Virale gastro-enteritis (buikgriep)

Virale gastro-enteritis (ook wel virale maagdarmontsteking of ten onrechte buikgriep genoemd) is een darminfectie die zich kenmerkt door een waterige diarree, buikkrampen, misselijkheid of braken in sommige gevallen gepaard gaand met koorts.

De meest voorkomende manier om virale gastro-enteritis te ontwikkelen is door het hebben van contact met iemand die ermee is geïnfecteerd, door met het virus besmet voedsel te eten of door besmet water te drinken.

Wanneer je verder gezond bent, dan zul je waarschijnlijk zonder enige complicatie weer herstellen. Maar voor zuigelingen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem kan virale gastro-enteritis een fatale afloop hebben.

Tot op de dag van vandaag is er nog altijd geen effectieve behandeling voor virale gastro-enteritis voor handen, dus dien je de nodige aandacht te besteden aan het voorkomen van een besmetting.

Behalve het vermijden van voedsel en water dat mogelijk is verontreinigd met het verantwoordelijke virus, is het grondig en geregeld wassen van je handen de beste verdediging gebleken.

Symptomen van virale gastro-enteritis

Hoewel virale gastro-enteritis in de volksmond vaak buikgriep wordt genoemd, is deze aandoening niet te vergelijken met griep.

Echte griep (die in de medische wereld aan wordt geduid met de term influenza) zal enkel en alleen je luchtwegen beïnvloeden, dus je neus, je keel en je longen. Gastro-enteritis zal op zijn beurt je darmen aanvallen en de volgende klachten en symptomen veroorzaken:

• Waterige, doorgaans niet-bloedige diarree (een bloederige diarree wil vaak zeggen dat er sprake is van een andere, meer ernstige, infectie),
• Buikkrampen en buikpijn,
• Misselijkheid, braken of een combinatie daarvan,
• Incidenteel spier- of hoofdpijn,
• Lichte koorts.

Afhankelijk van de oorzaak kunnen de symptomen van virale gastro-enteritis binnen één tot drie dagen verschijnen nadat je geïnfecteerd bent en kunnen ze uiteenlopen van mild tot ernstig.

Symptomen duren in de regel maar één of twee dagen, maar zo nu en dan kunnen ze wel 10 dagen aan blijven houden.

Vanwege het feit dat de symptomen van virale gastro-enteritis te vergelijken zijn, is het niet moeilijk om deze aandoening te verwarren met diarree die veroorzaakt wordt door een besmetting met bacteriën, zoals Clostridium difficile, salmonella en E. coli, of met een parasietaire besmetting, zoals Giardia.

Wanneer moet je een arts raadplegen met virale gastro-enteritis?

Indien je een volwassene bent, dan dien je je huisarts te bellen zodra:

• Je niet in staat bent om vocht binnen te houden en dit al 24 uur lang het geval is,
• Als je al meer dan twee dagen aan het braken bent,
• Je bloed aan het braken bent,
• Je uit bent gedroogd (symptomen van uitdroging zijn erge dorst hebben, een droge mond, donkergele urine, weinig of geen urine, produceren, je ernstig verzwakt voelen, duizeligheid of draaierigheid,
• Als je bloed opmerkt in je ontlasting,
• Je meer dan 40 graden Celsius koorts hebt.

Voor zuigelingen en kinderen geldt dat je direct je huisarts moet raadplegen meteen als het kind:

• koorts heeft van minimaal 38.9 graden Celsius,
• Slap of erg prikkelbaar lijkt te zijn,
• Zich niet lekker voelt of pijn heeft,
• Een bloederige diarree produceert,
• Uitgedroogd lijkt te zijn, wees alert op symptomen van uitdroging bij zieke van een zuigeling of kind door te vergelijken hoeveel er wordt gedronken en hoeveel er wordt geplast met de hoeveelheden die normaal zijn voor het betreffende kleintje.
• Wanneer je een baby hebt, dan dien je te bedenken dat spugen een dagelijkse gebeurtenis is voor je kleintje, maar dat braken een heel ander verhaal is. Baby’s braken doorgaans om uiteenlopende redenen, waarvan er talloze mogelijk medische zorg nodig zullen hebben.

