Wanneer moet je je maken over lage rugpijn?

De pijn, op momenten dat iemand spreekt van rugpijn, zal de situatie vrijwel altijd erger doen lijken dan het eigenlijk is. De meest oorzaken van rugpijn waar je je zorgen om dient te maken, hebben namelijk maar zelden hevige pijn tot gevolg en veelvoorkomende problemen (zoals een hernia) zijn vaak een stuk minder ernstig dan wat iemand vreest. Maar ongeveer 1 procent van alle gevallen van rugpijn is een teken van enig onheil, en zelfs in die gevallen zijn de klachten vaak nog te behandelen. De meeste van dit 1 procent van de rugpijngevallen zijn te wijten aan:

• een vorm van kanker,
• een auto-immuunziekte,
• beschadiging van het ruggenmerg.

Vaak wordt er geen medische behandeling uitgevoerd wanneer een patiënt zich meldt met rugpijn voordat deze aan ten minste drie criteria voldoet:

1. de klachten zijn al meer dan 6 weken aanwezig
2. de situatie is ernstig van aard en/of niet verbetert of zelfs erger geworden,
3. er is minimaal nog één ander alarmsignaal aanwezig naast de rugpijn, zoals
   • Je bent ouder dan 55 of juist jonger dan 20 jaar,
   • Je hebt pijn bij een lichte aanraking,
   • Je hebt koorts of last van algehele malaise,
   • Je hebt te maken met onbedoeld verlies van lichaamsgewicht,
   • Je kunt slechts langzaam plassen,
   • Je hebt last van incontinentie,
   • Je lijdt aan een verlamming van je lies, of liezen,
   • Je hebt last van problemen in je tenen,
   • Je hebt klachten in allebei je benen, bijvoorbeeld gevoelloosheid, een gevoel van zwakte en/of tintelingen.

Alarmsignalen vormen echter geen bevestig van een vreselijke aandoening waar je aan zou lijden, maar wel dat het de hoogste tijd is om met een arts te praten. En ook de afwezigheid van alarmsignalen zal zeker geen garantie zijn dat je helemaal niets mankeert, maar in de meeste gevallen is dit wel een teken dat je je niet al te veelzorgen hoeft te maken. De ervaring van lage rugpijn is doorgaans veel erger dan de eigenlijke kwaal. De pijn zal er vrijwel altijd voor zorgen dat de situatie er aanzienlijk slechter uitziet, dan deze in werkelijkheid blijkt te zijn.

Klakkeloos afgaan op MRI en röntgenfoto’s bij lage rugpijn is een buitengewoon onbetrouwbare manier van handelen en wel om een aantal redenen:

1. Zaken zoals uitpuilende tussenwervelschijven zijn doorgaans eerder een uitzondering dan regel,
2. De meeste rugklachten verdwijnen na enige tijd weer vanzelf,
3. Spierknopen (ook wel triggerpoints genoemd) komen vaak voor en kunnen buitengewoon heftig, maar niet ernstig van aard, zijn,
4. De meeste patiënten zullen veel beter af zijn op het moment dat ze vertrouwen hebben in de situatie. De kracht van het terechte vertrouwen op de ratio is immers een grote factor bij rugklachten.
5. Helaas blijven veel deskundigen in de gezondheidszorg de gedachten van kwetsbare ruggen ondersteunen,
6. Wantrouwen en onnodige onrust zijn factoren die het vertrouwen dat zo waardevol is in dit soort gevallen ondermijnen. Er bestaat altijd een zekere een kans dat je doodgaat, maar hoe groot is daadwerkelijk de kans dat rugpijn zo ernstig van aard is? Er zijn gevallen bekend van lage rugpijn die alarmerende oorzaken hebben, maar deze komen uiterst zelden voor. Zo nu en dan is pijn een waarschuwingssignaal dat duidt op de aanwezigheid van kanker, een auto-immuunziekte, een infectie of een handjevol andere ernstige aandoeningen.
7. Op 55-jarige leeftijd blijkt circa 5 procent (dus één op de twintig rugpijngevallen) een breuk (fractuur) te zijn, en slechts één op de honderd (dus maar 1 procent) meer onheilspellend van karakter te zijn.
8. Hoe verder dat je boven een leeftijd van 55 komt, hoe beter je kansen zullen liggen. Maar hoe kom je erachter wat je risico’s zijn? In de praktijk kan dat behoorlijk lastig zijn. In het meest gunstige gevalkan je huisarts je een overzicht geven van de symptomen die een “voor de zekerheid” onderzoek vragen.
9. Kortom: in dit artikel gaan we zo duidelijk mogelijk het verschil aan je uitleggen tussen “ernstig” en “gewoon pijnlijk”. Hierbij zullen we gebruikmaken van tabellen, checklists en duidelijke voorbeelden.

