Misselijkheid en braken kunnen een breed scala aan mogelijke oorzaken hebben, sommige hiervan zijn onschuldig, terwijl andere ernstiger van aard kunnen zijn. Wat de oorzaak echter ook is, misselijkheid en braken bezorgen je doorgaans een vreselijk gevoel en kunnen zelfs een slopende uitwerking op je lichaam hebben. Bovendien kan een acuut geval van misselijkheid en braken soms zelfs erg beangstigend zijn. De eerste stap die je moet zetten om weer beter te kunnen worden, is je richten op de reden waarom ziek bent geworden.
Een aantal veelvoorkomende, en meestal onschuldige, oorzaken van misselijkheid en braken zijn:
- Een voedselvergiftiging,
- Een maagvirus,
- Een zwangerschap,
- Overmatig drank gebruik,
In dit soort gevallen kan de misselijkheid en het braken vaak worden behandeld door jezelf goed te hydrateren, voldoende rust te nemen en eventueel de juiste geneesmiddelen te gebruiken.
Enkele meer ernstige oorzaken van misselijkheid en braken kunnen zijn:
- Een blindedarmontsteking (appendicitis),
- Een hersenbeschadiging,
- Sommige vormen van kanker,
- Een hartaanval,
- Een inflammatoire darmaandoening,
- Een darmobstructie (verstopping van de darmen),
- Bepaalde nieraandoeningen,
- Bepaalde leveraandoeningen,
- Hersenvliesontsteking.
Een groot aantal mensen dat lijdt aan kanker, en die chemotherapie ondergaan, zullen eveneens last kunnen krijgen van misselijkheid en braken.
Kinderen zullen over het algemeen braken last krijgen van misselijkheid en braken door:
- een infectie met virussen,
- reisziekte,
- overmatig eten,
- een hoge koorts,
- maar eveneens als gevolg van een meer ernstige ziekte of aandoening.
Het is dus altijd van belang om te weten of je medische hulp in dient te roepen, of dat je je moet richten op het thuis verzorgen van de gezondheid van jezelf of je kind. Uiteraard kan het ook nodig zijn om medische hulp te combineren met zelfzorg. Langdurig braken kan uitdroging tot gevolg hebben, wanneer dit aan de orde is dan spreek je van een medisch probleem op zich, en om die reden is het van cruciaal belang om te proberen te achterhalen wat je ziek heeft gemaakt.
Stel jezelf eerst de volgende vragen
Op welke manier, en op welk moment, het braken is begonnen en welke andere symptomen je hebt, kan nuttige aanwijzingen geven als je de oorzaak ervan wilt achterhalen. Hieronder hebben we een aantal vragen voor je op een rijtje gezet die je jezelf dient te stellen:
Voelde je je goed en was er sprake van acuut braken?
Indien je geen symptomen van een ziekte vertoonde voordat het braken begon, dan kan dit een teken van een mogelijk ernstig probleem zijn, zoals een blindedarmontsteking of een darmobstructie.
Heb je last van erge buikpijn?
Braken dat in combinatie met buikpijn (en dus niet alleen misselijkheid) optreedt, kan een teken van een ontstoken blindedarm zijn. Het is dan dus zaak om altijd contact op te nemen met een arts.
Heb je last van hevige hoofdpijn en braken zonder andere maagklachten?
Braken in combinatie met ernstige hoofdpijn kan een teken zijn van een aantal zeer ernstige ziekten, zoals hersenvliesontsteking (meningitis). Op het moment dat je last hebt van ernstige hoofdpijn en daarbij eveneens moet braken, dan dien je direct een arts te raadplegen. Indien je last van diarree en braken hebt gehad en vervolgens een ernstige hoofdpijn hebt ontwikkeld, dan kan dit te wijten op uitdroging. Wanneer je vermoedt dat uitdroging de oorzaak kan zijn van je hoofdpijnklachten, dan dient een arts te bepalen of je hiervoor een behandeling nodig bent.
Was je misselijk, of had je last van diarree, voordat begon met braken?
Dit zijn geruststellende symptomen dat het braken hoogstwaarschijnlijk te wijten zal zijn aan een maagaandoening. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van een virusinfectie, zoals bij gastro-enteritis, of een bacteriële infectie, zoals door een E. coli of salmonella besmetting. Ondanks dat in het gros van de gevallen deze aandoeningen vanzelf weer zullen genezen, kunnen kinderen en mensen met een zwak immuunsysteem er alsnog complicaties door ontwikkelen.
Heb je koorts?
Koorts is een ander veel voorkomend symptoom dat op de aanwezigheid van een virus in je maag kan wijzen. Wanneer koorts ontstaat samen met diarree en braken, maar je verder geen andere symptomen hebt, dan kun je waarschijnlijk stappen gaan zetten in de richting van een zelfzorgbehandeling. Dit is echter een ander verhaal wanneer je vermoedt dat je last hebt van uitdroging. Indien je echter hoge koorts in combinatie met braken hebt, zonder dat je last hebt van diarree, dan kan dit een indicatie zijn voor een ernstiger ziekte. Het is dus zaak om te bepalen of je andere klachten hebt en om vervolgens contact op te nemen met je huisarts.