Bel direct met een (kinder)arts als een baby:

• langer dan enkele uren blijft braken,
• na zes uur nog geen natte luier heeft gehad,
• bloederige ontlasting of ernstige diarree produceert,
• een verzonken zachte plek (fontanel) op de bovenkant van zijn, of haar, hoofd heeft,
• een droge mond heeft of huilt zonder de productie van tranen,
• ongewoon slaperig is, suf is of niet reageert.

Oorzaken van virale gastro-enteritis

Het is erg waarschijnlijk dat je virale gastro-enteritis oploopt op het ogenblik dat je besmet voedsel eet of besmet water drinkt, of wanneer je voorwerpen, handdoeken of voedsel deelt met iemand die al eerder met het verantwoordelijke virus is geïnfecteerd.

Een aantal virussen kan gastro-enteritis veroorzaken, onder andere:

• Norovirussen. Niet alleen kinderen maar ook volwassenen worden beïnvloed door norovirussen, wereldwijd de meest voorkomende oorzaak van door voedsel overgedragen ziekten. Infecties met het Norovirus kunnen als een wervelwind door families en gemeenschappen razen. Het is in het bijzonder waarschijnlijk dat het virus zich verspreidt onder mensen die samen in kleine ruimtes verblijven. In de meeste gevallen loop je het virus echter op via besmet voedsel of water, ondanks dat de overdracht van persoon tot persoon uiteraard ook zeker mogelijk is.
• Rotavirus. Wereldwijd is dit de meest voorkomende oorzaak van virale gastro-enteritis onder kinderen, die vaak geïnfecteerd raken op momenten dat ze hun vingers of andere met het virus besmette voorwerpen in hun mond steken. De infectie is het meest ernstig bij zuigelingen en jonge kinderen. Volwassenen die zijn geïnfecteerd met het rotavirus, hebben mogelijk zelfs helemaal geen symptomen, maar kunnen de ziekte wel overbrengen op anderen, bijvoorbeeld in zorg- en verzorgingsinstellingen, omdat geïnfecteerde volwassenen onbewust het virus aan een andere door kunnen geven. Tegenwoordig is er echter een vaccin tegen virale gastro-enteritis voor handen in bepaalde landen, zoals de Verenigde Staten van Amerika, en lijkt dit effectief te zijn bij het voorkomen van een dergelijke infectie.

Bepaalde schelpdieren, in het bijzonder rauwe of niet voldoende verhitte oesters, kunnen je eveneens ziek maken.

Ondanks dat verontreinigd drinkwater zeker een oorzaak van virale diarree is, wordt het virus in talloze gevallen via d e ontlasting en de mond doorgegeven.

Dat wil dus zeggen dat iemand die besmet is met een virus het voedsel aan heeft geraakt zonder eerst zijn, of haar handen te hebben gewassen na een toiletbezoek.

Wanneer je het besmette voedsel vervolgens opeet is de kans om ook besmet te raken absoluut aanwezig,

Risicofactoren voor virale gastro-enteritis

Gastro-enteritis komt over heel de wereld voor en treft mensen van iedere leeftijd, elk ras en maakt al evenmin onderscheid in afkomst of achtergrond. Bepaalde mensen die mogelijk extra vatbaar zijn voor gastro-enteritis zijn:

• Jonge kinderen. Kinderen in kinderdagverblijven of op basisscholen kunnen bijzonder vatbaar zijn omdat het tijd kost om het immuunsysteem van een kind zich voldoende te laten ontwikkelen.
• Ouderen. Volwassen immuunsystemen hebben de neiging om later in het leven minder efficiënt te worden. In het bijzonder ouderen die in verpleeghuizen wonen, zijn buitengewoon vatbaar omdat hun immuunsysteem is verzwakt en ze dicht op elkaar in relatief kleine gebouwen leven zodat ziektekiemen zeer snel aan andere door kunnen worden gegeven.
• Schoolkinderen, kerkgangers of mensen die een slaapzaal delen. Overal waar groepen mensen dicht bij elkaar komen, kan een omgeving zijn voor een darminfectie om toe te slaan.
• Iedereen met een verzwakt immuunsysteem. Op het ogenblik dat je afweer tegen infecties verzwakt is, bijvoorbeeld wanneer je immuunsysteem aan is getast door HIV of AIDS, chemotherapie of een andere medische aandoening, dan ben je wellicht buitengewoon vatbaar voor infecties.
• Ieder gastro-intestinaal virus heeft een bepaald seizoen waarin het, het meest actief is. Wanneer je bijvoorbeeld op het noordelijk halfrond woonachtig bent, dan heb je tussen oktober en april meer kans op het ontwikkelen van een infectie met het rota- of norovirus.

