Wat mensen zich vaak niet realiseren is dat het gevaarlijk kan zijn om alcohol te combineren met medicijngebruik. Als je op een feestje geniet van een paar glazen bier, wijn, champagne of sterkedrank, en tegelijk bepaalde medicijnen gebruikt, kan je bijwerkingen krijgen die variëren van een lichte duizeligheid of een hoofdpijn tot ernstige medische noodgevallen zoals stoppen van de ademhaling of inwendige bloedingen.
Antibiotica zijn veel voorgeschreven en krachtige medicijnen die bacteriën bestrijden en zo infecties en ontstekingen kunnen laten genezen. In dit artikel bespreken we de combinatie van antibioticagebruik en het drinken van alcohol. We leggen uit bij welke antibiotica je beter geen alcohol kunt gebruiken en wat voor gevolgen dat kan hebben.
Alcohol en medicijngebruik
Er zijn meer dan honderd verschillende medicijnen bekend die reageren met alcohol. Soms doen ze dat doordat een bestanddeel van het medicijn in het lichaam met de alcohol een chemische reactie ondergaat waarbij er nieuwe stoffen worden gevormd, die schadelijk kunnen wezen. In andere gevallen beïnvloedt de afbraak van alcohol door de lever de afbraak van het medicijn, dat dan langer in het lichaam aanwezig blijft en de kans heeft om ongewenste effecten te veroorzaken.
Het blijkt uit onderzoeken dat veel mensen niet (goed) op de hoogte zijn van de effecten van deze combinatie. Doordat ze de bijsluiters van hun medicijnen niet goed lezen of niet weten welke medicijnen ze gebruik, zien ze geen probleem in het af en toe nuttigen van een flinke hoeveelheid alcohol . Sterker nog, ook mensen die wel degelijk weten dat hun medicijnen niet samengaan met alcohol drinken toch. Zeker ouderen slaan advies van de dokter en de medicijnfabrikant vaak in de wind. Dat is verontrustend, omdat ouderen vaak een zwakkere gezondheid hebben en daardoor alcohol minder goed kunnen afbreken dan jongere mensen. Ook gebruiken ouderen over het algemeen meer verschillende medicijnen.
Wat zijn antibiotica
Antibiotica zijn krachtige medicijnen die flinke bijwerkingen kunnen hebben. Ze worden door artsen in Nederland alleen voorgeschreven als het lichaam of lichtere medicijnen een infectie niet (snel genoeg) kunnen genezen, of als er sprake is van een ernstige aandoening of kans daarop. Antibiotica werken door bacteriën die een infectie veroorzaken te doden of door te verhinderen dat ze zich kunnen voortplanten. Ze werken alleen tegen bacteriën en tegen sommige protozoën (eencelligen); het heeft geen zin om antibiotica in te zetten voor de bestrijding van virale of fungale (door schimmels veroorzaakte) infecties.
Elk antibioticum is effectief tegen een andere groep of soort bacteriën. Daarom is het voor een effectieve behandeling met antibiotica belangrijk dat de ziekteverwekker bekend is. Oorspronkelijk werden ze alleen gewonnen uit schimmels met een bacteriedodende werking, maar er zijn ook synthetische antibiotica. Een actueel probleem is dat bacteriën resistentie tegen een antibioticum kunnen ontwikkelen, waardoor het middel niet meer aanslaat. Multiresistente bacteriën die meerdere soorten antibiotica kunnen weerstaan zijn een groot en groeiend probleem in ziekenhuizen en andere plekken waar medische behandelingen plaatsvinden.
