Het chronisch vermoeidheidssyndroom (vaak afgekort tot CVS) is een aandoening die iemand flink kan beperken in zijn, of haar, dagelijks leven en die zich kenmerkt door een gevoel van extreme vermoeidheid of een vorm van vermoeidheid die niet verdwijnt door rust te nemen en die niet kan worden verklaard door een onderliggende medische aandoening.
CVS kan in de medische wereld eveneens aan worden geduid met de term myalgische encefalomyelitis (ME) of als systemische inspanning intolerantieziekte.
Oorzaken van CVS
De oorzaken van CVS zijn tot op de dag van vandaag niet helemaal goed bekend. Sommige theorieën spreken bijvoorbeeld over een virale infectie, andere echter van psychologische stress of een combinatie van deze factoren. Vanwege het feit dat er geen enkele oorzaak vast is gesteld en omdat een breed scala aan ziekten vergelijkbare symptomen veroorzaken, kan de diagnose CVS vaak lastig te stellen zijn. Er zijn namelijk (nog altijd) geen onderzoeken voor CVS voor handen, dus een arts zal andere oorzaken voor je vermoeidheidsklachten uit moeten sluiten om een juiste diagnose te kunnen stellen. Ondanks dat CVS in het verleden een controversiële diagnose was, wordt deze tegenwoordig binnen de medische wereld geaccepteerd als een medische aandoening.
CVS kan iedereen treffen, hoewel de aandoening het meest voorkomt onder vrouwen in de leeftijd van 40 tot 50 jaar. Momenteel is er geen remedie, en dus geen gedegen behandeling voor CVS, alle acties zullen om die reden gericht zijn op de verlichting van de klachten.
Kortom: over de oorzaak van CVS is nauwelijks iets bekenden kan men slechts uitgaan van speculaties van onderzoekers. Zij gaan uit van de volgende factoren die een rol kunnen spelen bij deze aandoening:
- Virussen,
- Een verzwakt immuunsysteem,
- Stress en spanningen,
- Een verstoord hormonale evenwicht.
Het is tevens mogelijk dat bepaalde mensen een zekere genetische aanleg hebben om CVS te ontwikkelen. Ondanks dat CVS zich in bepaalde gevallen kan ontwikkelen na een virale infectie, is er geen enkele vorm van infectie bekend die de aandoening met zich mee kan brengen. Een aantal virale infecties die zijn echter wel bestudeerd in verband met een mogelijke link tot CVS, zoals:
- Epstein-Barr-virus (EBV),
- Het humaan herpesvirus 6
- Ross River-virus (RRV),
- Rubella (rodehond)
Infecties die veroorzaakt zijn door bacteriën, zoals Coxiella burnetii en mycoplasma pneumoniae, zijn eveneens aan onderzoek onderworpen om hun eventuele relatie tot CVS vast te stellen.
De Centers for Disease Control and Prevention (CDC) hebben zelfs gesuggereerd dat CVS wellicht het eindstadium is van een aantal uiteenlopende aandoeningen, in plaats van één specifieke aandoening. In de praktijk ontwikkelt circa 1 op de 10 mensen die lijden aan het Epstein-Barr-virus, het Ross River-virus en Coxiella burnetii een aandoening die voldoet aan de criteria die gelden voor het stellen van de diagnose CVS.
Bovendien zeggen de CDC dat de mensen die ernstige klachten hebben gehad, als gevolg van één van deze drie infecties, een grotere kans om later het chronisch vermoeidheidssyndroom te ontwikkelen. Iemand die lijdt aan CVS heeft soms een verzwakt afweersysteem, maar artsen weten niet of dit voldoende is om de aandoening ook daadwerkelijk te veroorzaken. Iemand die lijdt aan CVS kan soms eveneens ongewone hormoonspiegels hebben, maar artsen weten ook in dit geval niet of dit een essentiële rol speelt bij de ontwikkeling van de aandoening.
Risicofactoren voor CVS
- CVS wordt het meest vaak waargenomen onder mensen tussen de veertig en de vijftig.
- Het geslacht speelt eveneens een cruciale rol bij het ontstaan van CVS, omdat vrouwen twee tot vier keer vaker de diagnose CVS gesteld krijgen dan mannen.
Andere factoren die een rol kunnen spelen bij het ontwikkelen van CVS zijn:
- Genetische aanleg.
- Allergieën.
- Blootstelling aan spanningen en stress,
- Bepaalde omgevingsfactoren.
