Na een warme dag, of een dag lang staan of zitten, kun je last krijgen van gezwollen voeten (maar ook enkels en benen). De zwelling kan soms samengaan met pijn of een zwaar gevoel in je benen. De klachten zullen, naarmate de dag vordert, verergeren en meestal na het ontwaken ’s ochtends weer zijn verdwenen. Een plaatselijke ophoping van vocht, ofwel oedeem, is doorgaans de reden van de zwelling.
Oorzaken
De ophoping van lichaamsvocht kan uiteenlopende oorzaken hebben. Hoewel de meeste oorzaken vrij onschuldig zijn en geen bedreiging vormen voor je gezondheid is het toch verstandig om de situatie in de gaten te houden. Wanneer je langere tijd last blijft houden van gezwollen voeten dan is het zeker aan te bevelen om dit te bespreken met je huisarts. Er kunnen namelijk ook meer ernstige oorzaken aan de vochtophopingen ten grondslag liggen die wel op een specifieke manier behandeld dienen te worden.
Een aantal mogelijke oorzaken van gezwollen voeten zijn:
- Warmte: zal de bloedvaten uit laten zetten waardoor het bloed langer in de benen achterblijft. Bovendien zul je als het warm is meestal minder beweeglijk zijn dan normaal.
- Lange tijd staan of zitten: de grote beenspieren werken als een soort pomp op het ogenblik dat je je benen gebruikt. Zo wordt er afwisselend op de bloedvaten en de lymfevaten gedrukt en vervolgens weer losgelaten. Het bloed zal zo naar je hart terug worden gestuwd. Bij slechts weinig beweging zal deze pompfunctie echter wegvallen.
- Rond hun menstruatie hebben sommige vrouwen ook meer last van opgezwollen voeten en benen. De veranderde hormoonspiegels zijn dan doorgaans de oorzaak van de vochtophopingen.
- Bepaalde medicijnen zoals sommige bloeddrukverlagende middelen, oestrogenen, niet-steroïde pijnstillers en bepaalde medicatie die wordt voorgeschreven aan diabetici, kunnen vochtophopingen tot gevolg hebben.
- Zwangere vrouwen kunnen als gevolg van de vergrote druk, door de groeiende buik en de toename van het totale lichaamsgewicht, op de bloedvaten vocht vast gaan houden in hun benen en voeten. Het vocht kan daardoor namelijk minder makkelijk terugvloeien. Daarnaast zal een lichaam tijdens een zwangerschap vaak extra vocht vasthouden.
- Mensen die te zwaar zijn houden ook eerder vocht vast waardoor hun benen en voeten opgezwollen kunnen zijn. Niet alleen druk het extra lichaamsgewicht op de onderste delen van het lichaam, ook zullen deze mensen vaak minder goed in staat zijn voldoende te bewegen.
- Een beginnen aandoening aan de bloedvaten kan door vochtophopingen in je benen en voeten aan het licht komen. Hierbij kun je onder andere denken aan spataderen die ontstaan door minder goed sluitende kleppen in de beenaderen.
- Vocht in je benen en voeten kan ook wijzen op een lymfoedeem. In de beginfase van deze aandoening zal de zwelling vaak verdwijnen zodra je je benen wat hoger legt. Na verloop van tijd zal dit echter niet meer helpen en zal de vochtophoping zelfs constant in de voeten en benen aanwezig blijven.
- Indien je een verhoogde bloeddruk hebt dan zul je in de regel ook meer vocht vast gaan houden. Door de verhoogde druk in je bloedvaten zal er dan namelijk meer vocht in het weefsel achterblijven.
- Hartfalen kan eveneens een oorzaak zijn voor het ontstaan van opgezwollen benen en voeten. Doordat het hart minder goed het bloed door het lichaam kan pompen zal er zich vocht op gaan hopen in de laagste delen van je lichaam.
- Wanneer een lever schade heeft opgelopen als gevolg van cirrose dan zal dit orgaan eveneens minder goed zijn werk kunnen doen en een heleboel lichamelijke effecten laten zien waaronder vochtophopingen.
- Als je lijdt aan bepaalde nierziekten dan zullen je nieren niet langer in staat zijn om genoeg zouten en vocht uit je lichaam af te voeren. Het gevolg daarvan is dat je onder andere vocht vast gaat houden in je benen en voeten.
