Duizeligheid is een term die doorgaans wordt gebruikt om een aantal sensaties te beschrijven, zoals:
- het hebben van een gevoel van zwakte,
- een licht gevoel hebben in het hoofd,
- niet stevig op de benen staan,
- onvast op de benen staan.
De sensatie die het vervelende gevoel teweegbrengt dat jij of je omgeving rond lijken te draaien of te bewegen, wordt dan ook vaak duizeligheid genoemd. Het is één van de meest voorkomende redenen waarom volwassenen een bezoek brengen aan hun huisarts.
Het geregeld ervaren van duizeligheid, of zelfs voortdurend dit gevoel hebben, kan je leven behoorlijk in de war sturen. Maar daar staat gelukkig wel tegenover dat een gevoel van duizeligheid maar zelden een aandoening is dit je leven in gevaar zal brengen. De behandeling van duizeligheid zal overigens afhangen van de oorzaak en je specifieke symptomen. De meeste behandelingen zijn doorgaans effectief, maar het probleem kan zich later altijd opnieuw voordoen.
Symptomen van duizeligheid
Iemand die last heeft van duizeligheid, kan zijn, of gaar, symptomen mogelijk beschrijven als één van de volgende sensaties:
- Een vervelend gevoel alsof jezelf of je omgeving draait of beweegt.
- Een licht gevoel in het hoofd,
- Je zwak voelen,
- Een gevoel van onstabiliteit of evenwichtsverlies
- Een zweverig, wazig of zwaar gevoel in het hoofd.
Dit soort gevoelens kan worden getriggerd, of erger worden, door te gaan lopen, op te staan of met je hoofd te bewegen. Je duizeligheid kan bovendien samengaan met gevoelens van misselijkheid, maar ven goed zo acuut of ernstig van aard zijn dat je even dient te gaan zitten of liggen. Een episode van duizeligheid kan variëren van enkele seconden of zelfs dagen en kan steeds weer opnieuw aandienen.
Wanneer moet je een arts bezoeken met duizeligheid?
Het is in de regel verstandig om je huisarts te raadplegen wanneer je last hebt van steeds terugkerende, acute, ernstige of langdurige en onverklaarde duizeligheid. Op zoek gaan naar dringende medische hulp is noodzakelijk op momenten dat je een nieuwe, ernstige vorm van duizeligheid ervaart samen met één van de volgende klachten:
- Acute, hevige hoofdpijn,
- Pijn op de borst,
- Ademhalingsproblemen,
- Gevoelloosheid of verlamming van de armen of de benen
- Een gevoel van flauwte,
- Dubbel zien,
- Een snelle- of onregelmatige hartslag,
- Verwardheid of een onduidelijke spraak,
- Struikelen of moeilijk kunnen lopen,
- Voortdurend braken,
- Epileptische aanvallen,
- Een acute verandering in het gehoor,
- Gevoelloosheid of zwakte in het gezicht.
Oorzaken van duizeligheid
Duizeligheid kent talloze mogelijke oorzaken, zoals:
- een verstoring van het binnenoor,
- een bewegingsziekte,
- effecten die veroorzaakt worden medicijngebruik.
Soms kan duizeligheid eveneens worden veroorzaakt door een onderliggende medische aandoening, zoals:
- een minder goede bloedsomloop,
- een infectie,
- een letsel.
De manier waarop je je door de duizeligheid voelt en je triggers zullen echter aanwijzingen geven voor mogelijke oorzaken. Maar ook de tijd dat de duizeligheid aan blijft houden en eventuele andere symptomen waar je mee te maken krijgt, zullen eveneens een bijdrage kunnen leveren aan het vaststellen van de oorzaak.
Binnenoor en evenwicht die duizeligheid veroorzaken
Problemen die betrekking hebben op het binnenoor die duizeligheid met zich mee kunnen brengen hebben doorgaans iets te maken met je evenwichtsgevoel, dat opzijn beurt af zal hangen van de gecombineerde invoer van de verschillende onderdelen van je sensorische systeem. Dit is een geheel van cellen en zenuwen die zintuiglijke informatie doorgeeft aan je hersenen, te weten je:
- Ogen, die je helpen bij de bepaling van de plaats waar je lichaam zich in een bepaalde ruimte zich bevindt en op welke wijze het beweegt
- Sensorische zenuwen, deze cellen zullen berichten naar je hersenen sturen die betrekking hebben op de bewegingen en houdingen van je lichaam
- Binnenoor, dit bevat een aantal sensoren dat helpen bij het detecteren van de zwaartekracht en de heen-en-weergaande beweging.