Complicaties als gevolg van virale gastro-enteritis

De meest belangrijke complicatie van virale gastro-enteritis is uitdroging, dus een ernstig verlies van vocht en essentiële zouten en mineralen.

Wanneer je gezond bent en voldoende drinkt om dit verloren vocht weer aan te vullen, dan zul je door braken en diarree, uitdroging meestal prima tegen kunnen gaan.

Zuigelingen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem kunnen echter ernstig uitgedroogd raken op het moment dat ze meer vocht verliezen dan ze aan kunnen vullen.

Een opname in een ziekenhuis kan zelfs nodig zijn, zodat het vocht dat verloren is gegaan via een infuus weer kan worden aangevuld.

Uitdroging kan fataal aflopen, al is dat met een tijdige en juiste behandeling in de meeste gevallen gelukkig af te wenden.

Voorkomen van virale gastro-enteritis

De beste manier om de verspreiding van darminfecties tegen te gaan, is door de volgende voorzorgsmaatregelen te treffen:

• Laat je kind vaccineren. Een vaccin tegen gastro-enteritis die veroorzaakt wordt door het rotavirus is in bepaalde landen beschikbaar, zoals in de Verenigde Staten. Indien een dergelijk vaccinatie wordt gegeven aan kinderen in het eerste levensjaar, dan lijkt het vaccin effectief te zijn in het voorkomen van ernstige symptomen waarmee deze ziekte gepaard kan gaan.
• Was je handen grondig. En zorg er tevens voor dat je kinderen hetzelfde doen. Wanneer je kinderen al wat ouder zijn, dan dien je hen te leren om hun handen te wassen, zeker na het gebruik van het toilet. Het beste is om hiervoor warm water en zeep te gebruiken en om de handen stevig over elkaar te wrijven voor de duur van minimaal 20 seconden. Hierbij mag je bovendien de nagelriemen, de ruimte onder de nagels en in de plooien van de handen niet vergeten. Wanneer dit allemaal goed gebeurd is, dan spoel je de handen grondig af. Wanneer je onderweg bent is het erg handig om ontsmettende doekjes en desinfectans bij je te hebben voor momenten dat water en zeep even niet voor handen zijn.
• Gebruik aparte persoonlijke voorwerpen in huis. Vermijd het delen van bestek, kopjes, glazen en borden. Gebruik daarnaast aparte handdoeken in de badkamer.
• Houd afstand van besmette personen. Vermijd nauw contact met iedereen die met het virus besmet is, als dat mogelijk is tenminste.
• Desinfecteer harde oppervlakken. Indien ene huisgenoot virale gastro-enteritis op heeft gelopen, dan dien je harde oppervlakken, zoals tafels, het aanrecht kranen en deurknoppen, te desinfecteren met behulp van een mengsel van 2 kopjes bleekwater op 4 liter water.
• Bekijk het kinderdagverblijf van je kind. Het is zaak dat er aparte ruimtes aanwezig zijn voor het verwisselen van luiers en voor het bereiden of serveren van voedsel. De kamer met de verschoningstafel dient over een wastafel te beschikken en een hygiënische manier om de vieze luiers weg te gooien.
• Neem voorzorgsmaatregelen als je op reis gaat. Indien je naar het buitenland reist, dan zou je ziek kunnen worden van besmet voedsel of water. Je kunt je risico misschien wel wat verminderen door de volgende adviezen in acht te nemen:
  • Drink alleen goed afgesloten gebotteld of koolzuurhoudend water.
  • Vermijd ijsblokjes in drankjes, want deze kunnen gemaakt zijn van besmet water.
  • Gebruik gebotteld water bij het petsen van je tanden.
  • Vermijd het eten van rauw voedsel, zelfs van gepeld fruit, rauwe groenten en salades, dat aan is geraakt door mensenhanden.
  • Vermijd het eten van niet goed verhit vlees en niet goed verhitte vis.

