Een maagbloeding is een aandoening waarbij er bloedingen optreden in de maagwand. Dat kan lang onopgemerkt blijven, omdat het bloed met het voedsel mee naar de darm getransporteerd en daar verteerd wordt.
Het verlies van grote hoeveelheden bloed kan tot verschillende symptomen leiden, waaronder bloedarmoede. Er zijn meerdere oorzaken die tot een maagbloeding kunnen lijden, waaronder maagzweren, een infectie, gebruik van alcohol of medicijnen en kanker.
Een maagbloeding is meestal niet levensbedreigend, maar de ontstane bloedarmoede kan leiden tot een verzwakte gezondheid en een hogere vatbaarheid voor andere aandoeningen.
Chronische en acute maagbloeding
Er zijn twee soorten maagbloeding: acute en chronische maagbloedingen.
- Een chronische maagbloeding leidt vaak niet tot heftige symptomen en kan daardoor lang over het hoofd gezien worden. De verschijnselen kunnen wel opeens heftiger worden.
- Een acute maagbloeding treedt plotseling op en kan beperkt blijven, maar ook tot een snel verlies van grote hoeveelheden bloed leiden. In dat geval moet er meteen medische hulp worden gezocht.
Symptomen
Een maagbloeding heeft, vooral als de omvang van de bloeding beperkt is, niet altijd opvallende symptomen of klachten tot gevolg.
Als er geen grote hoeveelheden bloed in de darm terecht komen, dan wordt meestal al het bloed door het eigen spijsverteringsstelsel verteerd.
Dan zijn er geen merkbare symptomen. Alsnog kan er dan op termijn bloedarmoede ontstaan door het constante verlies van bloed. Die bloedarmoede is dan vaak het eerste duidelijke symptoom van de maagbloeding.
Symptomen die kunnen wijzen op een maagbloeding zijn onder andere:
- Misselijkheid – Je voelt je bij een maagbloeding vaak slecht en je kan misselijk worden. De eetlust wordt minder. Soms moet je overgeven, al dan niet met bloed in het braaksel.
- Zwarte ontlasting (melena) – Bij ernstigere bloedingen zijn er vaak wel merkbare symptomen. De darm verteert niet al het bloed meer en het bloed wordt zichtbaar in de ontlasting. Die is zwart en kleverig met een kenmerkende vieze geur. Deze vorm van ontlasting wordt melena genoemd. De zwarte kleur van melena wordt veroorzaakt doordat hemoglobine (de zuurstofvervoerende stof in bloed) oxideert in je darmen.
- Pijn – Pijn hoeft niet altijd op te treden bij een maagbloeding. Als de bloeding door een maagzweer of door een ontsteking wordt veroorzaakt, dan kan er wel pijn optreden. Die wordt dan veroorzaakt door de onderliggende conditie en niet door de bloeding zelf.
- Shock – Bij zeer ernstige bloedingen kan er shock optreden door het grote bloedverlies. Bij shock krijgen verschillende belangrijke lichaamsdelen niet voldoende zuurstof meer, omdat er niet genoeg bloed is om de zuurstof te vervoeren. Daardoor gaat het lichaam overcompenseren om toch voldoende bloed rondgepompt te krijgen. De hartslag neemt toe, de ademhaling gaat veel sneller en is oppervlakkig, de pols is zwak en de huid wordt bleek of blauwachtig en koud. De persoon met shock kan verward en angstig worden en het bewustzijn verliezen. Shock is een medisch noodgeval.
- Bloedbraken – Het opbraken van bloed (hematemesis) komt voor bij ernstige bloedingen. De patiënt kan binnen korte tijd heel veel bloed verliezen. Bloedbraken is een medisch noodgeval – er moet direct medische hulp worden gezocht.
- Bloedarmoede – Bloedarmoede of anemie wordt in de volksmond ook wel “ijzergebrek” genoemd. Door het gebrek aan bloed zijn er te weinig rode bloedcellen beschikbaar om zuurstof door je lichaam te vervoeren. Daardoor voel je je moe en heb je weinig energie. Door het bloedgebrek kan je huid bleek worden. Ook treden hoofdpijn en duizeligheid op.
- Zwakheid – Door het bloedverlies voel je je vaak zwak, lusteloos en uitgeput.
Oorzaken van een maagbloeding
1. Maagzweer
Een maagzweer is verreweg de meest voorkomende veroorzaker van maagbloedingen. Het gaat hier om een zweer, een permanent ontstoken gebied, in de maagwand. Zo’n zweer kan gaan bloeden. De maagzweer kan meerdere oorzaken hebben, die we hier bespreken.