Chronische lage rugpijn is ernstig, maar zelden levensbedreigend

Rugpijn kan het plezier van alledag wegnemen voor de duur van een week, maar soms ook voor maanden of jaren. De situatie kan dan zeker “ernstig” zijn, zelfs wanneer er geen sprake is van gevaar. Zo zijn er een heleboel patiënten met lage rugpijn bekend die zich ellendig voelen en uiteraard worden de gigantische economische kosten waar rugpijn voor zorgt praktisch overal genoemd waar dit als onderwerp van gesprek wordt aangevoerd. Maar een typisch geval van chronische lage rugpijn, hoe ernstig ook, heeft nog nooit iemand van het leven beroofd.

“Onheilspellend” is medisch jargon voor “echt ernstig”. Lage rugpijn is echter onheilspellend te noemen op het ogenblik dat deze het gevolg is van iets dat je kan verlammen of kan doden. Dit soort oorzaken zijn gelukkig zeldzaam, maar dat neemt niet weg dat er vreselijke dingen voor kunnen komen, die zelfs de beste artsen kunnen missen (en “alternatieve” genezers wellicht nog meer).

Ernstige oorzaken van rugpijn en hun meest belangrijke kenmerken

Geen van de ernstige oorzaken van rugpijn die we hieronder gaan noemen, zijn volkomen normaal. Allemaal veroorzaken ze echter meestal ernstige symptomen die doorgaans serieus genomen dienen te worden. Bepaalde symptomen kunnen “in de beginfase echter onder de radar blijven”, maar vaak niet voor lang.

De meest ernstige rugpijn is zelden de meest beangstigende

Mensen nemen vaak aan dat de meest erge rugpijn ook de meest beangstigende zal zijn, en dat is heel goed te begrijpen. In de praktijk blijkt de intensiteit van de; pijn echter een slechte indicator te zijn van onheilspellende rugpijn, en enkele van de meest ernstige oorzaken zijn zelfs het minst pijnlijk (in het bijzonder in de vroege stadia). Iemand zou bijvoorbeeld de symptomen van het cauda equinae-syndroom kunnen hebben en dus reëel gevaar lopen op het ontstaan van een ernstig en permanent letsel aan hun ruggengraat, maar tevens bijzonder weinig pijn ervaren, in bepaalde gevallen zelfs helemaal geen.

Tevens kunnen een heleboel niet-gevaarlijke problemen buitengewoon ernstige rugpijn tot gevolg hebben. Een spierkramp is een goed voorbeeld, denk maar eens aan hoe pijnlijk een slapend been is. Ongeacht wat er binnen in je lichaam aan de hand is, is spierpijn waarschijnlijk het meest belangrijke symptoom van rugpijn dat wordt gevoeld. Het fenomeen van zogenaamde triggerpoints, lichte spierkrampen, zou in feite zou het probleem kunnen zijn, of een meer pijnlijke en constante complicatie zijn dan het oorspronkelijke probleem vormen. Het is echter lastig om in te schatten hoe pijnlijk triggerpoints kunnen zijn, maar ze zijn niet gevaarlijk behalve voor je gevoel.

Twee situaties die je direct, en zonder twijfel, serieus dient te nemen

De volgende twee scenario’s die gepaard gaan met lage rugpijn kunnen een medisch noodgeval zijn. Dit wil echter niet per se zeggen dat er iets vreselijks fout is, maar het is uiterst belangrijk om daar zeker over te krijgen.

• Incontinentie en/of een heuse gevoelloosheid in de buurt van de lies en de billen waarbij er sprake is van een soort “zadel” –patroon.
• Ieder ongeval waarbij krachten uit zijn geoefend die wellicht groot genoeg zijn geweest om een breuk in je wervelkolom te veroorzaken.