Diagnosticeren van virale gastro-enteritis

Een arts zal waarschijnlijk gastro-enteritis bij je diagnosticeren aan de hand van de symptomen, een lichamelijk onderzoek en in bepaalde gevallen de aanwezigheid van vergelijkbare gevallen binnen je gemeenschap.

Een snelle ontlastingstest kan bovendien het rotavirus of het norovirus opsporen, maar er zijn helaas nog geen snelle tests voor handen voor andere virussen die ook gastro-enteritis kunnen veroorzaken.

In bepaalde gevallen kan de arts je vragen om een ontlastingsmonster in te leveren om een ​​eventuele bacteriële- of parasitaire infectie uit te kunnen sluiten.

Behandelen van virale gastro-enteritis

Dikwijls zal er geen sprake zijn van een specifieke behandeling voor virale gastro-enteritis.

Antibiotica zijn bijvoorbeeld niet effectief tegen virussen en wanneer deze te veel worden gebruik, dan kan dat bijdragen aan de ontwikkeling van antibioticaresistente bacteriestammen.

De behandeling van virale gastro-enteritis bestaat op de eerste plaats dan ook uit het treffen van zogenaamde zelfzorgmaatregelen.

Levensstijl en huisremedies bij virale gastro-enteritis

Je kunt het volgende proberen om jezelf wat beter te voelen en uitdroging tegen te gaan terwijl je lichaam bezig is met je herstel:

• Laat je maag tot rust komen. Stop voor enkele uren met het eten van vast voedsel.
• Probeer om op ijsblokjes te zuigen of kleine slokjes water te nemen. Je kunt tevens proberen om heldere bouillon of sportdranken zonder cafeïne te drinken. Heel de dag door dien je extra te drinken en het vocht in kleine slokjes tot je te nemen.
• Begin langzaam weer met eten. Begin geleidelijk weer met het eten van licht verteerbaar voedsel, zoals luchtige crackers, toast, bananen, rijst en kip. Stop echter weer met eten op het moment dat je misselijkheid weer terugkeert.
• Vermijd bepaalde voedingsmiddelen en stoffen totdat je je echt beter voelt. Hierbij kun je denken aan: zuivelproducten, cafeïne, alcohol, nicotine en vet of sterk gekruide voedingsmiddelen.
• Neem genoeg rust. De ziekte en de eventuele uitdroging hebben je wellicht verzwakt en moe gemaakt.
• Wees voorzichtig met geneesmiddelen. Gebruik talloze geneesmiddelen, zoals ibuprofen, zo min mogelijk, of beter helemaal niet. Deze middelen kunnen je maag namelijk nog meer van streek maken. Gebruik bij voorkeur paracetamol voorzichtig omdat het gebruik van dit middel soms leververgiftiging tot gevolg kan hebben, vooral bij kinderen. Geef ook nooit aspirine aan kinderen of tieners vanwege de kans op het syndroom van Reye, een zeldzame ziekte die mogelijk een fatale afloop kan hebben. Voordat je een pijnstiller, of een koortsverlagend middel, wilt gaan gebruiken, doe je er verstandig aan om met een kinderarts te overleggen.

