren en dan voor pijn, ongemak en koorts zorgen. Het is zelden zo dat een echte cyste tot het ontstaan van kanker leidt: het bultje is meestal goedaardig. Om erachter te komen of het bultje inderdaad een (goedaardige) cyste is, en wat de mogelijkheden voor behandeling zijn, kan je naar de huisarts gaan. Omdat een cyste vaak doorgroeit worden de symptomen steeds vervelender.
Een arts kan de inhoud van de cyste met een naald wegzuigen of de hele cyste door een klein chirurgische ingreep verwijderen, bijvoorbeeld als wegzuigen geen effect heeft (een cyste kan zichzelf soms weer bijvullen). Bij de laatste vorm van behandeling kan er een litteken achterblijven. Als een arts denkt dat de cyste gevaarlijk zou kunnen zijn, neemt hij soms met een holle naald een biopt. Daarbij wordt een klein stukje van het weefsel weggenomen en in het laboratorium onderzocht. Er wordt dan gekeken of er sprake is van kanker.
Het is belangrijk dat je niet zelf probeert om een cyste verwijderen. De inhoud van het bultje kan in je lichaam vrijkomen, of de cyste kan gaan ontsteken. Bovendien kan het omhulsel van de cyste achterblijven, waardoor het probleem weer terugkomt. Laat het behandelen van cystes aan een arts over.
Welke soort cyste kan het zijn?
Er zijn tientallen verschillende cystes die in de liezen kunnen voorkomen. Meestal zijn het cystes die zich vormen vanuit de huid. Dit zijn een paar soorten die de knobbel in je lies veroorzaken.
- Talgkliercyste – deze cyste ontstaat als een talgklier van een haarzakje verstopt raakt. Het talg kan dan niet meer naar buiten vloeien en bouwt zich op in het geblokkeerde haarzakje. Samen met dode huidcellen en bacteriën vormt zich zo een knobbel. De cyste kan gaan ontsteken en wordt dan rood en pijnlijk.
- Haarnestcyste – als een haar in de kwetsbare huid van de liezen ingroeit, kan er een gaatje of tunneltje achterblijven. Als dit gaatje ontstoken raakt en gevuld raakt met pus spreken we van een haarnestcyste. Vaak moet deze chirurgisch verwijderd worden. Om haarnestcysten op je onderlichaam te voorkomen kan je je beter niet scheren – hierbij ontstaan korte haren die makkelijk ingroeien. Gebruik in plaats daarvan een ontharingscrème.
- Epidermale cyste – deze cysten bevatten keratine, het hoornachtige materiaal waar haren uit bestaan. Ze zijn meestal klein en groeien langzaam, en komen onder andere op de genitaliën voor. Als een epidermale cyste ontstoken raakt kan hij opzwellen en pijn doen.
- Trichilemmale cyste – een cyste die op de behaarde delen van het lichaam voorkomt. De cyste groeit langzaam en is onschadelijk. Hij is gevuld met eiwitten en voelt vaak erg hard aan, als een steentje. De cyste kan makkelijk verwijderd worden door een cyste.
Wat kan de knobbel in mijn lies zijn, behalve een cyste?
Er zijn tientallen andere aandoeningen die een knobbeltje in je lies kunnen veroorzaken. De meeste ervan zijn, net als een cyste, relatief onschadelijk. In dit artikel bespreken we de mogelijke oorzaken voor het knobbeltje, hoe ze ontstaan, en of het nodig is om ze te behandelen.
1. Huidabces
Een abces is een infectie met zwelling van de diepere huidlagen die kunnen voorkomen als huidbacteriën in de huid terecht komt. Vaak worden abcessen veroorzaakt door de bacterie Staphylococcus aureus. Dit organisme komt van natuurlijk veel voor op de huid en is meestal onschuldig. Onder bepaalde omstandigheden kan de bacterie echter een ontsteking veroorzaken, zoals wanneer hij in de diepere huidlagen terecht komt. Meestal is een abces pijnlijk, en de kleur van de zwelling is vaak geen, rood of roze.
