Oorzaken van rode of zwarte ontlasting

Rode- of zwarte ontlasting kan je behoorlijk laten schrikken wanneer je niet weet wat daar de oorzaak van is. Veel voorkomende redenen voor een verandering in de kleur van je ontlasting zijn:

het eten van bepaalde voedingsmiddelen, in het bijzonder producten waarin kunstmatige kleurstoffen zijn verwerkt,
het gebruik van voedingssupplementen, zoals ijzer.

Oorzaken van rode- of zwarte ontlasting

De oorzaak van rode- of zwarte ontlasting kan iets onschuldigst zijn, en dus niets om je zorgen over te maken, zoals wanneer deze kleurverandering het gevolg is van het binnenkrijgen van kleurstoffen in je voeding. Het is echter van belang om te onthouden dat een rode of zwarte kleur van de ontlasting ook kan ontstaan als gevolg van een bloeding in het maag-darmkanaal (dus in de maag, de dunne- of de dikke darm).

Het bloed dat je waarneemt is dan ook een waarschuwingssignaal voor zowel ernstige spijsverteringsproblemen, zoals darmkanker, en relatief vaak voorkomende en gemakkelijk te behandelen problemen, zoals aambeien. Je zult dus op de eerste plaats moeten bepalen of de verandering van de kleur van je ontlasting wordt veroorzaakt door iets dat je hebt gegeten of dat dit een situatie die nodig door een arts moet worden gezien.

Inflammatoire darmziekten

Sommige mensen die lijden aan een zogenaamde inflammatoire darmaandoening (vaak afgekort als IBD vanuit de engelse term Inflammatory Bowel Disease), in het bijzonder de mensen die een operatieve ingreep hebben ondergaan om hun gehele of gedeeltelijke, dikke darm te laten verwijderen, kunnen soms geen voedsel verteren op dezelfde manier als dat dit mogelijk was voor de operatie. Dit hoeft niet altijd een probleem te zijn; het zou deel kunnen uitmaken van de “nieuwe normale manier van werken van de darmen” na de ingreep. Voedingsmiddelen die sterke kleuren (vooral kunstmatige kleurstoffen) bevatten, kunnen in veel gevallen zelfs zorgen voor een ontlasting die eruit komt in een kleur die in deze producten zat. De verkleuring van de ontlasting zal echter weer stoppen zodra het verantwoordelijke voedsel weer is verteerd en het lichaam heeft verlaten.

De medische oorzaken van een zwarte ontlasting

De medische term voor een zwarte ontlasting, die vies ruikt omdat er bloed in zit, is ‘melena’. Om erachter te komen hoeveel bloed er aanwezig is in deze zwarte ontlasting, kan een arts een speciaal onderzoek uit laten voeren waarvoor uiteraard wel een ontlastingmonster ingeleverd dient te worden.

Melena kan worden veroorzaakt wanneer er zich 200 milliliter (of meer) bloed in de ontlasting aanwezig is, wat gelijk staat aan een kwart kopje of vier eetlepels bloed. De donkere kleur van het bloed is een teken dat de bloeding ergens in het hogere gedeelte van het spijsverteringskanaal (in de maag of in de dunne darm) zit en dus niet komt vanuit het laatste deel van je spijsverteringsstelsel, de dikke darm dus.

Wanneer je vermoedt dat er bloed in je ontlasting zit, dan dien je direct contact op te nemen met je huisarts om de oorzaak te laten onderzoeken. Dit soort bloeding kan namelijk het gevolg zijn van:

Aandoeningen die bloedingen teweeg kunnen brengen die verzuurd bloed (bloed dat afkomstig is van de hoger gelegen delen van het spijsverteringskanaal),
Een maagzweer,
Gastritis (maagontsteking),
Slokdarmvarices (spataderen in de slokdarm),
Gescheurde slokdarm door hevig braken (Mallory-Weiss scheuring),

Een maagzweer is een pijnlijke plek aan de binnenzijde van de maag die bloedingen kan veroorzaken. Maagzweren worden vaak veroorzaakt door een infectie met de Helicobacter pylori (H. pylori ) bacterie of door het gebruik van vrij verkrijgbaar, of op doktersrecept, verkregen pijnstillers die vallen onder de noemer NSAIDs (niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen).

Gastritis is de ontsteking van de maagwand en die het gevolg kan zijn van het overmatig nuttigen van alcohol of gekruid eten, roken, een bacteriële infectie of het langdurig gebruiken van NSAID’s. Aandoeningen die kunnen leiden tot een maagontsteking zijn onder andere,

auto-immuunziekten,
pernicieuze anemie (kwaadaardige vorm van bloedarmoede),
chronische terugvloeiing van gal.

Onschadelijke oorzaken van een zwarte ontlasting

Een zwarte ontlasting die wordt veroorzaakt door het eten van bepaald voedsel, supplementen, geneesmiddelen of mineralen (maar niet door de aanwezigheid van bloed) zal ‘valse melena’ worden genoemd. De ontlasting is dan wel zwart van kleur, maar er zal geen bloed in aan worden getroffen.

IJzersupplementen, deze worden door een heleboel mensen gebruikt om een tekort aan ijzer (bloedarmoede) tegen te gaan. De supplementen kunnen er achter voor zorgen dat de ontlasting zwart, of zelfs groenachtig, van kleur wordt. Multivitaminen die ijzer bevatten, kunnen overigens een soortgelijk effect op de ontlastingskleur hebben. Daarnaast kunnen voedingsmiddelen die donkerblauw of zwart van kleur zijn, het uitscheiden van zwarte ontlasting tot gevolg hebben. Eten en supplementen die zwarte ontlasting kunnen veroorzaken, zijn onder andere:

Drop,
Bosbessen,
IJzersupplementen of voedingsmiddelen met een hoge ijzerconcentratie,
Pepto-bismol (bismut-subsalicylaat) een middel om maag- en darmklachten tegen te gaan,
Andere voedingsmiddelen die donker van kleur zijn.

