Veelvoorkomende oorzaken van voet- en enkelzwellingen

Een zwelling in de voet of enkel is vrij veelvoorkomend symptoom dat bovendien een breed scala aan oorzaken kent. Een manier waarop artsen de oorzaak van een zwelling vast kunnen stellen is door na te gaan of deze alleen in één been voorkomt, of dat beide benen aan zijn gedaan. In dat laatste geval is het bovenal zaak om te bepalen of in beide benen de zwelling in gelijke mate voorkomt.

Zoek direct medische hulp bij een acute zwelling

In een groot aantal gevallen zal de oorzaak van de zwelling onschuldig zijn, terwijl er eveneens situaties voorkomen waarbij je direct medische hulp dient in te schakelen om blijvende schade tot een minimum te kunnen beperken. Hierbij kun je onder nadere denken aan een infectie, een verwonding of aan een blessure. Indien de zwelling plotseling is ontstaan, dan doe je er dus altijd verstandig aan om direct een arts de situatie te laten beoordelen.

Een aantal van de meest voorkomende situaties waarin er een zwelling van de voet of enkel kan ontstaan zijn onder andere.

een opgelopen trauma: de meest voorkomende zwellingen van voeten en enkels zijn het gevolg van een trauma, bijvoorbeeld door een ongeval, een verwonding of blessure. Denk hierbij aan bijvoorbeeld de verstuiking van een enkel, een gescheurde pees en botbreuken. Een constante overbelasting of het overmatige gebruik van een bepaald lichaamsdeel kan eveneens leiden tot een peesontsteking (tendinitis) of een slijmbeursontsteking (bursitis), maar ook tot een zekere schade aan de bindweefselbanden of tot ongewone spierspanningen. Al deze aandoening kunnen, als ze in de voet of enkel ontstaan, op hun beurt weer tot de zwellingen in dit deel van je lichaam leiden. In de regel zijn het vooral sportieve activiteiten die ervoor kunnen zorgen dat dit soort klachten zich aan kunnen dienen. Uiteraard zal de kans op zwellingen van weefsels in de voet of enkel ook groter worden als je deze activiteiten intensiever, of op een andere ondergrond, uit gaat voeren.
Artritis: een andere benaming voor artritis is gewrichtsontsteking en ook deze aandoening kan voor plaatselijke zwellingen in de voet of enkel veroorzaken. Zo is osteoartritis een veelvoorkomende vorm van artritis die van tijd tot tijd zwellingen met zich mee kan brengen (in de regel zal de zwelling zich dan in slechts één enkel gewricht manifesteren). Jicht is eveneens een vorm van artritis die zich kenmerkt door de typische erg pijnlijke, rode gewrichten van de grote teen of de enkel. Er zijn daarnaast nog een aantal auto-immuun ziektes bekend die op hetzelfde moment voor zwellingen en artritis in beide voeten kunnen zorgen, zoals reumatische artritis, psoriatische artritis, lupus en het Reiters syndroom.
Problemen met de bloedvaten: spataderen kunnen ontstaan als gevolg van problemen met de bloedvaten in de onderbenen. In veel gevallen zal er een zwelling optreden omdat het bloed, en dus ook het vocht, niet meer afdoende vanuit de benen terug naar het hart gevoerd kan worden. Naarmate de leeftijd van een mens vordert kan de staat van de bloedvaten in de benen achteruitgaan en kunnen deze zelfs beschadigd raken. De benen en enkels kunnen dan gemakkelijk op gaan zwellen. In de medische wereld wordt er dan doorgaans gesproken of veneuze insufficiëntie en de meest voorkomende symptomen zijn:
- één been zal van tijd tot tijd opzwellen (hoewel natuurlijk ook beide benen aangedaan kunnen zijn),
- het ontstaan van spataderen,
- bruine verkleuring van de huid.
Een bloedpropje gelegen in een dieper bloedvat in het been (trombose): wanneer je last hebt van zwelling en pijn in het onderbeen, dan kan hier ook een bloedpropje aan ten grondslag liggen. Trombose in een dieper gelegen bloedvat in een been kan ertoe leiden dat er een levensbedreigende situatie ontstaat en dat er dus met spoed medisch ingrijpen, vereist zal zijn. Indien iemand minder mobiel is, dan zal de kans op deze vorm van trombose overigens toenemen. Je kunt hierbij denken aan iemand waarbij het been langdurig in dezelfde positie blijft, zoals aan de orde zal zijn als je een lange vliegreis maakt, je been langere tijd in het gips zit of wanneer je vanwege ziekte langdurig bedrust moet houden. Andere risicofactoren zijn ondermeer: overgewicht, roken, zwangerschap, het gebruik van bepaalde anticonceptiemiddelen (zoals bepaalde varianten van de anticonceptiepil) en erfelijke bloedstollingafwijkingen. Indien een vrouw de anticonceptiepil gebruikt, dan zal de kans dat ze deze vorm van trombose ontwikkelt verder toenemen op het moment dat ze rookt of lijdt aan een erfelijke bloedstollingafwijking, bijvoorbeeld Factor V Leiden.
Infectie: vooral een ontsteking van de huid is een veelvoorkomende oorzaak van zwelling en zal over het algemeen gepaard gaan met pijn en roodheid. Zwelling kan vaak worden waargenomen als er een teennagel is ingegroeid in het omringende weefsel (onychocryptose), infecties tussen de tenen en ernstige vormen van voetschimmel. Andere manieren waarop infecties zich kunnen ontwikkelen in de voet zijn onder andere: een opgelopen trauma, zoals een snijwond of een beschadigde teennagel. Het is zelfs mogelijk dat wonden aan je voeten minder goed genezen als je lijdt aan diabetes waardoor er dus ook gemakkelijker infectie zullen ontstaan. In zeer zeldzame gevallen kan het zelfs gebeuren dat er zich een infectie ontwikkelt in de gewrichten van je voet of enkel zonder dat er sprake is van een direct trauma.