Als de arts bepaalt heeft dat je een abces hebt, kan hij een kleine incisie (snee) in het knobbeltje maken. Hierdoor kunnen de pus en de bacteriën van de ontsteken wegstromen en krijgt de huid de kans om te genezen. De wond wordt goed schoongemaakt, en soms krijg je antibiotica voorgeschreven om achtergebleven bacteriën te bestrijden. Een tweede ingreep om achtergebleven weefseldelen van het abces te verwijderen kan later nodig zijn. Let op: probeer nooit om een abces zelf te verwijderen of te openen. Je kan de infectie verder verspreiden.
2. Hernia of liesbreuk
Een hernia laat zich vertalen als “uitstulping”. Hij treedt op als een orgaan of ander lichaamsdeel zich buiten zijn normale omvang uitstulpt. Als je een knobbel in je lies voelt, kan dat komen door een hernia van de dunne darm. Die is dan door een zwakke plek in de buikwand, of door de opening van de buik naar de testikels, naar buiten gestulpt. Bij een liesbreuk heb je milde tot erge pijn in je liezen.
Om te zorgen dat de darm terug op zijn plek (in de buikholte) komt, en daar blijft, moet je een dokter naar de hernia laten kijken. Hij zal waarschijnlijk proberen de darm voorzichtig terug te duwen. Daarna kan een tijdje worden gekeken hoe de situatie zich ontwikkeld. Als de darm niet op zijn plek blijft, kan er een operatie nodig zijn om te zorgen dat de hernia niet blijft voortduren.
3. Acne
Acne vulgaris is een onschuldige, maar vervelende ziekte die vooral pubers en Jonge volwassenen treft. Acne wordt veroorzaakt door de blokkade van een talgklier van een haarzakje in de huid. Het talg kan niet naar buiten en veroorzaakt samen met dode huidcellen en bacteriën een zwelling van het haarzakje. Als de aanwezige bacteriën zorgen voor een ontsteking van de massa, ontstaat een rode gezwollen verhoging met een geel centrum vol pus: een puist. Puistjes komen vooral voor in het gezicht, op de armen, borst en rug, maar kunnen ook op de ledematen of in het kruis voorkomen.
Puistjes zijn vervelend, maar leiden meestal niet tot complicaties of littekens. Een puistje kan voorzichtig geopend worden door aan de zijkanten ervan te drukken met de vinger. Zo ontsnapt het pus. Hierna moet het wondje goed gereinigd worden om een infectie te voorkomen. Het puistje kan zich na verloop van tijd zelf openen als er voldoende druk is opgebouwd. Ook kan het indrogen en een korstje vormen.
Een ernstigere vorm van acne vulgaris heet cystische acne. Hierbij zijn de ontstane puistjes niet open aan de bovenkant en kunnen dus niet naar buiten toe geopend worden. De talgkliertjes kunnen openbarsten en binnenin je lichaam een ontsteking vormen. Het gevolg is de vorming van een dikke, pijnlijke knobbel: een acne-cyste. Van buitenaf is die zichtbaar en voelbaar als een gezwollen, stevig aanvoelende en rode knobbel. Een arts kan helpen met het tegengaan van acne en het openen van diepliggende cysten.
4. Steenpuist
Een steenpuist of furunkel is net als een puistje veroorzaakt door acne een ontsteking van het haarzakje in de huid. Het verschil is dat een steenpuist groter is en dat er in het midden van de puist weefselversterf (necrose) optreedt. Dat is te zien aan een zwarte massa in de puist. Een steenpuist is zeer pijnlijk, druipt vaak pus en is bovendien besmettelijk. Er kan door de hevigheid van de infectie een lichte koorts optreden. Na een tijdje barst de puist vaak vanzelf open. Was het pus dan weg en desinfecteer de wond, om verspreiding van de infectie te voorkomen. Een arts kan de puist ook voor je doorboren en de inhoud verwijderen, zodat genezing sneller in kan treden.
