Wat is een darmperforatie?
Een darmperforatie is een ernstige aandoening waarbij er een gaatje of gat in de wand van de darm ontstaan is. Dat kan gebeuren door een verwonding en door verschillende aandoeningen, zoals blindedarmontsteking, diverticulitis of Inflammatory Bowel Disease. Ook kan er een perforatie in de galblaas voorkomen De symptomen hiervan zijn vergelijkbaar met die van een darmperforatie.
Bij een darmperforatie is de kans aanzienlijk dat er darminhoud met bacteriën in de buikholte terecht komt. Dat kan leiden tot een ontsteking van het buikvlies: peritonitis. Vaak is er een spoedoperatie nodig om peritonitis te behandelen.
Een darmperforatie is een medisch noodgeval. Als deze aandoening onbehandeld blijft heeft de patiënt een aanzienlijk risico om te overlijden. Hoe sneller de juiste diagnose kan worden gesteld en hoe eerder er een behandeling wordt gestart, hoe groter de kans op herstel is.
Symptomen
Een darmperforatie heeft een aantal symptomen die goed te herkennen zijn.
- Ernstige pijn in de maagstreek. Deze pijn begint vaak mild en wordt steeds ernstiger. Pijnstillers hebben geen effect. Bij een kleine darmperforatie kan er sprake zijn van een doffe, vage pijn die genegeerd kan worden door de patiënt.
- Koorts. Koorts hoger dan 39°C, vergezeld van koude rillingen, treedt meestal op bij een darmperforatie.
- Misselijkheid en braken. Als de perforatie zich hoog in de dunne darm of in de twaalfvingerige darm bevindt, kan de patiënt bloed opbraken.
- Diarree of zwarte ontlasting. Episodes van diarree, afgewisseld met normale stoelgang, kunnen een teken zijn van een darmperforatie. In sommige gevallen kan de ontlasting zwart, plakkerig en teerachtig zijn en een vieze geur hebben (melena). De kleur en de geur komen door de aanwezigheid van bloed in de ontlasting.
- Vol gevoel in de buik. De buik voelt vol aan en de patiënt heeft een opgeblazen of vol gevoel in de buikstreek. Vaak hebben patiënten minder of geen eetlust. Soms is zichtbaar dat de buik dikker is dan normaal.
Wat is peritonitis of buikvliesontsteking?
Peritonitis of buikvliesontsteking is een ontsteking van het buikvlies, het vlies dat de ingewanden, buik en andere organen in de buikholte omhult en ondersteunt. Het is een ernstige complicatie van een darmperforatie. Door het gat in de darmwand komen schadelijke stoffen in de buikholte terecht en veroorzaken daar een infectie. Meestal is dat een bacteriële of schimmelinfectie.
Peritonitis kan optreden als één van de volgende stoffen in de buikholte terecht komt:
- gal
- maagzuur
- gedeeltelijk verteerd voedsel
- ontlasting
Als de peritonitis niet behandeld wordt, kan de infectie zich verspreiden en de bloedbaan bereiken (sepsis). Andere organen kunnen worden aangetast door de sepsis. Als belangrijke organen uitvallen, kan de patiënt komen te overlijden.
Als de darmperforatie tot peritonitis leidt, dan is het onderlichaam bijzonder gevoelig. De pijn wordt erger als iemand de buikstreek aanraakt of masseert. De pijn wordt vaak minder heftig als de patient stilligt. Ook kan de buik iets opzwellen en hard aanvoelen.
Peritonitis heeft een aantal kenmerkende symptomen. Hoe eerder deze symptomen herkend worden en de diagnose peritonitis kan worden gesteld, hoe beter de kansen op een goede afloop van de infectie.
Symptomen die peritonitis deelt met een darmperforatie zijn:
- Koorts
- Koude rillingen
- Extreme buikpijn
- Misselijkheid en braken
Symptomen van peritonitis zijn:
- Vermoeidheid
- Duizeligheid
- Versnelde hartslag
- Ademnood
- Benauwdheid
- Lager volume urine, ontlasting en flatulentie (winden)
- Extreme dorst
Oorzaken
Een darmperforatie wordt veroorzaakt door een ziekte of door een trauma. Ziektes waarbij een darmperforatie kan optreden zijn:
- Appendicitis of blindedarmontsteking. Je blinde darm is een klein stukje darm dat als een soort aanhangsel verbonden is met de dunne darm. Je blinde darm kan gaan ontsteken door de verspreiding van een infectie elders in het maagdarmkanaal, of als er een verstopping in optreedt, bijvoorbeeld door een stukje ontlasting. Als je blinde darm geïnfecteerd raakt door bacteriën, dan kan er een ontsteking optreden waarbij de blinde darm gevuld raakt met pus. Na één tot drie dagen kan de opbouw van pus zodanig zijn dat er een scheurtje optreedt in de wand van de blinde darm. Daardoor kan, net als bij een darmperforatie elders in de darmen, darminhoud in het buikvlies terecht komen, wat tot peritonitis kan leiden.
