Laryngitis is een ontsteking van het strottenhoofd. In je strottenhoofd of strot bevinden zich je stembanden, waarmee je spreekt, zingt en andere geluiden produceert. Door de ontsteking kan je stem hees en zachter worden.
Wat is laryngitis?
Je strottenhoofd bevindt zich hoog in je keel boven je luchtpijp. Bij laryngitis zijn de stembanden in je strottenhoofd ontstoken. Daardoor zwellen ze op en wordt het moeilijker om te praten en om geluid te maken. Bij een zware laryngitis kan je je stem tijdelijk helemaal kwijtraken. Ook kan de zwelling zo erg zijn dat de keel geblokkeerd raakt. Het verliezen van je stem is dus niet de aandoening, maar een symptoom van een ontsteking. Soms gaat laryngitis samen met difterie of kroep, een ziekte die vooral bij kinderen ernstig kan verlopen.
Wat doen je strottenhoofd en je stembanden?
Je strottenhoofd is een buis van kraakbeen, ongeveer vijf centimeter lang, in je keelholte. Deze buis verbindt de achterkant van je neusholte en je luchtpijp met elkaar. Bij het strottenhoofd scheiden de luchtwegen en het maagdarmstelstel van elkaar: voedsel gaat naar de maag via de slokdarm (esophagus) en lucht gaat naar de longen via de luchtpijp (trachea).
Van oorsprong was het strottenhoofd alleen een onderdeel van de luchtwegen, maar in de loop van onze evolutie zijn delen van het strottenhoofd veranderd in stembanden – de structuren die we gebruiken om geluiden voor te brengen en te spreken. Het strottenhoofd bestaat uit meerdere stukken kraakbeen, een stevig en flexibel weefsel. Deze stukken worden bij elkaar gehouden door middel van weefsels, membranen en ligamenten.
De stembanden bevinden zich in het strottenhoofd en zijn daarmee verbonden. Je stembanden bestaan uit twee stevige stukken weefsel, opgebouwd uit kraakbeen, spieren en membranen. Door lucht langs de stembanden te bewegen en door het openen, bewegen en trillen van je stembanden kan je klanken produceren.
Als je laryngitis hebt, raken je stembanden ontstoken en zwellen daardoor op. Door de zwelling klinken de geluiden die je met je stembanden produceert nu anders: je stem klinkt hees en zachter.
Acute laryngitis
Er zijn twee vormen van laryngitis, de acute vorm en de chronische vorm. De meest voorkomende symptomen van acute laryngitis zijn:
- Hese of zachte stem, moeite met spreken;
- Keelpijn;
- Droge, ruw aanvoelende keel en jeuk in de keel;
- Droge hoest of kuch.
Bij laryngitis is het moeilijk om te praten. Je stem wordt hees, zachter of onverstaanbaar. Je keel voelt pijnlijk aan en soms heb je last van jeuk. Soms moet je hoesten. Laryngitis kan ook koorts veroorzaken.
Vaak is een acute laryngitis het gevolg van een verkoudheid. De laryngitis treedt dan een paar uur tot een paar dagen na de eerste infectie op. Meestal is een verkoudheid die veroorzaakt wordt door een virus dan de aanleiding. Andere virussen, zoals het mazelenvirus, kunnen ook overslaan naar de keel en laryngitis veroorzaken.
Het is zeldzamer dat acute laryngitis door bacteriën wordt veroorzaakt. In dat geval is het vaak een gevolg van een infectie van het bovenste deel van de luchtwegen , bijvoorbeeld bronchitis of longontsteking. Ook difterie of kroep, een bacteriële ontsteking van de slijmvliezen in de keel, kan laryngitis veroorzaken.
Ook bepaalde activiteiten kunnen een ontsteking van de stembanden veroorzaken. Bijvoorbeeld hard schreeuwen op een feest of op een sportevenement, of lang en luid zingen kunnen tot laryngitis lijden.
Niet alle mensen met heesheid van de stem hebben laryngitis. Heesheid kan veroorzaakt worden door alles wat de stembanden irriteert, blokkeert of verzwakt. Een hese stem komt bijvoorbeeld vaak door poliepen op de stembanden, zoals bij rokers en bij mensen met refluxziekte (terugstromend maagzuur). Ook tumoren op de stembanden, verwondingen aan de hals, nodules op de stembanden (door lang verkeerd stemgebruik) en andere aandoeningen kunnen voor een ontsteking zorgen of het kraakbeenkapsel van het strottenhoofd beschadigen. Verder komt heesheid voor bij mensen die neurologische problemen hebben, bijvoorbeeld patiënten met de ziekte van Parkinson.
Chronische laryngitis
Als laryngitis langer dan drie weken duurt, wordt het chronische laryngitis genoemd. De oorzaken van de aandoening liggen dan vaak anders dan bij acute laryngitis. Chronische laryngitis komt vooral voor bij mensen met de volgende condities en aandoeningen.