Antibiotica worden meestal voorgeschreven voor een korte tijd, meestal twee weken. Ook al voel je je tijdens het gebruik al beter, toch raden de artsen aan dat je een antibioticumkuur altijd afmaakt. Doe je dat niet, dan kan de infectie in alle hevigheid terugkeren. Ook kan een niet-afgemaakte kuur zorgen dat een bacteriestam resistent wordt tegen het antibioticum, wat een groot probleem kan vormen voor de medische behandeling van volgende patiënten. Recent zijn er onderzoeken geweest die die laatste bewering in twijfel trekken – het zou ook zo kunnen zijn dat juist het onnodig lang doorgaan met het nemen van antibiotica resistentie veroorzaakt. Wil je hier meer over weten, vraag dan aan je arts informatie over resistentie van bacteriën en het afmaken van een antibiotica.
Antibiotica worden zowel oraal (als een drankje) gebruikt, maar ook opgelost in een crème of zalf en dan direct op de aangetaste plek (bijvoorbeeld een infectie van de huid) aangebracht. Soms worden ze met een injectiespuit via de aderen in het lichaam geïnjecteerd. Dit gebeurt meestal als er sprake is van een ernstige infectie.
Lijst van veel gebruikte antibiotica
- Penicillines. Deze antibiotica worden ook wel bètalactamantibiotica genoemd. Ze worden veel voorgeschreven bij mildere infecties. Penicilline was het eerste soort antibioticum dat ontdekt werd, toen een kweekje van de Penicillium-schimmel bacteriedodende effecten bleek te hebben. Voorbeelden van penicillines zijn penicilline en amoxicilline.
- Er zijn vijf generaties van deze typen antibioticum, die telkens zijn geupdate om meer en sterkere bacteriën te doden. Cephalosporinen zijn werkzaam tegen onder meer keelontstekingen, huidontstekingen en oorontstekingen. Ze omvatten onder andere cefuroxim en ceftriaxon.
- Tetracyclines. Tetracyclines zijn werkzaam tegen veel verschillende bacteriën en aandoeningen, waaronder SOA’s, urineweginfecties, ooginfecties en infecties van het spijsverteringsstelstel. Voorbeelden zijn tetracycline, minocycline en coxycycline.
- Een klasse synthetische antibiotica met een breed spectrum aan toepassingen. Worden ingezet tegen ernstige aandoeningen zoals zware infecties van de urinewegen, longontsteking en antrax. Bekende quinolonen zijn ciprofloxacine en levofloxacine.
- Sulfonamiden. Deze bacteriedodende medicijnen worden gebruikt tegen middenoorontstekingen en longontsteking. Veel bacteriën hebben inmiddels resistentie tegen deze middelen ontwikkeld. Een voorbeeld is sulfamethoxazol-trimethoprim.
- Verhinderen de vermenigvuldiging van bacteriën. Worden meestal intraveneus toegediend. Voorbeelden hiervan zijn gentamicine en tobramycine.
- Antibiotica tegen longontsteking, kinkhoest en huidaandoeningen. Voorbeelden zijn azithromycine, clarithromycine en erytromycine.
- Glycopeptide-antibiotica. Zware medicijnen die gebruikt worden tegen bepaalde resistente bacteriën. Vancomycine en dalbavancine zijn voorbeelden.
- Hebben een breed spectrum van toepassingen en werken ook tegen multiresistente bacteriën. Onder andere cilastatine, meropenem en doripenem.
Kan je alcohol en antibiotica combineren?
In het algemeen geldt: het is geen goed idee om alcohol te gebruiken terwijl je een antibioticakuur volgt. De alcohol beïnvloedt de werking van een antibioticum niet, dat wil zeggen: het antibioticum wordt niet minder effectief in zijn werk, het behandelen van de infectie. Maar de bijwerkingen van zowel alcohol als antibiotica worden vaak wel heftiger door de aanwezigheid van de andere stof. Deze bijwerkingen zijn soms gevaarlijk.