Oorzaken van een maagzweer
- Maagzweren worden voor een belangrijk gedeelte veroorzaakt door een infectie met een bepaalde bacterie, de Helicobacter pylori. Deze bacterie komt van nature voor in de maag en levert meestal geen problemen voor. In sommige gevallen veroorzaakt de Helicobacter echter een ontsteking, die zich dan uitbreidt tot een maagzweer.
- Een maagzweer kan ook veroorzaakt worden door ontstekingsremmende medicijnen die het slijmvlies van de maagwand aantasten. Bekende medicijnen die dit doen zijn de zogenaamde NSAID’s, waartoe diclofenac, ibuprofen en naproxen behoren en corticosteroïden zoals prednison, prednisolon en cortison.
- Anti-stollingsmedicijnen (anticoagulantia) kunnen een maagzweer veroorzaken.
- Moderne antidepressiva (SSRI’s) die gebruikt worden tegen klinische depressie, angststoornissen en stemmingswisselingen.
- Roken, overmatig alcoholgebruik en het gebruik van eenzijdige voeding veroorzaken weliswaar geen maagzweren, maar kunnen de symptomen wel verergeren.
- Vroeger dacht men dat maagzweren werden veroorzaakt door te veel maagzuur en/of door stress, maar dit zijn hoogstens factoren die de klachten verergeren, niet de oorzaken.
Symptomen van een maagzweer
Bij een maagzweer heb je vaak last van brandend maagzuur, oprispingen en braken. Ook kan je er misselijk door worden. De zweer veroorzaakt vaak pijn in de maagstreek, vooral ’s nachts. De pijn wordt vaak minder na het eten. De pijn wordt namelijk veroorzaakt door de inwerking van het maagzuur op de zweer. Als de maag leeg is de zuurgraad hoger, als er voedsel in de maag zit is de zuurgraad lager en is de pijn dus minder.
Complicaties van een maagzweer
In ernstige gevallen kan een maagzweer tot een maagperforatie leiden, een gat in de maagwand.
2. Maagperforatie
Een maagperforatie is een ernstige aandoening waarbij er een gat in de maagwand ontstaan is. Vaak gebeurt dit als gevolg van een (onbehandelde) maagzweer. Door dit gat staat de maaginhoud in contact met de buikholte, waarin zure maaginhoud kan lekken. Een maagperforatie is pijnlijk en kan voor ernstige complicaties zorgen.
Oorzaken van een maagperforatie
Een maagperforatie kan ontstaan als een maagzweer door de hele maagwand heen is verspreid. Het ontstoken weefsel van de maagwand is dan zo fragiel dat het door kan breken en er ontstaat een gat. Maar de aandoening kan ook veroorzaakt worden door uitwendig trauma (doorboring, bijvoorbeeld door een schotwond) of inwendig trauma (een scherp voorwerp in de maag).
Symptomen van een maagperforatie
Bij een maagperforatie is er bijna altijd sprake van ernstige pijn op de plek van de maag. Een patiënt voelt zich misselijk en kan gaan braken, waarbij er bloed mee kan komen. Ook zwarte ontlasting (melena) door het inslikken van bloed uit de perforatie kan voorkomen. Er moet meestal een spoedoperatie worden uitgevoerd om de perforatie dicht te maken. In ernstige gevallen moet zelfs (een deel van) de maag verwijderd worden.
Complicaties van een maagperforatie
Een maagperforatie kan zich ontwikkelen tot buikvliesontsteking (peritonitis) als er zure maaginhoud met bacteriën in de buikholte terecht komt. In dat geval moet de buikholte worden gespoeld en worden er antibiotica worden voorgeschreven. Als de peritonitis niet onder controle kan worden gebracht, dan kan er een abces in de buik optreden. Ook een septische shock is mogelijk en kan zelfs tot de dood leiden.