- Diverticulitis. In de wand van de dikke darm kunnen zich door verhoogde druk kleine uitstulpingen vormen, zogenaamde divertikels. Waarschijnlijk wordt dit veroorzaakt door een gebrek aan vezels in het dieet, waardoor de darm harder moet persen om de ontlasting te bewegen. Door de hogere druk in de darm ontstaan deze divertikels. Normaal kunnen deze divertikels weinig kwaad. Als ze echter gaan ontsteken, kunnen ze barsten en kan er een darmperforatie optreden.
- Maagzweren. Maagzweren treden bijna altijd op als gevolg van een infectie met de bacterie Helicobacter pylori. Normaal kan dit organisme weinig kwaad in de maag. Als gevolg van een verminderde weerstand of andere factoren kan de bacterie soms een ontsteking in de wand van de maag of twaalfvingerige darm veroorzaken. Als de ontsteking overgaat in een zweer, kan die zweer zonder behandeling zo ernstig worden dat er een gat in de maagwand of in de maag van de twaalfvingerige darm ontstaat. Ook in dit geval kan er inhoud van het spijsverteringsstelsel in het buikvlies belanden, met peritonitis tot gevolg. Als het gat zich in de maag in plaats van de darm bevindt is er eigenlijk sprake van een maagperforatie, maar de symptomen en gevolgen zijn voor een belangrijk deel hetzelfde als een perforatie lager in het maagdarmstelsel.
- Galblaasontsteking (cholecystitis). Als de gal in de galblaas geblokkeerd wordt, bijvoorbeeld door het voorkomen van galstenen, dan neemt de druk in de galblaas toe. Dat lijdt tot pijn, opzwellen en ontsteken van de galblaas of cholecystitis. Als de druk in deze blaas groot genoeg is, kan er gal en pus in de buikholte terecht komen. De symptomen hiervan zijn dezelfde als die van een darmperforatie, en ook hier is er een risico op peritonitis.
- Inflammatory Bowel Disease (IBS). Deze term is een verzamelnaam voor twee chronische auto-immuunziektes, namelijk colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn. Bij allebei deze aandoeningen treden er zweren op in de darmwand. Als deze zweren ernstig genoeg worden, raakt de darm zo beschadigd dat er een gaatje in kan ontstaan.
- Meckel’s diverticulum. Dit is een uitstulping van de dunne darm. De aandoening is zeldzaam en aangeboren. Een Meckel divertikel is een uitstulping van een verbinding tussen de naval en de darm. Die is bij een foetus aanwezig en verdwijnt normaal vroeg in de zwangerschap. Als dat niet gebeurt, blijft deze uitstulping achter. Net als de blinde darm kan een Meckel divertikel gaan ontsteken, met ongeveer dezelfde symptomen. Dit kan leiden tot een darmperforatie. Als deze uitstulping van de darm scheurt, kan er darminhoud in de buikholte komen.
- Aandoeningen van het bloedvatenstelsel. Bepaalde afwijkingen of ziekten kunnen ervoor zorgen dat een deel van het bloedvatenstelsel naar de darmen niet meer goed werkt. Deze bloedvaten voorzien de darmen van zuurstofrijk bloed. Als de bloedvaten hun werk niet meer kunnen doen, bijvoorbeeld door een verstopping, ontvangt een deel van de darmwand geen zuurstof meer. De cellen van de darmwand sterven dan af en er kan een gat in de darm ontstaan.
- Darmkanker.Als zich kanker in de darm heeft ontwikkeld, kan de kanker door de darmwand heen groeien en zo een darmperforatie veroorzaken.
- Verwondingen die een darmperforatie kunnen veroorzaken zijn onder andere:
- Zware kneuzing van het onderlichaam
- Doorboring van het onderlichaam, bijvoorbeeld door een schotwond of messteek
- Chirurgische ingrepen aan het onderlichaam (incidenteel door een kijkonderzoek zoals een endoscopie of colonoscopie), klysma’s, biopsies, en andere medische ingrepen.
- Inslikken van vreemde voorwerpen of bijtende vloeistoffen
Diagnose
Als je je bij de dokter meldt met de symptomen die met een darmperforatie in verband worden gebracht, vraagt hij je eerst naar je klachten en je medische voorgeschiedenis. Daarna zal hij waarschijnlijk scans laten maken van je onderlichaam en/of borst. Dat kan een röntgenfoto zijn of een CT-scan, waarbij je in een grote scanner mag plaatsnemen. Aan deze scans kan de arts zien of er inderdaad sprake is van een darmperforatie en waar die zich bevindt. Andere onderzoeken die de arts kan uitvoeren is een bloedonderzoek, waarmee de volgende waarden kunnen worden nagegaan:
- gehalte witte bloedcellen. Een verhoogd gehalte wijst op een ontsteking (peritonitis);
- hemoglobinegehalte, dat aangeeft of er bloedverlies optreedt;
- Elektrolytenniveau;
- Zuurgraad van het bloed;
- Stoffen die een indicatie geven voor de werking van de nieren;
- Stoffen die een indicatie geven voor de werking van de lever.