- Zwaar alcoholgebruik;
- Boulimia nervosa;
- Roken;
- Refluxziekte (GERD);
- Sinusitis;
- Kanker;
- Difterie (kroep).
Complicaties
Over het algemeen is laryngitis niet ernstig en gaat de aandoening vanzelf over. Complicaties die door acute laryngitis ontstaan zijn zeer zeldzaam. Bij chronische laryngitis komen er vaker complicaties voor. In beide gevallen kan het om de volgende complicaties gaan:
- Schade aan de stembanden, vooral als de patiënt zijn stembanden niet voldoende rust geeft of als er ten onrechte niet behandeld wordt. Deze schade kan tijdelijk of permanent zijn. Door de schade kan dysfonie optreden, een verandering in de kwaliteit en toonhoogte van de stem.
- Epiglottitis is een zeldzame en ernstige ontsteking van het strottenhoofdklepje. Vooral kinderen kunnen door epiglottitis getroffen worden. De symptomen zijn hoge koorts, pijn bij slikken en praten, kwijlen en ademnood. Vaccinatie tegen HiB heeft er toe geleid dat deze aandoening bijna niet meer voorkomt.
- Andere infecties van de luchtwegen, bijvoorbeeld longontsteking, kunnen optreden als de infectie zich verspreidt.
- Kroep is een ernstige complicatie die vooral bij kinderen voorkomt in combinatie met laryngitis. Deze aandoening bespreken we verderop in dit artikel.
Wanneer naar de dokter?
Over het algemeen is laryngitis onschuldig. Bepaalde symptomen kunnen echter wijzen op een complicatie. Ga daarom naar de huisarts bij één van de volgende symptomen:
- Moeite met ademen;
- Ophoesten van bloed;
- Koorts die na een week niet minder wordt;
- Een steeds erger wordende keelpijn;
- Moeite met slikken;
- Als de laryngitis langer duurt dan twee weken;
- Eén van de symptomen van kroep (zie hieronder).
Kroep: een gevaarlijke oorzaak van laryngitis
Iemand met laryngitis loopt het risico om kroep op te lopen, een ernstige infectieziekte. Ook kan de volgorde van ziekteverschijnselen andersom zijn: de kroep leidt dan tot laryngitis. Vooral kinderen kunnen kroep krijgen. Als je kind laryngitis heeft, ga dan naar de dokter als de volgende symptomen optreden. Deze kunnen wijzen op het ontstaan van kroep.
- Hoge, lawaaierige inademing (stridor);
- Moeite met ademhalen;
- Moeite met slikken;
- Het kind produceert meer kwijl dan gewoonlijk;
- Koorts hoger dan 39 graden Celcius.
Kroep wordt veroorzaakt door een bacterie die de slijmvliezen van de keel en neus infecteert. In Nederland komt de ziekte nauwelijks voor (sinds 2012 geen gemeld geval), in België sporadisch.
De ziekte kan door hoesten worden overgedragen en is dus besmettelijk. Iedereen kan besmet raken met kroep, maar vooral kinderen lopen een groot risico als ze de ziekte krijgen. Er bestaan vaccines tegen kroep; in zowel Nederland als België zijn deze opgenomen in het landelijke vaccinatieprogramma.
De eerste symptomen van kroep zijn:
- moeite met slikken;
- keelpijn;
- hoofdpijn;
- misselijkheid, soms met braken;
- milde koorts;
- snelle hartslag;
- loopneus (vaak in één neusgat).
Later kan de keel opzetten, waardoor de ademhaling sterk beperkt wordt. De bacterie produceert een soort taaie vliezen in de keel die los kunnen laten en zorgen dat iemand stikt. Vooral kinderen lopen risico om te stikken door kroep. Ook produceert de bacterie toxinen (gifstoffen) die vooral de hartspier en het zenuwstelsel kunnen aantasten. Als de ziekte niet tijdig behandeld wordt is die vaak dodelijk.
Als je vermoedt dat de laryngitis wordt veroorzaakt door kroep, moet er onmiddellijk medische hulp worden gezocht. De patiënt wordt dan opgenomen op de intensive care en behandeld met antibiotica en antitoxines.
Risicofactoren
Er zijn een paar factoren die het risico op het oplopen van laryngitis verhogen.
- Een bestaande luchtweginfectie, bijvoorbeeld verkoudheid, sinusitis of bronchitis;
- Blootstelling aan irriterende stoffen, waaronder tabaksrook, overmatig gebruik van alcohol, opkomend maagzuur, en rook of chemicaliën op de werkvloer;
- Overmatig gebruik van de stem, zoals teveel praten, te hard praten, en zingen en schreeuwen.
Diagnose
Laryngitis kan vastgesteld worden door een eenvoudig lichamelijk onderzoek. De aanwezigheid van een hese stem is een sterke indicatie. Een arts kan daarna meestal een zogenaamde laryngoscopie uitvoeren. Daarbij wordt met een spiegeltje en een lampje de binnenkant van de keel bekeken. Als er sprake is van zwelling en roodheid wijst dat op een laryngitis.