Duizeligheid bezorgt je het vervelende gevoel alsof je omgeving ronddraait of beweegt. Bij aandoeningen van het binnenoor zal je brein signalen van het binnenoor ontvangen die niet in overeenstemming zijn met de informatie die je ogen en sensorische zenuwen binnenkrijgen. Duizeligheid is dan ook het resultaat van de manier waarop je hersenen deze verwarring opprobeert te lossen.
Benigne paroxismale positieduizeligheid (BPPV)
Benigne paroxismale positieduizeligheid (BPPV), ook wel benigne paroxysmale positioneringsduizeligheid (BPPD) genoemd, is een toestand die een intens en kort maar vervelend gevoel tot gevolg heeft alsof je ronddraait of beweegt. Dergelijke episodes worden veroorzaakt door een snelle verandering in de beweging van het hoofd, zoals op momenten dat je je om wilt draaien in bed, rechtop wilt gaat zitten of je een klap op je hoofd krijgt. BPPV is zelfs de meest voorkomende oorzaak van duizeligheid.
Infectie
Een virale infectie van de vestibulaire zenuw, ook wel aangeduid met de term vestibulaire neuritis, kan een intense, constante duizeligheid tot gevolg hebben. Op het ogenblik dat je eveneens last hebt van acuut gehoorverlies, dan kan er bovendien sprake zijn van labyrinthitis (een ontsteking van het evenwichtsorgaan).
De ziekte van Menière
De ziekte van Menière heeft te maken met de overmatige ophoping van vocht in je binnenoor. De ziekte wordt gekenmerkt door acute episodes van duizeligheid die een paar uur aan blijven houden. Daarnaast kan er eveneens sprake zijn van wisselend gehoorverlies, oorsuizen en het gevoel van een verstopt oor.
Migraine
Iemand die last heeft van migraine, kan te maken hebben met episodes van duizeligheid of andere verwante symptomen, zelfs op momenten dat hij, of zij, geen ernstige hoofdpijn heeft. Dit soort episodes van duizeligheid kunnen een paar minuten tot wel uren aan blijven houden en zelfs gepaard gaan met hoofdpijn en een zekere licht- en geluidsgevoeligheid.
Problemen met de bloedsomloop die duizeligheid veroorzaken
Je kunt je duizelig, zwak of onevenwichtig gaan voelen wanneer je hart niet voldoende bloed naar je hersenen kan pompen. Oorzaken van een verslechterde bloedsomloop zijn onder andere:
Daling van de bloeddruk
Een dramatische daling van je systolische bloeddruk (de bovendruk), de hogere waarde tijdens een bloeddrukmeting, in een korte episode van duizeligheid of een gevoel van flauwvallen tot gevolg hebben. Dit kan vaak voorkomen als je snel opstaat, of juist gaat zitten. Deze aandoening wordt in de medische wereld ook wel aangeduid met de term orthostatische hypotensie.
Slechte bloedsomloop
Aandoeningen, zoals cardiomyopathie (hartspierziekte), een hartaanval, hartritmestoornissen en voorbijgaande ischemische aanvallen kunnen duizeligheid met zich meebrengen. En een afname van het bloedvolume kan bovendien zorgen voor een onvoldoende bloedtoevoer naar je brein in je binnenoor.
Overige oorzaken van duizeligheid
Neurologische aandoeningen
Bepaalde neurologische aandoeningen, waaronder de ziekte van Parkinson en multiple sclerose (MS), kunnen tot een progressief evenwichtsverlies leiden.
Geneesmiddelen
Duizeligheid kan een bijwerking zijn van sommige geneesmiddelen, bijvoorbeeld van medicatie die wordt gebruikt tegen epilepsie, antidepressiva, rustgevende- en kalmerende middelen. In het bijzonder bloeddrukverlagende geneesmiddelen kunnen flauwvallen tot gevolg hebben op momenten dat deze je bloeddruk te veel laten dalen.