De bijwerkingen van antibiotica hangen af van het specifieke soort antibioticum. De bijwerkingen die we bij de meeste antibiotica zien zijn:
- Misselijkheid
- Slaperigheid
- Een licht gevoel in het hoofd
- Duizeligheid
- Diarree
De bijwerkingen van alcohol zijn voor de meeste mensen bekender. De belangrijkste zijn:
- Misselijkheid, maagklachten en overgeven
- Problemen met de spijsvertering, waaronder diarree en maagzweren
- Vermoeidheid
Al deze bijwerkingen kunnen erger worden gemaakt door het combineren van alcohol en antibiotica.
Voor alle antibiotica geldt dat ze in combinatie met alcohol een overgevoeligheidsreactie kunnen veroorzaken. Dat kan tot onaangename klachten en paniek leiden. In ernstige gevallen is medische hulp noodzakelijk Kenmerken van deze overgevoeligheidsreactie zijn:
- Roodheid en warmheid van de huid (blozen)
- Ernstige hoofdpijn
- (zeer) snelle hartslag
Let op: niet alleen alcoholische drank bevat alcohol. Ook bepaalde (bewerkte) voedingsmiddelen, medicijnen tegen verkoudheid, en mondspoelingen bevatten alcohol. Gebruik van deze producten tijdens een antibioticakuur kan ook een overgevoeligheidsreactie of bijwerkingen veroorzaken.
Effecten van specifieke soorten antibiotica
De bijwerkingen van de combinatie van de meeste antibiotica en alcohol zijn mild. Maar sommige antibiotica veroorzaken ernstigere effecten of specifieke effecten.
- De antibiotica sulfamethoxazol-trimethoprim, tinidazol en metronidazol brengen speciale risico’s met zich mee als ze worden gebruikt in combinatie met alcohol. Ze kunnen dan de volgende verschijnselen veroorzaken:
- Ernstige misselijkheid
- Braken
- Ernstige diarree
- Linezolide is een antibioticum dat alleen wordt gegeven bij infecties door bacteriën die tegen bepaalde andere antibiotica resistent zijn geworden. Dit antibioticum kan in combinatie met bepaalde alcoholische dranken, waaronder bier en rode wijn, zorgen voor een sterke stijging van de bloeddruk.
- Erythromycine is een antibioticum dat wordt voorgeschreven bij huidinfecties, infecties van de luchtwegen en een chlamydia-infectie. De werking van alcohol wordt versterkt als je een erythromycine-kuur volgt – je wordt sneller dronken en hebt de volgende dag last van een ergere kater.
- Doxycycline wordt voorgeschreven bij een flink aantal verschillende infecties (infectie van de huid, geslachtdelen, en darmen) en specifieke aandoeningen zoals malaria, de ziekte van Lyme en Q-koorts. Dit antibioticum ondervindt een sterke wisselwerking met alcohol en de effectiviteit van het medicijn wordt daardoor verminderd. Drink geen alcohol bij een kuur met doxycycline.
Wat zijn de richtlijnen voor het gebruik van alcohol tijdens een antibioticakuur?
Elk geneesmiddel bevat een bijsluiter en een waarschuwingssticker op de verpakking. Daarop staat aangegeven of het middel in combinatie met alcohol mag worden gebruikt of niet. Als je deze informatie niet kunt vinden of de aanwijzingen zijn je niet duidelijk, vraag dan om uitleg van je huisarts of apotheker. Die kunnen je meer vertellen en aangeven of alcohol echt uit den boze is, of dat af en toe een glas alcohol geen kwaad kan. Ook kunnen ze informatie geven die op jouw situatie, gezondheid, medicijngebruik en medische geschiedenis is afgestemd. De arts kan je ook vertellen wanneer je weer alcohol mag drinken. In sommige gevallen moet je na de beëindiging van je antibioticakuur nog een paar dagen wachten voordat je weer alcohol mag gebruiken.