3. Maagslijmvliesontsteking
Maagslijmvliesontsteking of gastritis is een ontsteking van de beschermende binnenlaag van de maagwand, het maagslijmvlies. Deze infectie lijkt op een maagzweer, maar is minder ingrijpend. Gastritis kan zelf ook weer meerdere oorzaken hebben, waaronder alcoholgebruik, infecties, reflux van gal of gebruik van een aantal medicijnen. Ook de bacterie die maagzweren veroorzaakt, Helicobacter pylori, kan gastritis veroorzaken. Bij gastritis heb je soms helemaal geen symptomen. Als die wel optreden, is er meestal sprake van een opgeblazen gevoel, misselijkheid en gebrek aan eetlust. Vaak heb je pijn in het gebied waar je maag zit. Ook kan er bloedbraken optreden. Bij overmatig gebruik van alcohol kan er sneller maagslijmvliesontsteking (gastritis) optreden. Als een gastritis niet behandeld wordt, kan die zich ontwikkelen tot een maagzweer, maar kan ook overgaan in een chronische gastritis, een zogenaamde atrofische gastritis. Daarbij wordt het maagslijmvlies dunner, wat weer verdere klachten en complicaties kan veroorzaken.
4. Slokdarmspataders
Slokdarmspataderen zijn een verschijnsel dat bij bepaalde aandoeningen voorkomt. Het zijn netwerken van vergrote adertjes in de wand van de slokdarm. Als hier een bloeding in optreedt kan er snel zeer veel bloed verloren gaan. Deze bloedingen zijn moeilijk te stelpen. Slokdarmspataders komen vaak voor bij levercirrose, een ernstige conditie waarbij de levercellen in littekenweefsel veranderen.
5. Maagspataders
Maagspataders zijn meestal een verschijnsel van levercirrose. Ook deze spataders kunnen ernstig bloeden. Ze ontstaan omdat de belangrijkste toevoer van bloed naar de lever, de leverpoortader, geblokkeerd raakt of het bloedvolume niet meer aankan. Om toch bloed te kunnen blijven vervoeren maakt het lichaam dan een netwerk van nieuwe bloedvaatjes aan, in dit geval in de maag.
6. Polycythemia vera
Polycythemia vera (PV) is een aandoening waarbij te veel rode bloedcellen en soms ook bloedplaatjes en witte bloedcellen worden geproduceerd in het beenmerg. Hierdoor wordt het bloed te dik en stroomt het niet goed meer. PV is een zeer zeldzame aandoening, die niet te genezen valt, maar meestal wel goed te behandelen is. Als de aandoening niet onder controle is, dan kan het bloed zo dik worden dat er complicaties optreden. Eén daarvan is het ontstaan van maagzweren en het voorkomen van maagbloedingen.
7. Mallory-Weiss-syndroom
Dit is een tijdelijke conditie die meestal voorkomt bij excessief alcoholgebruik en het daardoor veroorzaakte braken. Door het opgebraakte zure maagsap ontstaan er scheurtjes in het slijmvlies van de maag, slokdarm en de keel. Bij de volgende keren overgeven komt er dan bloed mee. Dit kan flink bloedverlies veroorzaken. Ook hierbij kan er melena (zwarte ontlasting) optreden wanneer het bloed terugloopt de maag in. Bloedbraken is altijd reden om direct medische hulp te zoeken, wat de oorzaak ook is.
8. Arterioveneuze malformatie (AV)
Dit is een aangeboren misvorming van het bloedvatenstelsel, waarbij slagaderen direct overgaan in aderen, zonder het gebruikelijke tussenliggende stelsel van haarvaten (kleine adertjes die bloed aan de weefsels afgeven). Deze misvormde aderen bloeden gemakkelijk en als ze voorkomen in of bij de maag lijkt het alsof het bloed uit de maag afkomstig is. Als de aderen kunnen worden opgespoord kunnen ze vaak makkelijk worden dichtgeschroeid of dichtgebonden, waarna het probleem verleden tijd is.
9. Afibrinogenemie
Afibrinogenemie is een aangeboren ziekte waarbij het bloed niet goed stolt. Er mist een bepaald eiwit, fibrinogeen, dat essentieel is bij het vormen van stollingen. Daardoor kunnen er makkelijk bloedingen ontstaan, onder andere in de maag. Vrouwen die deze aandoening hebben menstrueren vaak heel zwaar.
10. Laesie van Dieulafoy
Deze aandoening, officieel exulceratio simplex van Dieulafoy genoemd, veroorzaakt een kleine zweer in het slijmvlies van de maagwand. Die zweer is moeilijk op te merken en kan worden aangezien voor een beginnende maagzweer. Onder de zweer ligt een verwijd bloedvat, dat kan barsten. Als het bloed dan via de sfeer naar buiten komt, kan er hevig bloedbraken optreden. Bij deze ziekte treden er herhaalde episodes van bloedbraken op. Het is belangrijk dat een arts tijdig de juiste diagnose stelt, want een patiënt kan zoveel bloed verliezen dat hij overlijdt.