Bij twijfel kan er gebruik worden gemaakt van een endoscoop. Dit is een flexibel buisje met een camera, dat voorzichtig in de keel gebracht wordt. Daarmee kan een arts een nauwkeurig beeld krijgen van de keel en bepalen of er inderdaad sprake is van laryngitis.
Behandeling
Laryngitis is meestal niet ernstig. Een arts kan antibiotica voorschrijven (als de ziekte door een bacterie wordt veroorzaakt), een medicijn tegen het hoesten geven en andere medicijnen geven om de symptomen te verlichten. Maar over het algemeen wordt de ziekte vanzelf beter binnen een aantal dagen tot twee weken.
Als het noodzakelijk is kan een arts ook corticosteroiden voorschrijven. Dit zijn medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken, zodat de ontstekingsverschijnselen en de symptomen van de laryngitis minder heftig worden. Dit wordt bijvoorbeeld gedaan bij kinderen die laryngitis hebben als gevolg van kroep en bij volwassenen die beroepsmatige sprekers zijn, en in andere urgente omstandigheden. Het toedienen van corticosteroiden brengt risico’s met zich mee, omdat ze het immuunsysteem minder actief maken. Hierdoor krijgen ziekteverwekkers de kans om het lichaam te infecteren en andere aandoeningen te veroorzaken.
Zelf kan je een aantal stappen ondernemen om te zorgen voor een snelle genezing en verlichting van de symptomen. Neem voldoende rust en gebruik je stembanden niet te veel. Vermijd het gebruik van eten en drinken dat je keel verder kan irriteren, zoals cafeïne en alcohol, en rook niet.
Je keel vochtig houden helpt om de vervelende symptomen van laryngitis te verminderen. Om je pijnlijke keel te kalmeren kan je regelmatig drinken, snoepjes tegen keelpijn gebruiken en op kauwgom kauwen. Hierdoor wordt de aanmaak van speeksel gestimuleerd, wat pijn en jeuk vermindert. Vochtige lucht inademen, bijvoorbeeld uit een luchtbevochtiger, helpt ook, net als het nemen van een hete douche. Lichte pijnstillers zoals paracetamol bieden ook verlichting. Vermijd het gebruik van stoffen en medicijnen die je keel uitdrogen, bijvoorbeeld bepaalde middelen tegen een loopneus.
Er wordt wel gezegd dat je bij laryngitis beter kunt fluisteren om je stembanden te sparen en de ziekte te genezen. Onderzoek van de Amerikaanse Mayo Clinic wijst uit dat dat niet zo is, en dat fluisteren de symptomen in feite erger kan maken, omdat de stembanden meer moeite moeten doen om te fluisteren dan om te spreken. Patiënten kunnen volgens de aanbevelingen in dit onderzoek beter op een normale toonhoogte spreken, en hun stembanden verder zo veel mogelijk sparen.
Hoe voorkom je laryngitis?
Je kunt een aantal stappen ondernemen om laryngitis te voorkomen. Deze voorzorgsmaatregelen zijn vooral waardevol voor mensen die beroepshalve hun stem veel gebruiken (presentatoren, zangers) en mensen die gevoel zijn voor laryngitis.
- Stop met roken en probeer tweedehands rook te vermijden. Rook droogt je keel uit en irriteert je stembanden, en schept daarmee de juiste omstandigheden voor het ontstaan van laryngitis.
- Beperk je inname van alcohol en cafeïne. Deze stoffen drogen je keel en je lichaam uit en irriteren je stembanden.
- Drink voldoende water. Daardoor blijft je keel vochtig en droogt het natuurlijke slijm in je keel niet in, zodat het geen voedingsbodem voor een bacteriële infectie kan vormen.
- Eet niet teveel pittige voedingsmiddelen. Eten dat veel chilipepers, gember, wasabi, zuren en pittige specerijen bevat kan leiden tot het terugvloeien van maagzuur. In je slokdarm kan het je stembanden irriteren en aanleiding geven tot het ontstaan van laryngitis.
- Eet genoeg onbewerkte graanproducten, fruit en groenten. Deze etenswaren bevatten gezonde vitamines (A, C en E) die bijdragen aan de gezondheid van de membranen in je strottenhoofd en in je keel.
- Schraap je keel zo min mogelijk. Deze reflex veroorzaakt een abnormale trilling van je stembanden, waardoor ze kunnen opzwellen als je het te vaak doet. Het is bovendien een handeling die zichzelf versterkt, omdat het je keel irriteert en je steeds vaker de neiging voelt om je keel te schrapen.
- Voorkom besmetting. Een goede hygiëne kan besmetting met virussen en bacteriën die laryngitis veroorzaken voorkomen. Was regelmatig je handen met zeep, en vermijd contact met mensen die een infectie van de bovenste luchtwegen hebben.