Medische situaties die zwelling kunnen veroorzaken

Medische situaties waarvan bekend is dat deze een gelijkmatige zwelling in beide benen kunnen veroorzaken zijn onder andere:

hart- en vaatziektes,
nieraandoeningen,
leveraandoeningen,
chronische slaapapneu,
diabetes,
het premenstrueel syndroom.

Geneesmiddelen die zwellingen kunnen veroorzaken

In sommige gevallen kan een geneesmiddel dat een arts je heeft voorgeschreven ervoor zorgen dat er gelijkmatige zwellingen in allebei je benen ontstaan. Je kunt hierbij ondermeer denken aan:

bepaalde varianten van de anticonceptiepil,
oestrogeen vervangende medicijnen,
testosteron bevattende geneesmiddelen,
corticosteroïden,
overige ontstekingsremmende geneesmiddelen, zoals NSAIDs,
bepaalde bloeddrukverlagende medicijnen,
middelen die worden ingezet bij diabetes, zoals Avandia and Actos.

Het gebruik (en zeker misbruik) van alcohol kan eveneens zwelling in beide enkels en voeten tot gevolg hebben.

Zwangerschap

Tijdens een zwangerschap kunnen beide enkels en voeten ook gezwollen zijn. Het is zelfs een veel waargenomen fenomeen bij zwangere vrouwen. Dergelijke zwellingen zijn het gevolg van een combinatie van de aanwezigheid van zogenaamde zwangerschaphormonen in het lichaam, de toename van de hoeveelheid vocht in de bloedvaten en de alsmaar verder uitdijende baarmoeder (die op bepaalde plaatsen de bloedvaten, die bloed uit de benen af moeten voeren naar het hart, dichtdrukt). Gezwollen benen kan echter ook na een bevalling optreden en kan enkele dagen aan blijven houden. In alle gevallen dien je de zwellingen altijd te bespreken met je gynaecoloog of verloskundige. Op het moment dat je te maken krijgt als zwangere met acute zwellingen van je benen of enkels, dan is het zaak om met spoed medische hulp in te schakelen omdat er dan sprake zou kunnen zijn van een zwangerschapsvergiftiging (pre-eclampsie).