Symptomen van CVS
De symptomen die toegekend worden aan CVS variëren van persoon tot persoon en de ernst van de aandoening. Het meest voorkomende symptoom is vermoeidheid die voldoende ernstig van aard is om je dagelijkse activiteiten in de war te sturen. Voordat de diagnose ME of CVS gesteld kan worden, moet de vermoeidheid minimaal zes maanden aanhouden en mag deze niet verdwijnen wanneer er (bed)rust wordt genomen. Daarnaast dien je ten minste last te hebben van nog vier andere symptomen uit de onderstaande opsomming:
- ernstige vermoeidheid die niet zal verbeteren door rust te nemen,
- post-exertionele malaise (PEM), waarbij je klachten erger worden na lichamelijke- of geestelijke inspanningen,
- problemen met je geheugen of concentratie,
- je niet uitgerust voelen na een nacht slapen,
- lijden aan chronische slapeloosheid (en andere slaapstoornissen)
- spierpijn,
- geregeld last hebben van hoofdpijn,
- pijn aan meerdere gewrichten zonder dat er sprake is van roodheid of zwelling,
- veel keelpijnklachten,
- zachte en gezwollen lymfeklieren in je hals en oksels.
Daarnaast kun je extreme vermoeidheidsklachten hebben na lichamelijke of geestelijke activiteiten. Deze vermoeidheid kan langer dan 24 uur na het doen van deze activiteit aan blijven houden.
Het kan gebeuren dat iemand in cycli wordt getroffen door CVS, met perioden waarin ze zich minder goed voelen, waarna de situatie zich later weer zal verbeteren. Ook kunnen de klachten soms zelfs helemaal verdwijnen, dit wordt in de medische wereld aangeduid met de term remissie. Het is echter nog altijd mogelijk dat de symptomen later terug zullen keren als er zich een terugval aandient. De cyclus van remissie en terugval kan het echter moeilijk maken om de klachten onder controle te krijgen en te houden.
Het stellen van de diagnose CVS
Het stellen van de diagnose CVS is vaak een erg uitdagende klus. Volgens het Institute of Medicine komt CVS bij veel meer mensen voor dan vandaag de dag worden gediagnosticeerd. Er wordt zelfs geschat dat 84 tot 91 procent van de gevallen van CVS niet als zodanig wordt gediagnosticeerd. Dit heeft onder andere te maken met het feit dat er nog altijd geen onderzoeken of tests bestaan om CVS mee te screenen, en daarnaast zijn de symptomen vergelijkbaar met een groot aantal andere ziekten. Een heleboel mensen die lijden aan CVS “zien” er bovendien niet ziek uit, dus zijn er artsen die wellicht niet zullen erkennen dat ze ziek zijn.
Om de diagnose CVS gesteld te krijgen, zal een arts eerst alle andere mogelijke oorzaken uit dienen te sluiten en je persoonlijke medische geschiedenis samen met je door te nemen. Ook zal vastgesteld moeten worden dat je ten minste vier van de eerder genoemde symptomen hebt. Ook zal er gekeken worden naar de duur en de ernst van je onverklaarde vermoeidheid.
Het uitsluiten van andere mogelijke oorzaken van je vermoeidheidsklachten is een cruciaal onderdeel van het diagnoseproces. Bepaalde aandoeningen waarvan de symptomen gelijkenissen vertonen met die van CVS zijn:
- klierkoorts,
- ziekte van Lyme,
- multiple sclerose,
- Systemische lupus erythematodes (SLE),
- hypothyreoïdie (traag werkende schildklier),
- fibromyalgie,
- een ernstige depressieve stoornis.
Een groot aantal symptomen dat wordt ervaren bij CVS zijn te vergelijken met klachten die voortkomen van een ernstige vorm van obesitas, een depressie of een slaapstoornis. De bijwerkingen van sommige geneesmiddelen, zoals antihistaminica en alcohol, kunnen de klachten die kenmerkend zijn voor CVS eveneens nabootsen. Vanwege het feit dat de symptomen van CVS vaak lijken op die van een breed scala aan andere aandoeningen, is het van essentieel belang om niet op eigen houtje een diagnose te gaan stellen en altijd eerst met je huisarts te gaan praten over de klachten waar je mee te maken hebt.
Behandelen van CVS
Tot op heden is er geen specifieke remedie voor CVS voor handen. Iedere persoon die aan deze aandoening lijdt heeft bovendien uiteenlopende symptomen en kan om die reden baat hebben bij andere vormen van behandelingen, die gericht zijn op het behandelen van de aandoening en op het verlichten van de aanwezige symptomen.
Het behandelen van de symptomen van CVS houdt meestal in dat er met de overige gezinsleden en zorgverleners samengewerkt moet worden om zo een behandelplan op te stellen en de mogelijke voordelen en nadelen van de gekozen behandeling te bespreken.