Angststoornissen
Bepaalde angststoornissen kunnen draaierigheid of een onevenwichtig gevoel tot gevolg hebben dat vaak ook als duizeligheid wordt omschreven. Je kunt hierbij denken aan paniekaanvallen en de angst om naar buiten te gaan of je in grote open ruimtes (agorafobie) te begeven.
Laag ijzergehalte in het bloed (bloedarmoede)
Andere klachten en symptomen die op kunnen optreden samen met duizeligheid, wanneer je lijdt aan bloedarmoede, zijn: vermoeidheid, een gevoel van zwakte en een bleke huid.
Lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie)
Een hypoglykemie (lage bloedsuikerspiegel) ontstaat vaak bij mensen die lijden aan diabetes en die insuline gebruiken. De duizeligheid kan dan gepaard gaan met zweten en angstgevoelens.
Oververhitting en uitdroging
Wanneer je actief bezig bent tijdens warm weer, maar ook wanneer je niet voldoende vocht binnenkrijgt, dan kun je je duizelig gaan voelen als gevolg van oververhitting (hyperthermie) of als gevolg van uitdroging. Dit geldt in het bijzonder op momenten dat je bepaalde hartmedicatie gebruikt.
Risicofactoren voor duizeligheid
Factoren die je risico op duizeligheid kunnen verhogen, zijn:
Leeftijd
Ouderen hebben meer kans op de ontwikkeling van aandoeningen die duizeligheid veroorzaken, en dan in het bijzonder een onevenwichtig gevoel. Ze lopen tevens meer risico door het nemen van geneesmiddelen die duizeligheid in de hand zou kunnen werken.
Een eerdere episode van duizeligheid
Op het moment dat je in het verleden al eens last van duizeligheid hebt gehad, dan zul je daarna eerder opnieuw duizelig worden.
Complicaties van duizeligheid
Duizeligheid kan het risico op vallen verhogen en dus ook de kans dat je jezelf zult bezeren of verwonden. Last van duizeligheid hebben tijdens het besturen van een auto of het bedienen van zware machines kan eveneens de kans op een ongeluk groter maken. Je kunt tevens te maken krijgen met gevolgen op de lange termijn wanneer een bestaande medische aandoening niet wordt behandeld die de duizeligheid veroorzaakt.
Diagnosticeren van duizeligheid
Indien je huisarts het vermoeden heeft dat je een beroerte doormaakt, of deze kan hebben gehad, je al op leeftijd bent of je een klap op je hoofd hebt gehad, dan kan hij of zij met de nodige spoed een MRI- of CT-scan laten maken. De meeste mensen die hun huisarts bezoeken vanwege duizeligheidsklachten, zal echter eerst worden gevraagd naar hun symptomen en de geneesmiddelen die ze gebruiken. Daarnaast zal er doorgaans een lichamelijk onderzoek uit worden gevoerd waarbij de arts na zal gaan op welke manier je loopt en je je evenwicht houdt, maar ook op welke wijze de belangrijkste zenuwen van je centrale zenuwstelsel hun werk doen.
Mogelijk moet je eveneens een gehoortest en evenwichtsonderzoek moeten ondergaan, zoals:
- Oogbewegingsonderzoek
De arts kan het traject dat je ogen volgen, op het moment dat je een bewegend voorwerp volgt. En tevens kan er bij de uitvoering van een oogbewegingonderzoek water of lucht in je gehoorgang wordt gespoten.
- Hoofdbewegingonderzoeken
Indien je arts het vermoeden heeft dat je duizeligheid het gevolg is van benigne paroxismale positieduizeligheid, dan kan hij, of zij, een simpel hoofdbewegingonderzoek uitvoeren, dit wordt de zogenaamde Dix-Hallpike-manoeuvre genoemd, om zo de diagnose te kunnen staven.
- Posturografie
Dit onderzoek zal je arts duidelijk maken op welke delen van het evenwichtssysteem je het meest vertrouwt en welke delen wellicht voor problemen zorgen. Tijdens het onderzoek dien je op blote voeten op een platform te gaan staan en moet je proberen om je evenwicht te bewaren in verschillende situaties.