Op het moment dat je een volledige gevoelloosheid ervaart in de buurt van je lies en je billen en/of je niet meer in staat bent om je urineblaas- of darmen dan dien je dit als een ernstig noodgeval te beschouwen, en dus niet te wachten om te zien of de klachten wellicht vanzelf zullen verdwijnen. Deze symptomen duiden namelijk op een bepaald letsel van, of een uitgeoefende druk op, je ruggenmerg en vereisen dus met spoed medische aandacht. (Niet veel mensen zullen dit soort symptomen hebben zonder al te hebben besloten dat het hier om een noodgeval gaat, maar beter zeggen we dit nog maar een keertje.)

Indien je een ongeval hebt gehad waarbij krachten uit zijn geoefend die mogelijk voldoende zijn geweest om je wervelkolom te breken, dan dien je uiteraard ook zo snel mogelijk door een deskundige te worden beoordeeld, bijvoorbeeld nadat er een röntgenfoto is gemaakt om een eventuele breuk aan het licht te brengen. Er zal immers een röntgenfoto nodig zijn om ervoor te zorgen dat er geen breuk in je wervelkolom zal ontstaan, bijvoorbeeld doordat je gaat bewegen.

Helaas ligt het niet voor iedereen voor de hand dat een mogelijke breuk van je wervelkolom een medisch noodgeval is. Zo zijn er gevallen bekend van motorongelukken en andere verkeersongevallen waarbij dit niet voor iedereen duidelijk was.

Het verhaal van een motorrijder die door een auto vanuit een zijstraat werd geraakt, vloog over de auto heen en kwam vervolgens op zijn hoofd terecht. Omstanders gaven blijk van hun onwetendheid ten aanzien van een mogelijke breuk in de wervelkolom door, achtereenvolgens, de man achteloos te verplaatsen. Zijn borstwervels waren zelfs fors gebroken, maar desondanks weigerde de medici in een ziekenhuis om een röntgenfoto te maken omdat hij geen duidelijke symptomen van een breuk in de wervelkolom had. Je zou dit haast als een ongelooflijk verhaal gaan beschouwen, maar helaas is dit nog steeds geregeld de harde werkelijkheid. De dag na het ongeval vroeg een met afschuw vervulde orthopedisch chirurg echter met spoed een röntgenfoto aan, bevestigde de breuk in de wervelkolom en redde daardoor de motorrijder wellicht van een verlamming.

Drie belangrijke signalen waar je op moet letten bij een onheilspellende oorzaak van constante lage rugpijn (wanneer het geen noodgeval betreft)

Je hoeft je geen zorgen te maken over lage rugpijn totdat er aan de drie volgende criteria is voldaan:

1. je hebt al meer dan ongeveer 6 weken last van deze klachten,
2. de situatie is ernstig, verbetert niet en/of wordt zelfs erger,
3. er is minimaal één waarschuwingsteken aanwezig (hier zullen we verderop in dit artikel je meer over vertellen).

De aanwezigheid van deze drie criteria bevestigt echter niet dat ook werkelijk er iets vreselijks aan de hand is. Het wil echter alleen zeggen dat je moet zorgen dat de situatie grondig na wordt gekeken door een arts.

Andy Whitfield in zijn rol als Spartacus

Op zijn lichamelijk hoogtepunt, niet lang voordat hij ziek werd was het eerste teken van kanker de gestaag erger wordende rugpijn. Wellicht heeft hij op dat moment al pijnklachten gehad. Het verhaal van acteur Andy Whitfield is een verontrustend en tevens leerzaam voorbeeld van een geval dat aan de eerder genoemde criteria voldeed, zeker de eerste twee en waarschijnlijk ook de derde wanneer je bekend bent met de medische details. Whitfield was de ster van de populaire tv-show Spartacus waarbij het eerste teken van de kanker, die hem in het jaar 2011 fataal werd, gestaag ergeren wordende rugpijn was. Het is altijd lastig om de diagnose kanker te stellen die op deze manier begint, maar Whitfield zat midden in een intensief lichamelijk trainingsprogramma om de rol te kunnen spelen van de meest beroemde gladiator uit de geschiedenis. Rugpijn leek aanvankelijk niet ongewoon te zijn en bepaalde andere symptomen zijn daardoor wellicht verdoezeld. Zijn verlies van lichaamsgewicht leek op de eerste plaats zelfs een resultaat te zijn van de training. Het duurde nog een groot aantal maanden voordat bij hem de diagnose kanker werd gesteld, pas toen de rugpijn ernstig en constant was geworden. Een scan onthulde uiteindelijk een grote tumor die druk uitoefende op zijn wervelkolom. Dreigend gevaar en een bepaald risico mag je dus niet met elkaar verwarren. Je hoeft niet voortdurend stil te staan bij elk mogelijk risico want ook door gewoon op straat te lopen kan je van alles overkomen waar je niet direct rekening mee hebt gehouden.