Volg de aanwijzingen in de bijsluiter van het medicijn en het advies van je dokter op. Een ernstige bijwerking door het combineren van alcohol en antibiotica of een overgevoeligheidreactie kan leiden tot vervelende klachten of gevolgen voor je gezondheid. Realiseer je dat een antibioticakuur maar voor een korte tijd wordt voorgeschreven, en probeer te wachten met alcohol drinken tot die is afgelopen. Daarmee geef je je infectie ook de beste kans om goed te genezen.
Effecten van alcohol op het genezen van een infectie
Je gezond verstand vertelt je waarschijnlijk al dat het niet slim is om te veel alcohol te drinken als je ziek bent. Je voelt je waarschijnlijk al slecht genoeg, en door een kater ga je je niet bepaald beter voelen. Het drinken van alcohol maakt antibiotica over het algemeen niet minder effectief in het bestrijden van een infectie of een ontsteking. Maar alcohol kan wel op andere manieren de genezing van een infectie verhinderen.
Belangrijke factoren die de goede en snelle genezing van een infectie bevorderen zijn rust en een goed eetpatroon. Alcohol kan op allebei deze factoren een negatief effect hebben. Je slaapt bijvoorbeeld minder lang en minder diep als je alcohol hebt gedronken. Alcohol vermindert de werking van het immuunsysteem, het stelsel van klieren en vaatjes dat witte bloedcellen en antistoffen produceert om ziekte te bestrijden. Ook verhindert alcohol de opname van nutriënten (voedingsstoffen) uit je eten. Je voelt je na gebruik van alcohol minder energie, onder andere omdat de stof het glucosegehalte van je bloed verhoogt.
Al deze effecten samen zorgen dat het gebruik van alcohol een slechte invloed heeft op de genezing van infecties en ontstekingen. Hoe meer alcohol je drinkt, hoe groter dat effect. Daarbij maakt het niet uit of je één nachtje flink doorhaalt of elke avond een aantal glazen nuttigt. Uiteraard krijg je door het drinken van sterkedrank (jenever, wodka, whisky enzovoort) sneller alcohol binnen dan door het drinken van bier, wijn of mixdrankjes. Ook je gewicht is van invloed op het effect van alcohol op je lichaam: lichtere mensen zijn eerder dronken en hebben een ergere kater dan zwaardere mensen.
Andere medicijnen die interacteren met alcohol
Er zijn flink wat andere medicijnen die interacties met alcohol vertonen. De effecten van die combinatie variëren van milde bijwerkingen tot levensbedreigende complicaties. Hieronder zie je een overzicht van vaak gebruikte medicijnen en welke bijwerkingen er kunnen optreden als ze met alcohol worden gecombineerd.
- Antihistamines – duizeligheid, slaperigheid, verhoogd risico op overdosering van het medicijn
- Benzodiazepinen – duizeligheid, slaperigheid, langzamere of moeilijkere ademhaling, verhoogd risico op overdosering van het medicijn
- Bloeddrukverlagers – duizeligheid, slaperigheid, flauwvallen, hartproblemen (zoals onregelmatige hartslag)
- Bloedverdunners – interne bloedingen, bloedstolsels, beroertes, hartaanvallen
- Cholesterolverlagers – leverschade
- Diuretica – duizeligheid, slaperigheid, verhoogd risico op overdosering van het medicijn
- Medicijnen tegen Hartaandoeningen – snelle hartslag, plotselinge veranderingen van de bloeddruk
- Ontstekingsremmers (NSAID’s) – grotere kans op een hartaanval, beroerte, maagzweren en maagbloedingen
- Opioiden – duizeligheid, slaperigheid, verhoogd risico op overdosering van het medicijn, langzaam of moeilijk ademhalen
- Slaapmiddelen – slaperigheid, vermindering van de coördinatie, ondiep ademhalen, ongebruikelijk gedrag
- Spierverslappers – duizeligheid, slaperigheid, verhoogd risico op overdosering van het medicijn, verhoogd risico op epileptische aanvallen, langzaam of moeilijk ademhalen
- Pijnstillers – inwendige bloedingen, maagzweren, leverschade