Behandelen van symptomen van post-exertionele malaise (PEM)
Het aanpakken van de symptomen van post-exertionele malaise (PEM): deze aandoening ontstaat als er na, zelfs een lichte lichamelijke-, mentale- of emotionele inspanning, de symptomen verergeren. Een verslechtering van de symptomen treden doorgaans 12 tot 48 uur na de activiteit op en kunnen dagen, of zelfs weken, aan blijven houden.
Activiteitenbeheer, ook wel aangeduid met de term ‘pacing’, kan helpen om rust en inspanning in evenwicht te houden en zo opflakkeringen van PEM te kunnen voorkomen. Je moet je persoonlijke grenzen voor geestelijke- en lichamelijke inspanningen vinden, de activiteiten goed plannen en vervolgens voldoende rust nemen om binnen deze limieten te kunnen blijven. Bepaalde artsen noemen het binnen deze grenzen blijven ‘energiebeheer’. Een dagboek bijhouden kan je helpen je persoonlijke grenzen te leren kennen.
Het is belangrijk om te weten dat, terwijl krachtige aerobe-oefeningen goed zijn voor de meeste chronische ziekten, mensen die lijden aan ME of CVS niet goed op dit soort trainingsprogramma’s zullen reageren. Er zijn echter wel een aantal thuismiddeltjes en veranderingen in levensstijl bekend waar zij baat bij kunnen hebben. Door slechts een aantal veranderingen in je levensstijl aan te brengen, kun je je klachten af laten nemen. Je kunt onder andere denken aan:
- Het beperken, of helemaal vermijden, van je cafeïne-inname zal je helpen beter te slapen en je slapeloosheidklachten te verlichten. Je zou eveneens je nicotine- en alcoholinname dienen beperken om het effect nog verder te optimaliseren.
- Probeer overdag een dutje te doen wanneer je nachtrust niet optimaal is geweest. Je kunt standaard een dutje inplannen in de middag, maar dan dien je ook elke avond op dezelfde tijd naar bed te gaan en proberen om iedere dag ongeveer op hetzelfde tijdstip op te staan.
Geneesmiddelen
Normaliter kunnen met behulp van geneesmiddelen niet al je symptomen van CVS worden behandeld. Tevens kunnen je symptomen na enige tijd een andere vorm aannemen, wat dus betekent dat je ook je medicatie aangepast dient te worden. In een groot aantal gevallen kan CVS een depressie teweegbrengen, of er deel van uitmaken, en wellicht dat je arts daar een antidepressivum voor heeft voorgeschreven.
Op het ogenblik dat de veranderingen, die je in je levensstijl aan hebt gebracht, je niet een goede nachtrust bieden, dan kan je arts besluiten om je een slaaphulpmiddel voor schrijven. Pijnstillende middelen kunnen je eveneens helpen om pijntjes en gewrichtspijn onder controle te houden die veroorzaakt worden door CVS.
Alternatieve behandelingen
Acupunctuur, Tai Chi, yoga en massages kunnen de pijn verzachten die samengaat met CVS. Overleg echter altijd eerst met je huisarts voordat je met een alternatieve- of aanvullende behandelingen gaat beginnen.
Lange termijn verwachtingen bij CVS
Ondanks dat er steeds meer onderzoeken worden gedaan naar CVS blijft deze aandoening toch op veel vlakken nog een raadsel en is er geen genezing mogelijk. Het onder controle houden van CVS kan om die reden een uitdaging betekenen. Zo zul je waarschijnlijk grote veranderingen in je manier van leven aan dienen te brengen om je aan te passen aan je chronische vermoeidheid. Als gevolg daarvan kun je met depressies, angsten of sociale isolatie te maken gaan krijgen, waardoor het voor bepaalde mensen die lijden aan deze aandoening het nuttig kan zijn om lid te worden van een lotgenoten- of steungroep.
CVS is echter een aandoening die bij iedereen op een andere wijze kan verlopen, waardoor het dus van belang zal zijn om samen met je arts een behandelplan op te stellen dat kan voldoen aan je persoonlijke behoeften. Een heleboel mensen hebben bijvoorbeeld baat bij het werken met een team van zorgverleners, dat onder andere bestaat uit verschillende artsen, therapeuten en revalidatiespecialisten.
Indien je moet leven met deze aandoening, dan zijn er lokale en landelijke organisaties die je met raad en daad bij kunnen staan. Je behandeld arts kan je meer vertellen of de instanties waar je terecht kunt voor extra ondersteuning en advies als je lijdt aan CVS.
20 Dieettips om chronische vermoeidheid te verminderen
Chronische vermoeidheid is absoluut niet te vergelijken met momenten dat je enkel en alleen behoefte hebt aan nog een kop sterke koffie. Het is een slopende aandoening die heel je leven op zijn kop kan zetten. Tot op de dag van vandaag zijn er helaas nog geen grote onderzoeken gedaan naar de effecten van voeding op CVS. Jose Montoya, MD, hoogleraar geneeskunde en specialist in de chronische vermoeidheidskliniek van Stanford, beweerde echter dat voeding chronische vermoeidheid op een bepaalde manier lijkt te beïnvloeden.