Behandeling
Als er sprake is van een darmperforatie, wordt er bijna altijd een operatie uitgevoerd om het gat te sluiten. De doelen van de operatie zijn:
- De darmperforatie te vinden en te sluiten;
- Te voorkomen dat er peritonitis optreedt;
- Eventuele gelekte darminhoud uit de buikholte verwijderen (ontlasting, gal, bloed) en het buikvlies te reinigen, zodat peritonitis voorkomen of behandeld wordt.
Soms is het nodig om een deel van de darm te verwijderen. Dat kan een deel van de dunne of van de dikke darm betreffen. Soms leidt deze verwijdering tot de noodzaak voor het aanbrengen van een al dan niet tijdelijke stoma (ileostoma of colostoma). Dat is een kunstmatige uitgang van de darmen, waarbij de darminhoud wordt opgevangen in een zak die op het onderlichaam wordt aangebracht.
In zeldzame gevallen blijkt tijdens de onderzoeken dat de darmperforatie uit zichzelf weer gesloten is. In dat geval kan de arts besluiten om niet in te grijpen en alleen antibiotica voor te schrijven ter voorkoming of behandeling van peritonitis.
Mogelijke complicaties
De volgende complicaties kunnen optreden als er sprake is van een darmperforatie, al dan niet in combinatie met peritonitis.
- Hevige bloedingen;
- Sepsis, een levensbedreigende bacteriële infectie;
- Toxischeshocksyndroom (een zeldzame en levensbedreigende aandoening veroorzaakt door een infectie met de bacterie Staphylococcus aureus)
- Een abces (met pus gevulde zwelling) in de buik ;
- Ontstekingen;
- Darminfarct, het afsterven van een deel van de darm;
- Een permanente ileostoma of colostoma;
- Wondfalen, een niet genezende wond in de darm.
Wondfalen is één van de mogelijke complicaties. De kans dat dit voorkomt wordt vergroot door een aantal factoren. Het gaat dan onder meer om:
- Ondervoeding of een slecht eetpatroon en gebreksziekten;
- Roken;
- Zwaar alcoholgebruik;
- Drugsgebruik;
- Slechte hygiëne;
- Sepsis (bacteriële infectie van de wond);
- Uremie (slechte werking van de nieren die tot bloedvergiftiging leidt);
- Zwaarlijvigheid en obesitas;
- Hematoom (bloeduitstorting in het weefsel);
- Diabetes type II;
- Het gebruik van (cortico)steroïden, ontstekingsremmende medicijnen. Hierdoor kan makkelijke een ontsteking in de wond optreden, wat ook tot een vertraagde diagnose kan leiden;
- Het gebruik van bepaalde medicijnen tegen Inflammatory Bowel Disease (de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa);
- Het gebruik van bepaalde medicijnen tegen arthritis.
Prognose
Darmperforatie is een ernstige aandoening. De belangrijkste factoren die de kans op overleving en een spoedig herstel bepalen, zijn de grootte van het gat in de darmwand en de tijd tussen het ontstaan hiervan en het opstarten van een behandeling. Hoe eerder de aandoening gediagnosticeerd en behandeld wordt, hoe beter de kansen van de patiënt zijn.
Factoren die de kans op een geslaagde behandeling verlagen zijn:
- een hoge leeftijd van de patiënt;
- reeds bestaande darmaandoeningen;
- het optreden van hevige bloedingen;
- ondervoeding en gebreksziekten;
- Roken;
- Zwaar alcoholgebruik;
- Drugsgebruik;
- Eeen bestaande behandeling tegen kanker;
- Behandelingen met steroïden, bijvoorbeeld tegen lupus, artritis, en andere auto-immuunziekten;
- Andere aanwezige aandoeningen, waaronder hart- en vaatziekten, leverziekten, nierziekten en emfyseem.
Hoe kan je een darmperforatie voorkomen?
Eerder in dit artikel bespraken we de oorzaken en symptomen van een darmperforatie. Als je een bestaande aandoening hebt die de kans op een darmperforatie vergroot, is het verstandig om je gezondheid in de gaten te houden en een arts te waarschuwen als je de symptomen van een darmperforatie herkent. Vooral pijn in de buikstreek en koorts zijn redenen om contact op te nemen met een arts. Een snelle diagnose en behandeling van een darmperforatie vergroten de kans op een goede afloop.