- Onderzoek met een draaiende stoel
Tijdens dit onderzoek zit je in een computergestuurde stoel die heel langzaam een volledig rondje draait. Bij hogere snelheden zal deze echter heen en weer bewegen in een erg kleine draaien.
Om na te gaan of er sprake is van een infectie kun je bovendien een bloedonderzoek moeten ondergaan en daarnaast nog aan andere tests deel moeten nemen om de gezondheid van je hart en bloedvaten te kunnen checken.
Behandelen van duizeligheid
Duizeligheid wordt vaak beter zonder dat er medische behandeling aan te pas hoeft te komen. Binnen een paar weken zal het lichaam zich doorgaans aanpassen aan de oorzaak van deze klachten. Wanneer je echter op zoek bent naar een behandeling, dan zal je arts zich baseren op de oorzaak van je aandoening en de specifieke symptomen waar je mee te maken hebt. De behandeling kan dan ook bestaan uit medicatie en het doen van evenwichtsoefeningen. Zelfs wanneer er geen oorzaak voor je duizeligheid kan worden gevonden of indien je duizeligheidsklachten aan blijven houden, dan kunnen medicijnen die op doktersrecept geven worden en andere behandelingen je symptomen meestal wel beter beheersbaar maken.
Geneesmiddelen voor de behandeling van duizeligheid
- Plasmedicatie
Op het moment dat je lijdt aan de ziekte van Menière, dan kan je arts je een zogenaamde plaspil (diureticum) voorschrijven. Dit medicijn zal namelijk in combinatie met een zoutarm dieet het aantal episodes van duizeligheid kunnen helpen verminderen.
- Geneesmiddelen die duizeligheid en misselijkheid verminderen
Je arts kan medicatie voorschrijven die direct verlichting van duizeligheid, draaierigheid en misselijkheid zal bieden, zoals voorgeschreven antihistaminica en anticholergenica. Een heleboel van dit soort middelen zullen echter wel een zekere mate van slaperigheid tot gevolg hebben.
- Antiangstgeneesmiddelen
Diazepam en alprazolam behoren tot de klasse van geneesmiddelen die benzodiazepines worden genoemd en die een verslaving tot gevolg kunnen hebben. Ze kunnen tevens zorgen voor een gevoel van slaperigheid.
- Preventieve medicijnen voor migraine
Sommige medicijnen kunnen aanvallen van migraine, en soms ook klachten zoals duizeligheid, helpen voorkomen.
Therapie voor de behandeling van duizeligheid
- Verandering van de houding van het hoofd
Een techniek die de Epley-manoeuvre wordt genoemd, helpt gewoonlijk om benigne paroxismale houdingsduizeligheid sneller te laten verdwijnen, dan af te wachten totdat je duizeligheidsklachten vanzelf weggaan. Deze behandeling kan worden gegeven door je huisarts, maar ook door een audioloog of een fysiotherapeut en houdt het manoeuvreren van je hoofd in een bepaalde positie in. Het is in de regel een effectieve behandeling al na één of twee behandelingen. Voordat je deze therapie echter gaat ondergaan, dien je je behandelaar wel te vertellen of je lijdt aan een nek- of rugaandoening, of dat er sprake is van problemen met betrekking tot een loszittend netvlies of tot je bloedvaten.
- Evenwichtstherapie
Je kunt specifieke oefeningen aanleren om je evenwichtssysteem minder gevoelig voor bewegingen te maken. Deze techniek binnen de fysiotherapie wordt ook wel aangeduid met de term vestibulaire revalidatie. Deze vorm van therapie wordt gebruikt voor mensen die last hebben van duizeligheid als gevolg van aandoeningen van het binnenoor, zoals vestibulaire neuritis.
- Psychotherapie
Deze vorm van therapie kan mensen helpen bij wie de duizeligheidsklachten worden veroorzaakt door angststoornissen.
Chirurgische- of andere medische ingrepen
- Injecties
Je arts kan je binnenoor injecteren met het antibioticum gentamicine om de evenwichtsfunctie uit te schakelen. Het oor dat niet aan is gedaan, zal dan deze taak over gaan nemen.