De medische oorzaken van een rode ontlasting

Ontlasting die rood- of kastanjebruin van kleur is, omdat er bloed in aanwezig is, wordt in de medische wereld aangeduid met de term hematochezia. De helderdere kleur van het bloed is te wijten aan het feit dat dit ergens vanuit het lager gelegen deel van het spijsverteringskanaal afkomstig is, zoals de dikke darm of het rectum. Op het moment dat je bloed in de ontlasting aantreft, dan dien je dit altijd te laten onderzoeken door een arts. Oorzaken van rood bloed in de ontlasting kunnen zijn:

Aambeien,
Anale scheurtjes,
Poliepen of tumoren in de dikke darm,
Diverticulaire bloeding (divertikels zijn kleine uitstulpingen van de darm),
Inflammatoire darmaandoening.

Een veel voorkomende bron van helderrood bloed in de ontlasting, of zichtbaar op toiletpapier, is aambeien. Aambeien zijn opgezwollen bloedvaten in het rectale deel van het spijsverteringskanaal die kunnen barsten en gaan bloeden. Aambeien zijn doorgaans niet ernstig van aard en kunnen meestal effectief worden behandeld met behulp van vrij verkrijgbare geneesmiddelen. Aambeien die niet zo gemakkelijk willen genezen, dienen mogelijk door een arts te worden beoordeeld om te zien of er voorgeschreven middelen nodig zijn.

Een scheurtje of zweer in de bekleding van het anale kanaal (het laatste deel van het rectum dat is gelegen nog voor de anus) worden ook wel fissuren genoemd en kunnen bij iedereen ontstaan, maar zullen vaker voorkomen bij mensen op middelbare leeftijd of bij jongvolwassenen. Het gevolg van deze aandoening is helderrood bloed dat je anaal verliest. Acute anaalkloofjes genezen in het algemeen goed met behulp van niet-invasieve behandelingen die gewoon thuis kunnen worden uitgevoerd.

Omvangrijke poliepen kunnen er eveneens voor zorgen dat helderrood bloed in de ontlasting te zien zal zijn. Poliepen zijn gezwellen aan de binnenzijde van de dikke darm waarvan wordt aangenomen dat ze het begin zijn van het ontstaan van darmkanker. Bloed dat mogelijk afkomstig is van poliepen of van darmkanker is overigens niet altijd waar te nemen in of op de ontlasting. Dit bloed wordt dan ook wel aangeduid als “occult bloed” en kan worden ontdekt met behulp van een simpel ontlastingsonderzoek. Dit ontlastingsonderzoek kan uit worden gevoerd als een screeningsinstrument voor de vaststelling van darmkanker.

Inflammatoire- en diverticulaire darmaandoeningen zijn eveneens bronnen van bloedingen in het spijsverteringskanaal. Zowel de ziekte van Crohn in de dikke darm als colitis ulcerosa kan er dan ook toe leiden dat bloed in de ontlasting terechtkomt, vaak gaat dit gepaard met klachten als diarree. Uitstulpingen in de dikke darmwand (die bekend staan als diverticula) veroorzaakt door divertikelziekte kunnen zelfs aanzienlijke hoeveelheden bloed in de ontlasting brengen.

Onschuldige oorzaken van een rode ontlasting

Diverse voedselsoorten die natuurlijke- of kunstmatige kleurstoffen bevatten, kunnen eveneens een rode ontlasting tot gevolg hebben. Hierbij kun je denken aan:

Rode gelatine,
Rode ijslolly’s,
Rode kool,
Tomatensap,
Tomatensoep,
Grote hoeveelheden rode bietjes.

Donker gekleurde ontlasting

Bloed in de ontlasting is niet altijd het gevolg van een ernstige of chronische aandoening, maar dient wel in alle gevallen gecontroleerd te worden door een arts. Iedere verandering in de ontlasting of de stoelgang, zoals een verandering van kleur, geur, frequentie of consistentie (constipatie of diarree) die niet binnen een paar dagen weer is verdwenen, is absoluut een goede reden om een afspraak te maken met je huisarts, of gastro-enteroloog. Dit geldt zelfs in als je lijdt aan een inflammatoire darmaandoening of een andere chronische ziekte, omdat de behandelingen die je reeds ondergaat wellicht gewijzigd dienen te worden.

Slotopmerking

In de meeste gevallen komt een verandering van de kleur van je ontlasting door iets in je voeding en is niet iets om je zorgen over te maken. Door terug te denken aan de laatste dagen en het eten dat je hebt gegeten, of de supplementen die je in hebt genomen, kunnen enkele aanwijzingen geven waarom de ontlasting een ongewone kleur zou kunnen hebben.

Op het moment dat een verandering in de ontlastingkleur niet kan worden verklaard met behulp van je dieet, enkele dagen aan blijft houden of samengaat met andere klachten (zoals diarree, obstipatie, zwakte of duizeligheid), dan dient een afspraak met je arts de volgende stap te zijn die je moet gaan zetten. Helderrood bloed in de ontlasting of rectaal bloedverlies zonder dat je je ontlast moet zo snel mogelijk aan een arts worden gemeld. Indien er sprake is van een extreme pijn samen met anaal bloedverlies, dan kan het nodig zijn om naar de eerste hulp van het dichtstbijzijnde ziekenhuis te gaan of zelfs om de alarmlijn te bellen. In dit geval kun je immers te maken hebben met een medisch spoedgeval, dat in het meest erge geval levensbedreigend kan zijn.