11. Chirurgische ingreep
Na een eerdere operatie aan de maag kunnen complicaties optreden die maagbloedingen veroorzaken. Een voorbeeld is een gastric bypass of maagverkleining. Hierbij wordt de maag verkleind, waardoor deze sneller gevuld is. De ingreep komt vooral voor bij te zware patiënten die hun gewicht moeilijk op een andere manier kwijt kunnen raken. Na de ingreep kunnen er bloedingen optreden. Deze komen eerder voor bij patiënten die zich na een gastric bypass niet aan het voorgeschreven dieet houden.
12. PEG-sonde
Een PEG-sonde is een kleine catheter die in de maag wordt geplaatst. Als iemand zelf niet goed genoeg meer kan eten of herstellende is van een operatie, bijvoorbeeld aan de slokdarm, zorgt de PEG-sonde voor voldoende voeding. Een PEG-sonde (percutane endoscopische gastrotomie) wordt via de buikwand in de maag gebracht. Een verbonden slangetje brengt dan vloeibaar voedsel direct in de maag. In zeldzame gevallen kan het voorkomen dat de patiënt een maagbloeding oploopt door de ingebrachte PEG-sonde. In dit geval moet er een tweede chirugische ingreep plaatsvinden.
13. Kanker
Maagkanker kan maagbloedingen veroorzaken. Het gaat hier om een kankergezwel, een kwaadaardige tumor, in de maag. Maagkanker kan worden veroorzaakt door excessief alcoholgebruik, een chronische infectie met Helicobacter pylori, of door andere factoren. Maagkanker heeft symptomen die vergelijkbaar zijn met andere aandoeningen die maagbloedingen kunnen veroorzaken, waaronder gewichtsverlies, pijn in de buik of borst, gebrek aan eetlust, misselijkheid, braken, vermoeidheid en duizeligheid. Maagkanker is in 2 a 3 procent van alle gevallen de veroorzaker van een maagbloeding.
14. Andere oorzaken
- Een vreemd voorwerp in de maag
- Bloeding in andere organen, zoals in de dunne darm
Diagnose van maagbloeding
Amamnese – Een bezoek aan de huisarts, dat volledig vergoed wordt vanuit de basisverzekering, zal beginnen met het stellen van vragen over je klachten en je medische voorgeschiedenis (anamnese). Ook zal de huisarts vragen stellen over je levensstijl en je alcoholgebruik.
Eerste onderzoeken – Vermoedt de arts dat er sprake kan wezen van een maagbloeding en is de bloeding niet te zwaar, dan zal hij je vragen om een ontlastingmonster in te leveren. Dit om te kijken of er bloed in de ontlasting aanwezig is. Ook met het blote oog niet-zichtbaar bloed (zogenaamd occult bloed) kan met bepaalde technieken worden aangetoond.
Eventueel kan de arts ook een monster van de inhoud van je maag nemen. Afhankelijk van de bevindingen van deze kleine onderzoeken kan hij verdere tests aanvragen, zoals de volgende.
Gastroscopie of endoscopie – Om te kunnen zien waar de bloeding vandaan komt kan de arts een gastroscoop (maagspiegel gebruiken, of een endoscoop. Dat is een lange, flexibele buis met een kleine camera. De arts kan deze via je neus of mond in je slokdarm,maag en het begin van je dunne darm brengen.
Je krijgt vooraf meestal een verdovende spray toegediend, waardoor het makkelijker wordt om de buis naar binnen te laten. Via de camera kan de arts nu zien waar de bloeding vandaan komt. Als dat in het bovenste deel van je spijsverteringskanaal is, hoeven er vaak geen andere onderzoeken plaats te vinden.
Als de arts niets vindt, betekent dat dat de bloeding waarschijnlijk lager (in je darmstelsel) zit. Röntgenfoto – Soms wordt er een röntgenfoto gemaakt van de maag. Om een beter beeld te krijgen van de maag, een zacht weefsel, wordt de patiënt gevraagd om een oplossing van barium te drinken.
Barium is een licht radioactief element dat uitstekend zichtbaar is op röntgenfoto’s en daardoor de arts helpt om een goed beeld van de maag te krijgen.
Rectaal onderzoek – Om te kijken of de bloeding afkomstig is uit het onderste deel van je spijsverteringsstelsel (rectum of anus) voert de arts een rectaal onderzoek uit. Hij kijkt daarbij of er in deze lichaamsdelen verwondingen, fissuren of bloedende aambeien aanwezig zijn.