Voor zuigelingen en kinderen

Op het ogenblik dat een kind lijdt aan een darminfectie, dan is het meest voorname doel om het verloren vocht en de kwijtgeraakte zouten weer aan te vullen. De volgende adviezen kunnen je daarbij helpen:

• Help je kind om zijn, of haar, vochtbalans op peil te houden. Dit kun je doen door je kind een orale oplossing voor re-hydratatie te geven, dit is verkrijgbaar bij de apotheek zonder doktersrecept. Neem echter contact op met je huisarts wanneer je vragen hebt over het gebruik ervan. Geef je kind geen water, bij een kind dat lijdt aan gastro-enteritis zal het water niet goed op worden genomen en worden de verloren gegane  elektrolyten niet adequaat aangevuld. Geef ook je kind geen appelsap voor re-hydratatie, dit sap kan immers de diarree verergeren.
• Laat je kind langzaam weer wennen aan een normaal dieet. Voeg geleidelijk zacht, licht verteerbaar voedsel toe, zoals toast, rijst, bananen en aardappelen.
• Vermijd het gebruik van bepaalde voedingsmiddelen. Geef bijvoorbeeld het kind geen zuivelproducten of suikerhoudend voedsel, zoals ijs, frisdrank en snoep. Deze producten kunnen diarree namelijk eveneens verergeren.
• Zorg ervoor dat je kind genoeg rust krijgt. De ziekte en uitdroging hebben je kind mogelijk verzwakt en moe gemaakt.
• Vermijd het geven van vrij verkrijgbare geneesmiddelen tegen diarree, tenzij dit gebeurt op nadrukkelijk advies van een arts. Deze middelen kunnen het voor het lichaam van je kind immers extra moeilijk maken om het virus te lijf te gaan.
• Op het moment dat je een ziek kind hebt, dan dien je de maag van je kleintje 15 tot 20 minuten te laten rusten na het heeft overgegeven of diarree heeft gehad, en bied pas dan weer kleine hoeveelheden vocht aan. Indien je borstvoeding geeft, dan kun je dit gewoon blijven doen. Wanneer je baby flesvoeding krijgt, dan biedt je steeds een kleine hoeveelheid van een orale rehydratie oplossing, of een gewone flesvoeding, aan. Verdun de reeds bereide flesvoeding van een baby echter nooit.

Voorbereiden op een doktersafspraak

Indien jij, of je kind, naar een dokter moet, dan zul je waarschijnlijk eerst je huisarts bezoeken. Indien er echter nog vragen zijn over de diagnose, dan kan deze arts je een doorverwijzing geven voor een specialist die zich heeft gespecialiseerd in besmettelijke ziekten.

Wat je kunt doen

Door van tevoren een vragenlijst op te stellen, kun je het beste uit het consult halen. Een aantal vragen dat je wellicht aan de arts zou willen stellen zijn:

• Wat is de waarschijnlijke oorzaak van de symptomen? Zijn er andere mogelijke oorzaken te bedenken?
• Zijn er onderzoeken of tests nodig?
• Wat is de beste behandelwijze? Zijn hier ook alternatieven voor?
• Is het nodig om medicatie te gebruiken?
• Wat kan ik thuis doen om de klachten en symptomen te verlichten?

Wat kun je verwachten van de arts?

Meestal zal de arts je ook enkele vragen willen stellen, zoals:

• Wanneer zijn de eerste symptomen begonnen?
• Zijn de symptomen voortdurend aanwezig geweest of komen en gaan ze weer?
• Hoe ernstig zijn de symptomen?
• Wat lijkt de klachten en de symptomen te verbeteren?
• Wat lijkt de klachten en de symptomen erger te maken?
• Ben jij, of je kind, in contact geweest met iemand met vergelijkbare klachten en symptomen had?

Wat je in de tussentijd kunt doen

Totdat je bij je dokter in de spreekkamer zit, kun je een aantal dingen doen om de situatie zeker niet te laten verslechteren.

Hierbij kun je denken aan: veel vocht drinken. Verder dien je alleen gezonde voedingsmiddelen te eten om je spijsverteringsstelsel niet verder in de war te sturen.

Indien je kind ziek is, dan doe je uiteraard hetzelfde: voldoende vocht en neutraal voedsel aanbieden.

Wanneer je borstvoeding, of flesvoeding, geeft, ga dan door met het voeden van het kleintje zoals je dat normaal ook zou doen.

Vraag de arts echter wel of je kind erbij gebaat is als je het een oraal rehydratieoplossing geeft, dat je zonder doktersrecept bij de apotheek kunt kopen.