Heb je in de afgelopen 24 uur een hoofdwond opgelopen?
Op het moment dat jij, of je kind, in de afgelopen 24 uur een hoofdwond op hebt gelopen en er braken bijkomt, dan dien je eveneens medische hulp in te schakelen omdat dit een teken kan zijn van een hersenschudding, of zelfs van een verhoogde druk op de hersenen.
Ben je op reis of onderweg?
Een groot aantal mensen heeft last van misselijkheid en braken op momenten dat ze op reis of onderweg zijn. Reisziekte komt immers erg vaak voor bij mensen die reizen per auto, vliegtuig en boot.
Heb je pijn bij het plassen?
Koorts, braken en pijn bij het plassen zijn allemaal symptomen die horen bij van een urineweginfectie. Op het moment dat je denkt dat je hier last van hebt, dan dien je je huisarts je urine te laten testen en de klachten te behandelen met behulp van voorgeschreven antibiotica.
Heb je ook griepachtige klachten?
Als jij, of je kind, je lusteloos voelt en daarnaast ook over moet geven, dan kunnen dit symptomen van griep (influenza) zijn. Braken komt niet vaak voor bij volwassenen, maar wel geregeld bij kinderen met griep. Wanneer je vermoedt dat jij, of kind, griep hebt, dan moet je eveneens contact opnemen met je huisarts. Indien de symptomen in de laatste 48 uur zijn begonnen, dan kom je mogelijk in aanmerking voor antivirale middelen om je sneller weer wat beter te voelen.
Beoordeel je braaksel voordat je het opruimt
Hoe smerig het misschien ook mag zijn, de samenstelling van je braaksel kan je nuttige informatie verstrekken over de oorzaak ervan. Voordat je het opruimt, is het dus van belang dat je het braaksel aan een grondig onderzoek onderwerpt en je nagaat of het:
Voedsel bevat dat je onlangs hebt gegeten
Het meeste braken zal voedsel uit je lichaam verwijderen dat je het laatst hebt gegeten. Wanneer je echter al een paar keer over hebt gegeven en het braaksel nog steeds voedselresten bevat, dan kun je te maken hebben met een virus dat je maag heeft aangetast, een voedselvergiftiging of een totaal andere aandoening, zoals een zwangerschap.
Fel groen van kleur is
Braaksel dat donkergroen van kleur is, is in de regel gal. Voor kinderen kan dit duiden op een ernstige ziekte die direct medische aandacht vereist. Het kan echter ook voorkomen op momenten dat iemand zo veel heeft overgegeven dat er geen voedsel, of vloeistof, meer in zijn of haar maag aanwezig was. In dat geval kan groen braaksel duiden op uitdroging.
Fel rood van kleur is
Als je braaksel fel rood is, dan kan dit bloed zijn. Andere oorzaken van rood braaksel kunnen echter ook roodgekleurd voedsel zijn dat je onlangs hebt gegeten, een recente bloedneus of een rood drankje zijn dat je kort ervoor hebt gedronken. Wanneer je weet dat je kort voor het braken niets roods hebt gegeten of gedronken, en je evenmin een bloedneus hebt gehad, dan zal de aanwezigheid van fel rood braaksel duiden op een medisch spoedgeval.
Zwart gekleurd is
Zwart braaksel dat op koffiedik lijkt, kan eveneens bloed zijn. Als het al wat ouder bloed is, dan zal het vaak veel donkerder kleuren en er zwart uit gaan zien als je het uitbraakt. Ondanks dat er mogelijk geen actieve inwendige bloedingen aanwezig zijn, wordt braaksel dat op koffiedik lijkt nog altijd als een medisch spoedgeval gezien.
Wanneer moet je naar de dokter bij braken?
Meestal is braken het gevolg van een infectie met een virus en zullen de klachten vanzelf binnen 24 uur weer verdwijnen. Zolang je ervoor zorgt dat je niet uitgedroogd raakt, dan is er dus eigenlijk geen reden om een arts te raadplegen wanneer je moet overgeven als gevolg van een virale infectie. Echter, zoals we hierboven al vermelden, zullen sommige ziekten die braken veroorzaken wel dringende, of zelfs met spoed, medische aandacht nodig hebben.
Kortom: wanneer je last van de volgende klachten hebt, dient een arts te zien bij braken:
- Uitdroging (als je herhaaldelijk over moet geven, zelfs als het slechts kleine hoeveelheden braaksel betreft, dien je naar een dokter te gaan, andere symptomen waaraan je uitdroging kunt herkennen zijn onder andere 12 uur niet plassen (in het bijzonder bij jonge kinderen), een droge mond of ingevallen ogen en vermoeidheidsklachten),
- Zeer ernstige hoofdpijn in combinatie met braken en/of een stijve nek,
- Ernstige buikpijn,
- Verwardheid,
- Koorts,
- Opgelopen hoofdletsel in de afgelopen 24 uur.