5. Lymphangitis
Lymphangitis is een vrij ernstige infectie van het lymfestelsel. Het lymfestelsel is een onderdeel van je immuunsysteem en produceert cellen die ziekteverwekkers opsporen en vernietigen. Toch kunnen de klieren van je lymfestelsel zelf ook geïnfecteerd raken. Als dat gebeurt met de lymfeklieren in je liezen, kunnen die opzwellen en een knobbel vormen. Meestal gebeurt dit wanneer bacteriën via een (kleine) verwonding je lymfevaten binnendringen. Vaak zijn er dan rode strepen te zien van de verwonding tot de geïnfecteerde lymfeklier die een knobbel vormt.
Lymphangitis kan leiden tot koorts, hoofdpijn, malaise, moeheid en spierpijn. Een risico is dat de bacteriën die je lymfeklier laten ontsteken zich verspreiden via je bloedbaan en dan andere organen aantasten. Roep daarom altijd de hulp in van een arts als je vermoedt dat er sprake kan zijn van lymphangitis. Hij kan je een kuur van antibiotica voorschrijven die de ziekteverwekkers doodt.
6. Genitale herpes
Dit is een SOA die door een virus wordt veroorzaakt. Het herpes-virus veroorzaakt zweertjes en treedt op in aanvallen (episodes). Meestal krijg je bij een episode van herpes last van zweertjes op en rond je geslachtdelen. De zweertjes kunnen echter ook optreden in de vorm van blaasjes. Een blaasje in de liezen kan aanvoelen als een knobbel.
Herpes loop je op als je seks hebt met iemand die met herpes besmet is. Maar liefst tweederde van de Nederlandse bevolking heeft een vorm van het herpesvirus onder de leden, maar de meeste mensen krijgen nooit symptomen van de ziekte. Ze zijn echter wel besmettelijk en kunnen het virus dus overdragen aan anderen. Eenmaal geïnfecteerd blijft het virus levenslang in de zenuwknopen van het lichaam aanwezig.
De zweertjes of blaasjes die veroorzaakt worden door herpes kunnen voorkomen in de mond, vagina, anus en op de penis. Ze zijn pijnlijk en kunnen bijkomende symptomen zoals hoofdpijn en koorts veroorzaken. De meeste mensen die een herpesinfectie onder de leden hebben, krijgen echter geen of nauwelijks symptomen en hebben geen last van de infectie.
Een uitbraak van herpes tijdens de bevalling kan voor complicaties bij de baby zorgen. Als je weet dat je geïnfecteerd bent met herpes en je bent zwanger of wilt zwanger worden, vraag dan aan je arts om voorzorgsmaatregelen te nemen. Vaak worden er dan rond de bevalling antivirale middelen gegeven.
7. Lymfoom
Een lymfoom is een vorm van kanker die optreedt in de lymfeklieren. Lymfeklieren produceren dagelijks veel witte bloedcellen die je helpen om bacteriën en andere ziekteverwekkers kapot te maken. Bepaalde cellen in je lymfeklieren (lymfocyten) kunnen muteren en in kankercellen veranderen. Elk deel van je lymfesysteem kan zich ontwikkelen tot een lymfoom.
Als de lymfeklieren in je liezen zich ontwikkelen tot een kankergezwel is dat soms voelbaar als een knobbel. Andere symptomen van een lymfoom zijn hoesten, pijn in de botten, vermoeidheid, een vergroting van de milt, milde tot ernstige koorts, huiduitslag en jeuk, ademnood en ongewenst gewichtsverlies.
Om vast te stellen of er sprake is van een lymfoom neemt een arts vaak een biopt. Daarbij wordt via een holle naald een kleine hoeveelheid weefsel weggenomen uit de vergrote lymfeklier. In het laboratorium wordt bekeken of de cellen uit dit weefsel gezond zijn of dat ze zich tot kankercellen hebben ontwikkeld.
Een lymfoom is een goed behandelbare vorm van kanker. De prognose hangt af van het soort lymfoom en in hoeverre de ziekte zich verspreid heeft. Behandeling kan plaats vinden door middel van een chirurgische ingreep, bestraling, chemotherapie of andere behandelingsmethoden.