Alarmsignalen die betrekking kunnen hebben op de onheilspellende oorzaken van rugpijn

Alarmsignalen zijn klachten of symptomen die erop wijzen dat er iets medisch niet in orde is en dat een bedreiging voor je kan inhouden. Deze alarmsignalen zijn helaas niet in alle gevallen even betrouwbaar en hun aanwezigheid is dan ook niet te vergelijken met een juist gestelde diagnose. Wanneer je een paar alarmsignalen opmerkt, dan zal dat alleen maar aangeven dat je beter op moet letten. Soms ontbreken dit soort alarmsignalen terwijl er wel echt iets ernstigs aan de hand is, en in andere gevallen zijn ze loos alarm. Je dient alarmsignalen dus altijd serieus te nemen en te (laten) onderzoeken. Hopelijk zal er geen enkel ernstig zijn, of in elk geval het minst bedreigend van alle mogelijke opties. In de onderstaande lijst kun je aangeven wat voor jou van toepassing is en deze vervolgens meenemen naar je huisarts zodat hij, of zij, deze mee kan nemen in zijn, of haar, beoordeling van je situatie.

• De kans op een ernstige oorzaak voor lage rugpijn is in de regel groter wanneer je jonger dan 20, of juist ouder dan 55 jaar, bent. (Andy Whitfield was helaas een tragische uitzondering op deze regel.)
• Het licht aanraken van de wervelkolom is al pijnlijk.
• Er is sprake van onverklaarde koorts of koude rillingen.
• Pijn in de bovenrug die in verband gebracht kan worden met een verhoogd risico op de ontwikkeling van kanker.
• Verlies van lichaamsgewicht is in het bijziender een mogelijk symptoom van kanker.
• Het gebruik van steroïden, maar ook van andere drugs, en HIV zijn allemaal risicofactoren.
• Wanneer je je in het algemeen niet lekker voelt naast de lage rugpijn die je ervaart, dan kan dat een indicatie zijn voor een in gang zijnde ziekteproces.
• Indicatoren van een auto-immuunziekte zijn een familiegeschiedenis van een dergelijke ziekte, geleidelijke maar tevens een progressieve toename van de symptomen vóór de leeftijd van 40 jaar, het opmerken van ochtendstijfheid, pijn in andere gewrichten samen met de pijn onder in de rug, huiduitslag, problemen met de spijsvertering, geïrriteerde ogen en ongewild urineverlies.
• Symptomen die zich gelijkmatig over beide benen verspreiden, in het bijzonder gevoelloosheid, zwakte en/of tintelingen, zeker wanneer dit vooral erger wordt op momenten dat er iets op wordt getild. Dezelfde symptomen zullen, wanneer ze zich beperken tot slechts één zijde, zijn eveneens reden tot zorg, maar dan in mindere mate.
• Moeite hebben om te plassen, incontinentie, gevoelloosheid rondom de lies, een slepende teen en een aanzienlijke zwakte in de benen zijn allemaal mogelijk ernstige symptomen van een neurologisch probleem. Dergelijke symptomen kunnen zich in de loop van de tijd ontwikkelen, dus het is van essentieel belang om hier goed op te blijven letten.

Bepaalde alarmsignalen zijn veel minder alarmerend dan andere, dit is vooral afhankelijk van de specifieke situatie. Gewichtsverlies is bijvoorbeeld niet ongewoon en meestal het resultaat van een succesvol dieet. Het mag dan ook duidelijk zijn dat wanneer je een onschuldige reden kent waarom je een alarmsignaal opmerkt, het niet echt een alarmerend teken zal zijn. Maar ieder echt alarmsignaal, in combinatie met een ernstige lage rugpijn die al een aantal weken aan blijft houden, is absoluut een gegronde reden om jezelf na te laten kijken door een arts.

De meeste mensen die één of twee symptomen aan hebben gevinkt, blijken gelukkig geen bedreigende oorzaak voor hun lage rugpijn te hebben. Dat is echter geen reden om maar van een controle door een arts af te zien.