Zelfzorgmethoden bij braken
Op het moment dat je last van buikgriep hebt, of als er een andere, meer goedaardige oorzaak voor het braken aan kan worden gewezen, dan zal de behandeling ervan in de regel bestaan uit het nemen van voldoende rust en het drinken van kleine slokjes heldere vloeistof, geleidelijk kun je dit opvoeren tot het zogenaamde BRAT-dieet.
- Neem voldoende rust: hiermee wordt zowel het geven van rust aan je lichaam als van je maag bedoeld. Elke 15 tot 20 minuten na het braken dien je niets te eten of te drinken. Rustig ergens gaan liggen en niet te proberen om deel te nemen aan lichamelijke inspanningen zolang je je niet lekker voelt is dan ook het devies.
- Heldere vloeistoffen drinken: Indien in een tijdspanne van 15 tot 20 minuten niet over hebt hoeven geven, dan kunt je proberen om kleine beetjes van een heldere vloeistof tot je te nemen. Dit doe je door om de 5 of 10 minuten een kleine slok water, of een elektrolytdrank (zoals Gatorade) te nemen. Zodra je merkt dat je deze heldere vloeistof kunt verdragen, dan kun je de hoeveelheid die je steeds drinkt geleidelijk wat verhogen. Met het drinken van heldere vloeistoffen dien je voor de duur van minimaal 6 uur door te gaan voordat je overgaat naar de volgende stap. Indien je echter weer opnieuw gaat overgeven, dan zul je terug moeten gaan naar de eerste stap van deze behandeling.
- BRAT-dieet: BRAT staat voor Banaan, Rijst, Appelmoes en Toast. Wanneer je in staat bent om heldere vloeistoffen voor de duur van 6 uur of langer binnen te houden, dan kun je verder gaan met het BRAT-dieet. Alle voedingsmiddelen die hierin op zijn genomen, zijn goed voedsel als je maag geïnfecteerd is met een virus. Ze zijn immers neutraal en eenvoudig te verteren. Je kunt uiteraard ook ander voedsel eten zolang dit maar niet te prikkelend en licht verteerbaar is. Een aantal alternatieven zijn: aardappelpuree en droge crackers. Wanneer het braken terugkeert nadat je met het BRAT-dieet bent begonnen, dan dien je weer opnieuw met de eerste stap van deze behandeling te beginnen.
Geneesmiddelen bij braken
Er zijn een paar geneesmiddelen voor handen om misselijkheid en braken mee te behandelen. Zelfzorgmiddelen bij braken zijn in de regel echter niet effectief, maar kunnen wel helpen als je last hebt van misselijkheid of wanneer “maagklachten” opspelen. Enkele veel voorkomende OTC-middelen zijn onder andere producten die de volgende werkzame stoffen bevatten:
- Bismuth- subsalicylaat: deze stof zal de maagwand te beschermen. Middelen met deze werkzame stof dien je echter niet te gebruiken wanneer je er allergisch voor bent. Verder mag je de stof niet combineren met aspirine en dienen kinderen onder de 12 jaar, of jonger dan 18 jaar met waterpokken of griep, deze middelen niet te gebruiken vanwege de kans op het ontwikkelen van het zogenaamde syndroom van Reye.
- Dramamine: dit is eigenlijk een antihistamine (een antimalariamiddel), maar het middel wordt eveneens vaak ingezet om misselijkheid en braken te behandelen wanneer deze klachten worden veroorzaakt door reisziekte.
Een aantal voorgeschreven geneesmiddelen zijn eveneens beschikbaar bij de behandeling van ernstige misselijkheid en braken. Hierbij kun je denken aan middelen als:
- Zofran (ondansetron): van oorsprong was dit middel bedoeld om ernstige misselijkheid en braken te behandelen bij mensen die chemotherapie hadden ondergaan. Tegenwoordig wordt Zofran echter ook gebruikt om ongecontroleerd braken bij volwassenen en kinderen te behandelen.
- Phenergan (promethazine): is eveneens een antihistaminicum, maar wordt vaak ook gebruikt om misselijkheid en braken te behandelen. Het kan verder ook gebruikt worden als pijnstiller of als middel dat helpt bij het in slaap geraken voorafgaand aan de operatieve ingreep.
Allebei de middelen zijn echter enkel en alleen op doktersrecept te verkrijgen. De meeste artsen zullen ze overigens niet telefonisch voorschrijven omdat het van belang is dat een arts de persoon in kwestie heeft gezien voordat één van deze middelen gebruikt gaat worden. Alleen een arts kan immers bepalen of de geneesmiddelen geschikt zijn voor een bepaald persoon en de klachten waar hij, of zij, mee te kampen heeft. Bovendien zal een arts altijd meer ernstige oorzaken van het braken uit willen sluiten.