Behandeling
De behandeling van een maagbloeding hangt af van de oorzaak en die verschilt per geval. Daarom is het voor de arts van belang om de juiste plaats en oorzaak van de bloeding te vinden. Alleen zo kan een juist behandelingstraject worden opgestart.
- Antibiotica – bij een maagzweer of gastritis die veroorzaakt wordt door de Helicobacter pylori, wordt er door de arts meestal antibiotica voorgeschreven. Deze doden de bacterie, waardoor de ontsteking in de maag de kans krijgt om te genezen. In dit geval wordt er ook vaak een maagzuurremmer gegeven, waardoor de maaginhoud tijdelijk minder zuur is en de zweer of ontsteking beter geneest.
- Dichtschroeien van een bloedvat – als de directe oorzaak een bloedende ader of slagader is, dan kan de arts via een endoscoop het bloedvat dichtschroeien, waardoor de bloeding stopt. Ook kan door middel van een endoscoop een injectie ter plekke worden gegeven met medicijnen die zorgen voor een snelle bloedstolling.
- Bloedtransfusie – Als je bij een (acute) maagbloeding erg veel bloed hebt verloren, dan kan je een bloedtransfusie krijgen. Hiermee wordt het verloren volume bloed tijdelijk aangevuld.
- Operatie – Als andere behandelingen geen uitkomst bieden, kan het nodig zijn om de patiënt te opereren. Er zijn verschillende behandelingen die dan worden uitgevoerd, weer afhankelijk van de oorzaak. Bloedende aderen kunnen worden dichtgemaakt. Als er maagperforatie is opgetreden, dan wordt deze dichtgemaakt. Als er sprake is van ernstige schade of een maagtumor, dan kan een deel van de maag of de gehele maag worden weggenomen. Een maagoperatie is een grote ingreep, waarna de patiënt lang bedrust moet houden in het ziekenhuis en thuis en enige tijd sondevoeding krijgt toegediend. Hierna is het mogelijk dat er een streng dieet wordt voorgeschreven door een arts. Behandelingen tegen
- kanker – Als er wordt geconstateerd dat er sprake is van maagkanker worden er een aantal onderzoeken uitgevoerd, bijvoorbeeld CT-scans en endoscopie. Hiermee wordt bekeken hoe ver de kanker gevorderd is. Afhankelijk van de uitkomsten van deze onderzoeken worden er gespecialiseerde behandelingen ingezet door een oncoloog. Het kan gaan om een operatie, chemotherapie, bestraling en andere vormen van behandelingen tegen kanker.
Prognose
De meeste gevallen van maagbloeding zijn niet ernstig en het bloeden wordt vaak vanzelf minder. Het is altijd nodig om bij de huisarts langs te gaan. Die kan bepalen waardoor de bloeding veroorzaakt wordt en hoe een eventuele behandeling eruit komt te zien.
Een maagbloeding heeft meestal een oorzaak die goed te behandelen is. Zodra die gevonden is kan die meestal zonder operatie worden behandeld. Het risico van een maagbloeding, vooral de acute vorm, bestaat er in dat de patiënt snel veel bloed kwijtraakt.
Dit risico is groter als de patiënt bloedverdunnende medicijnen gebruikt, die zorgen dat een bloeding heftiger is en minder makkelijk te stoppen is. Ook kan het voorkomen dat een maagbloeding zo hevig is dat een patiënt daar direct aan overlijdt, voordat er ingegrepen kan worden.
Een arts schat altijd in wat het risico is op ernstig bloedverlies en laat soms de patiënt ter bewaking opnemen in het ziekenhuis, in afwachting van verdere onderzoeken en/of behandeling. Dit komt bijvoorbeeld voor als er sprake is van bloedbraken, of tekenen van shock, zoals een daling in de bloeddruk, een snelle hartslag en oppervlakkige ademhaling.
Hoe snel je herstelt van een maagbloeding hangt af van de onderliggende oorzaak, de ernst van de symptomen, je conditie en de behandeling.
Eigen voorzorgsmaatregelen
Je kunt zelf een paar maatregelen treffen om de risico op een maagbloeding te beperken.
- Eet gezond en gevarieerd;
- Stop of minder met alcohol en roken, twee belangrijke veroorzakers van maagbloedingen;
- Zorg voor voldoende beweging.