Zo zijn er lastige symptomen, bijvoorbeeld door kanker veroorzaakt, van een lage rugpijn een noodzaak om je te laten onderzoeken “gewoon voor de zekerheid”. Veelmensen zullen niet graag aan kanker denken, of zelfs het woord in de mond willen nemen, maar een paar vormen van kanker zullen in de eerste stadia moeilijk onderscheiden kunnen worden van gewone rugpijn. Een vorm van botkanker in de wervels is daar een goed voorbeeld van. Dit soort oorzaken zorgt er echter wel voor dat er een frustrerend diagnostisch probleem ontstaat. De symptomen zijn te zeldzaam voor artsen om kankeronderzoek uit te voeren bij iedere patiënt die zich meldt met klachten van lage rugpijn en die zich “voor alle zekerheid” wil laten testen.  Desondanks kan de mogelijkheid ook niet helemaal opzij worden gezet, zodat er eigenlijk een onoplosbaar probleem in de medische wereld is ontstaan.

De meeste vormen van kanker en ernstige problemen zullen onvermijdelijk andere, kenmerkende, bedreigende symptomen tot gevolg hebben en het duurt dan ook meestal niet lang voordat iemand erachter komt dat er meer aan de hand is dan alleen maar die vervelende rugpijn. Een aanhoudende, gekmakende, rugpijn vormt een heuse bedreiging: deze kan lage rugpijn dan ook veel erger maken. Het is echt dus echt een ongewone situatie wanneer rugpijn bedreigend is zonder dat er andere symptomen worden veroorzaakt die wel alarmbellen laten rinkelen.

Daarnaast is het volkomen normaal dat ze een niet levensbedreigende vorm van lage rugpijn die zowel alarmerend als ernstig en aanhoudend is, vergelijken met een hevig blaffende hoest. Je arts zal het wellicht niet weten te waarderen als je hen aan het schrikken maakt door ervan uit te gaan dat niet alle rugpijn het einde van de wereld betekent. Veel artsen zijn nu eenmaal een beetje vervreemd ten aanzien van aanhoudende rugpijn. Een dergelijke dreiging: kan lage rugpijn immers veel erger maken, en waarschijnlijk zelfs nog langer aan laten houden.

In dit geval heb je dus te maken met een ongelukkige combinatie van factoren: precies dezelfde symptomen kunnen namelijk een uiterst zeldzame, maar ernstige oorzaak hebben, of een erg veel voorkomende, maar “onschuldige” oorzaak die sterk kan worden verergeren als gevolg van een te grote bezorgdheid.

Het goede nieuws is dat het simpel genoeg is om de diagnose kanker te stellen op het moment dat je ernaar op zoek bent, dus het antwoord op het dilemma is om gewoon onderzoek uit te voeren wanneer de tijd daar rijp voor is, maar zeker niet eerder. Er is alle reden om te screenen op kanker op het ogenblik dat de situatie daar om vraagt, dus zodra de alarmsignalen gaan rinkelen in combinatie met een constante, ernstige pijn.

Is pijn aan de rechterkant van je rug zorgwekkend?

Een heleboel mensen zullen bij dit artikel terecht zijn gekomen omdat ze op zoek zijn naar informatie over ‘pijn rechtsonder in de rug’ of ‘pijn rechtsonder in de lage rug’, dus hebben we hier ook wat ruimte vrijgemaakt om extra informatie over deze vraag te geven. Het is niet helemaal duidelijk waarom het zoeken naar pijn aan de linkerkant van de rug zoveel minder vaak voorkomt en naar verwachting zal daar ook geen antwoord op gegeven kunnen worden.

Pijn aan de rechterzijde van de rug is niet buitengewoon zorgwekkend. Dit geldt eveneens voor de linker kant. Er zijn immers maar twee vormen van rugklachten die slechts aan één zijde voorkomen:

1. Rugpijn die zich aan beide kanten voor kan doen, maar per toeval alleen aan de rechter- of linkerkant aanwezig is. Dit is volkomen normaal en het is zelfs zodat meeste gewone rugpijn een zijde van de rug zal domineren.
2. Rugpijn die specifiek voorkomt in weefsels of structuren die maar aan één zijde van het lichaam aanwezig zijn. Dit is slechts een kleine groep.