- Verwijdering van het evenwichtsorgaan uit het binnenoor
Een ingreep die slechts zelden uit wordt gevoerd, de zogenaamde labyrinthectomie, zal het evenwichtsorgaan in het aangetaste oor wegnemen. Het andere oor neemt vervolgens de evenwichtstaken over. Deze techniek kan worden gebruikt op momenten dat iemand last heeft van ernstig gehoorverlies en de duizeligheid niet zoals gewenst op andere behandelingen heeft gereageerd.
Levensstijl en huisremedies bij duizeligheid
Indien je last hebt van herhaalde episodes van duizeligheid, dan kun je de volgende tips overwegen om je klachten wat te verlichten:
- Let op de kans dat je je evenwicht gaat verliezen, wat op zijn beurt weer kan leiden tot een val en het ontstaan van ernstige verwondingen.
- Vermijd het maken van abrupte bewegingen en loop met een stok mee voor stabiliteit, indien je dat nodig vindt.
- Maak je huis meer valbestendig door mogelijke struikelrisico’s, zoals losliggende vloerkleden en blootliggende elektriciteitskabels weg te halen of vast te zetten. Gebruik verder antislipmatten op de vloed in je keuken- en badkamervloer. Zorg daarnaast overal in en rondom je huis voor een goede verlichting.
- Ga direct zitten of liggen zodra je duizelig wordt. Blijf vervolgens enige tijd stil liggen waarbij je je ogen dicht houdt en zorg tevens dat de kamer ook verduisterd is wanneer je last van ernstige duizeligheidsklachten hebt.
- Vermijd het besturen van een auto of het bedienen van een zware machine op momenten dat je weet dat je duizelig kunt worden zonder voorafgaande waarschuwing.
- Vermijd het gebruik van cafeïne, alcohol, zout en tabak. Overmatig gebruik van deze stoffen kan namelijk je duizeligheidsklachten en -symptomen erger maken.
- Drink voldoende vocht, eet gezond, zorg voor genoeg slaap en vermijd spanningen en stress.
- Indien je duizeligheid wordt veroorzaakt door het gebruik van een geneesmiddel, dan doe je er goed aan om met je arts te overleggen over een eventuele stopzetting, of verlaging van de dosis, van dit middel.
- Als je duizeligheid samengaat met een gevoel van misselijkheid, dan kun je vrij verkrijgbare antihistamine, zoals meclizine of dimenhydrinaat, proberen. Het gebruik van deze middelen kan echter wel een gevoel van slaperigheid tot gevolg hebben. Antihistaminica waar je niet duizelig van wordt, zijn doorgaans helaas niet zo effectief.
- Wanneer je duizeligheid het gevolg is van oververhitting of uitdroging, dan dien je op een koele plaats uit te rusten en water of een sportdrank te drinken om je vermoeidheid op te heffen en de vochtbalans in je lichaam weer op peil te brengen .
Voorbereiden op je doktersafspraak
Je huisarts, andere eerstelijnszorgverlener, zal waarschijnlijk de oorzaak van je duizeligheid weten te diagnosticeren en te behandelen. Hij, of zij, zal je mogelijk ook doorverwijzen naar een KNO-arts (keel, neus en oorarts) of een arts die gespecialiseerd is in de werking van de hersenen en het zenuwstelsel (neuroloog). Hieronder hebben we de nodige informatie voor je op een rijtje gezet die je kunt gebruiken als je je voor wilt bereiden op je doktersafspraak.
Wat je kunt doen
Je moet altijd rekening houden met eventuele beperkingen voorafgaand aan de afspraak met de arts. Op het ogenblik dat je de afspraak maakt, dien je dan ook te vragen of je van tevoren iets speciaals moet doen, zoals het beperken van je dieet. Wanneer je weet dat je vestibulaire onderzoeken moet ondergaan, dan zal je arts je de nodige instructies geven over eventuele geneesmiddelen die je vanaf de avond ervoor moet laten liggen en wat je mag eten op de dag van het onderzoek.
Verder moet je goed voor zijn bereid op het duidelijk kunnen beschrijven van je duizeligheid. Indien je een episode van duizeligheid hebt, heb je dan het gevoel dat de kamer ronddraait of alsof jezelf in de kamer beweegt? Heb je het gevoel alsof je flauw gaat vallen? Je beschrijving van dit soort symptomen is van enorm groot belang voor de arts om een juiste diagnose te kunnen stellen.