Naar de dokter
Wanneer je sporadisch last hebt van gezwollen voeten dan is het niet meteen noodzakelijk om naar een arts te gaan. Dit wordt echter een heel ander verhaal als:
- Je plotseling last krijgt van opgezwollen benen of voeten. Vaak is dat immers een teken dat er zich ergens een verstopping heeft gevormd in een bloed- of lymfevat. De meest voorkomende oorzaak hiervan is een bloedklonter die een blokkade heeft gevormd in een bloedvat, ofwel een diepe veneuze trombose. In een dergelijke situatie zul je last krijgen van pijn op een plek diep in je kuit, je been kan klam aanvoelen en er wit uitzien. Het snel inschakelen van de hulp van een arts is bij dit soort klachten altijd van groot belang.
- Je een operatieve ingreep hebt ondergaan waarvan bekend is dat de kans op lymfoedeem erg groot is of als je om een andere reden een grotere kans hebt op oedeem. Elke verandering van de huid dient dan gemeld te worden bij je arts. Hierbij kun je onder andere denken aan: zwelling, pijn, warmte of roodheid van de huid.
Herkenning
Het is van essentieel belang dat je snel in de gaten hebt dat er iets niet in orde is met de hoeveelheid vocht in je benen en voeten. Zodra het weefselvocht in je lichaam niet goed kan worden afgevoerd dan zal het zich gaan verzamelen in de onderste lichaamsdelen. Met andere worden: de zwaartekracht zal ervoor zorgen dat het overtollige vocht naar je benen, enkels en voeten wordt getrokken.
Om te kunnen bepalen of de opgezwollen benen en voeten het gevolg zijn van oedeem, druk je met je duim een kuiltje in een opgezwollen lichaamsdeel. Indien het kuiltje al snel weer verdwijnt dan is er niets aan de hand maar als het enige tijd aanwezig blijft dan is er sprake van een vochtophoping.
Behandelen
Niet in alle gevallen is het noodzakelijk om de gezwollen voeten te behandelen. Indien je na een lange vliegreis of een warme dag vocht vasthoudt in je voeten dan zal dit na een nachtje slapen meestal vanzelf weer zijn verdwenen. Pas wanneer blijkt dat de situatie na enkele dagen nog niet is verbeterd dan is een bezoek aan je huisarts absoluut een aanrader. Afhankelijk van de oorzaak zal een arts besluiten om een bepaalde behandeling in gang te zetten of bepaalde adviezen mee te geven.
Tips en adviezen
- Iemand waarbij de vochtophopingen het gevolg zijn van een leveraandoening zal doorgaans het advies krijgen om voorzichtig om te springen met alcoholische dranken of deze helemaal te vermijden.
- Bij hart- en vaataandoeningen kun je in sommige gevallen het overtollige vocht uit het lichaam verwijderen door plastabletten te gebruiken.
- Verder heeft voldoende lichaamsbeweging altijd een positieve uitwerking op de doorbloeding van alle delen van je lichaam en zal de ophoping van vocht tegen kunnen gaan of verminderen.
- De hoeveelheid zout in je voeding terugbrengen zal eveneens ertoe bijdragen dat je lichaam minder vocht vast gaat houden. Er kan dan beter vocht af worden gevoerd.
- Als je een zittend of staand beroep hebt dan is het zinvol om regelmatig je benen te beweging zodat je spieren worden geactiveerd en als een soort pomp kunnen werken om het vocht af te voeren.
- Als je gaat slapen dan kun je je gezwollen benen en voeten een beetje hoger leggen waardoor de afvoer van overtollig vocht beter verloopt.
- Op voorschrift van een arts kun je ook therapeutisch elastische kousen kunnen gaan dragen. Deze voorkomen dat er zich vocht in de onderste delen van je lichaam op kan hopen en daardoor beter op een natuurlijke manier af kan worden gevoerd.
- Vermijdt het dragen van hooggehakte schoenen omdat deze de pompwerking van de kuitspieren verminderen. Kies voor een schoen met een klein hakje omdat een volledig platte schoen ook niet ideaal is voor het afvoeren van overtollig lichaamsvocht uit je benen en voeten.