Het grootste deel van de anatomie van de lage rug en de buik is namelijk symmetrisch. Bepaalde organen zijn echter niet symmetrisch, en maar een paar daarvan zijn zelfs als een waarschijnlijke oorzaak van rechtszijdige rugpijn aan te duiden. Hieronder hebben we een paar van de meest belangrijke onderdelen van de anatomie op een rijtje gezet die wellicht in aanmerking kan komen als mogelijke oorzaak:

1. • Botten en spieren. Alle skelet spieren in de lage rug zijn volledig symmetrisch, behalve de kleine exemplaren die lokaal aanwezig zijn. Letsel, pathologie en ontwikkelingsstoornissen kunnen uiteraard meer aan één kant voorkomen. Tussenwervelschijven zwellen bijvoorbeeld slechts zelden exact in het midden op, maar eerder aan de ene of de andere kant.
   • Nieren. De nieren zijn een gekoppeld organenpaar. Een pijnlijke nier kan voor rugpijn zorgen aan één kant. Nierpijn kan aanvoelen als rugpijn en kan zich aan maar één zijde voorkomen. Het is vaak een pijn die aardig aan de zijkant voorkomt, en net laag genoeg om gekwalificeerd te kunnen worden als “lage” rugpijn. Als nierstenen echter door de urineleiders afdalen, dan kunnen ze (vreselijke) pijn in de lage rug tot gevolg hebben. Pijn als gevolg van nierstenen is meestal zo ernstig en ontwikkelt zich zo snel dat het niet wordt aangezien voor een probleem dat in verband kan worden gebracht met reguliere rugpijn.
   • Gespiegelde organen Circa 1 op de 10.000 mensen heeft te maken met gespiegelde organen. Dit is een aandoening die in de medische wereld situs inversus, maar ook situs transversus of oppositus wordt genoemd. De aandoening is aangeboren en kenmerkt zich door een situatie waarin de meest belangrijke vitale organen omgekeerd of gespiegeld ten opzicht van hun oorspronkelijke positie in het lichaam liggen.
   • Aorta. De aorta is de grootste slagader in het lichaam. Deze loopt vanuit het hart door de ribben langs de linkerzijde van de wervelkolom. Een aorta-aneurysma kan pijn aan de linkerzijde van de rug met zich meebrengen.
   • Blindedarm. De appendix, zoals de blindedarm ook wel wordt genoemd, is ​​één van de weinige duidelijk eenzijdige weefsels in de buurt van de lage rug. De blindedarm ligt aan de rechterkant van het lichaam en appendicitis (een blindedarmontsteking) veroorzaakt echter maar sporadisch rugpijn (of in elk geval niet zonder dat deze gepaard gaat met ernstige buikpijn).
   • Darmen. De darmen zijn een vaak symmetrische warboel van een soort flexibele buizen, met voor iedere zijde een gelijke kans om pijn te veroorzaken, maar dan vrijwel alleen maar buikpijn zonder pijn in de rug.
   • Galblaas. De galblaas bevindt zich aan de rechterzijde van de buik. Galblaaspijn kan aan de achterkant gevoeld worden, maar zit echter vaak vrij hoog, waarbij zelfs het schouderblad pijnlijk kan zijn en het betreft een pijn die haast altijd overschaduwd zal worden door buikpijn.
   • Alvleesklier. De alvleesklier (pancreas) zit ongeveer in het midden van de buik en aandoeningen die hierop van invloed zijn, kunnen aan beide kanten van het lichaam pijn veroorzaken, maar deze pijn zit vaak vrij centraal. Zoals bij alle andere organen, is buikpijn een meer waarschijnlijk symptoom en meer waarschijnlijk aanwezig.
   • Milt. De milt bevindt zich aan de linkerzijde, en op het ogenblik dat deze pijn doet, dan krijg je doorgaans een vol gevoel en een vage pijn “ergens” in de linkerbovenbuik en het bovenste gedeelte van de onderrug.

De kant van de pijn op zich zal je dus niet veel wijzer maken, en de meeste eenzijdige bronnen van pijn zijn de organen die vaak buikpijn tot gevolg kunnen hebben, in plaats van pijn in de rug of de zij. Kortom: de enige reden om je zorgen te maken over pijn in de rechter- of linker onderrug is als deze op een andere manier je zorgen baart: dus op het ogenblik dat je ook andere alarmsignalen opmerkt of symptomen die duidelijk niet met je rug te maken hebben.