Noem ook eventuele andere aandoeningen, gezondheidsproblemen of symptomen waar je mee te maken hebt, zelfs wanneer deze mogelijk niet in verband lijken te staan aan je duizeligheidsklachten. Wanneer je je bijvoorbeeld onlangs depressief of angstig hebt gevoeld, dan is dit belangrijke informatie voor de arts die de diagnose moet gaan stellen.
Maak daarnaast een lijst van belangrijke persoonlijke informatie, zoals belangrijke stressfactoren, spanningen of recente veranderingen in je leven.
Maak een lijstje van alle geneesmiddelen die door een arts aan je voor zijn geschreven, maar ook van vitamines of supplementen die je zonder recept gebruikt.
Lijst vragen die je aan de arts kunt stellen
De tijd die je arts voor je heeft gereserveerd is beperkt, dus het voorbereiden van een lijstje met vragen kan je zeker helpen om het meeste uit het consult te kunnen halen. Voor klachten van duizeligheid zijn een aantal basisvragen om de arts te stellen:
- Wat is de meest waarschijnlijke oorzaak van mijn symptomen?
- Zijn er andere mogelijke oorzaken voor mijn symptomen te noemen?
- Welke onderzoeken en tests raadt u me aan?
- Is dit probleem waarschijnlijk tijdelijk of eerder chronisch van aard?
- Is het mogelijk dat mijn symptomen zullen verdwijnen zonder dat daar een behandeling aan te pas komt?
- Welke behandelingsmogelijkheden kunnen effectief zijn?
- Moet ik rekening houden met eventuele beperkingen? Is het bijvoorbeeld veilig om auto te blijven rijden?
- Moet ik een specialist bezoeken?
- Bestaat er een algemeen alternatief voor het geneesmiddel dat u voorschrijft?
- Heeft u brochures of ander drukwerk dat ik mee naar huis zou kunnen nemen? Welke websites over dit onderwerp raadt u me aan?
Wat kun je verwachten van de arts?
De arts zal je waarschijnlijk een aantal vragen gaan stellen over je duizeligheid, zoals:
- Kun je beschrijven wat je voelde toen je voor de eerste keer last kreeg van duizeligheid?
- Is je duizeligheid voortdurend aanwezig of komt deze in vlagen of episodes voor?
- Wanneer je duizeligheid opkomt in episodes, hoe lang duren deze episodes dan?
- Hoe vaak komen de episodes van duizeligheid bij je voor?
- Wanneer lijken je klachten van duizeligheid te ontstaan en wat triggert ze?
- Zorgt je duizeligheid voor een sensatie alsof de kamer ronddraait, of krijg je het gevoel zelf te bewegen?
- Op momenten dat je je duizelig voelt, voel je je dan ook zwak of licht in het hoofd?
- Veroorzaakt je duizeligheid problemen met je evenwicht?
- Gaan je symptomen samen met een piepend of vol gevoel in je oren (tinnitus) of gehoorproblemen?
- Krijg je last van wazig zicht?
- Wordt je duizeligheid erger wanneer je je hoofd beweegt?
- Welke geneesmiddelen, vitaminen of supplementen gebruik je en in welke doseringen?
Wat je in de tussentijd kunt doen
Wanneer je je licht in het hoofd kunt gaan voelen op momenten dat je opstaat, dan dien je ruim de tijd te nemen om dergelijke veranderingen in de houding aan te brengen. Indien je tijdens het rijden in een auto last hebt gehad van duizeligheid, dan moet je (tijdelijk)op zoek gaan naar een alternatief vervoersmiddel in de tijd dat je wacht op het consult bij de dokter
Op het ogenblik dat je duizeligheid ervoor zorgt dat je het gevoel krijgt dat je kunt vallen, dan moet je stappen ondernemen om dit risico te verkleinen. Houd je huis goed verlicht en vrij van gevaren die ertoe kunnen leiden dat je onverhoopt struikelt. Vermijd losliggende vloerkleden en blootliggende elektriciteitssnoeren. Zet meubels op plaatsen waar je je er niet aan kunt bezeren en maak tevens gebruik van speciale antislipmatten op de vloer van je keuken of badkamer.