“CVS kan wellicht worden beïnvloed door het dieet, maar we weten erg weinig over wat specifiek voor iedere patiënt zou kunnen werken,” zei Montoya. “We weten dat door bepaalde voedingsmiddelen te gebruiken bepaalde symptomen erger, of juist beter, kunnen maken en dat mensen die aan deze aandoening lijden daar extra aandacht aan zouden moeten besteden.”
Ondanks dat er nog meer onderzoek uit dient te worden gevoerd, zijn er tal van zaken die je zelf kunt doen om je energie een boost te geven en ervoor te zorgen dat j een gezond, uitgebalanceerd dieet gebruikt. Hieronder hebben we 20 dieettips voor je op een rijtje gezet die je zou kunnen proberen.
1. Eet voldoende ontstekingsremmend voedsel
Vanwege de theorie dat ontstekingen een rol lijkt te spelen bij CVS raadt Montoya aan een ontstekingsremmend dieet te gaan proberen of om ontstekingsremmende voedingsmiddelen, zoals vis en olijfolie aan je dieet toe te voegen . Verder dien je te proberen om ontstekingsbevorderend voedsel, zoals suiker, gefrituurde producten en bewerkt vlees, zoveel mogelijk te beperken.
2. Blijf goed gehydrateerd
Ondanks dat het drinken van extra water niet kan worden gezien als een remedie voor CVS, is het nog altijd van groot belang om dit in gedachten te houden. Uitdroging staat er immers om bekend dat het vermoeidheid verergerd. Goed gehydrateerd blijven is om die reden cruciaal voor het verbeteren, of het op peil houden, van je gezondheid.
3. Houd een eet- en klachtendagboek bij
Een eetdagboek is een uitstekende manier om voedingsmiddelen aan het licht te brengen die je klachten verbeteren of juist erger maken. Het is eveneens nuttig om een overzicht te hebben van hoe je je iedere dag voelde, zodat je dit kunt overleggen aan je arts. Hierin houdt je bij hoe je je voelt en wat je iedere dag hebt gegeten om zo wellicht bepaalde patronen te kunnen ontdekken. Omdat 35 tot 90 procent van de mensen die lijden aan CVS klachten heeft die in verband kunnen worden gebracht met het prikkelbare darm syndroom (PDS), is het van belang om speciale aandacht te schenken aan eventuele maagklachten of klachten van benauwdheid.
4. Laat niet alles weg
Het is wellicht heel verleidelijk om alles wat je weg kunt laten in het kader van een vage aandoening als CVS, maar je moet je dan wel bedenken dat er geen enkel bewijs aanwezig is dat een zeer beperkend dieet de klachten ook echt zal verbeteren. Voordat je bepaald voedsel uit je dieet gaat schrappen, dien je altijd met je arts te overleggen om overbelasting van je lichaam en een tekort aan belangrijke voedingsstoffen te kunnen voorkomen. Het is aan te bevelen om alleen een eliminatiedieet te gaan volgen wanneer je arts en diëtist denken dat je hier baat bij kunt hebben.
5. Experimenteer met je dieet
Bepaalde voedingsmiddelen kunnen ervoor zorgen dat je je beter of slechter gaat voelen. Sommige patiënten van Montoya hebben bijvoorbeeld verbeteringen opgemerkt na het weglaten van gluten of koolhydraatrijke voedingsmiddelen uit hun dieet, terwijl anderen hierbij geen baat hebben gehad. Aangezien er geen standaard dieet voor CVS voor handen is, is het wellicht de moeite waard om te gaan experimenteren met je dieet om op die manier te kunnen achterhalen wat je het beste resultaten zal bieden.
Uiteraard is het aan te bevelen om samen met je arts of diëtist dieetplan op te stellen dat is gericht op je specifieke behoeften. Je kunt zelf aan de slag gaan door extra alert te zijn op de manier waarop bepaalde voedingsmiddelen je gevoel kunnen beïnvloeden. “Wanneer je lijdt aan CVS is het van groot belang om naar je lichaam te luisteren en te kijken hoe je je voelt,” zegt Leah Groppo, RD, CDE bij Stanford Health Care. Dit is in het bijzonder belangrijk wanneer je denkt dat bepaalde voedingsmiddelen je klachten kunnen verergeren of wanneer je van plan bent om wijzigingen in je eetpatroon aan te gaan brengen.
Op het moment dat je iets nieuws wilt proberen, raadt Groppo je aan om telkens kleine wijzigingen aan te brengen, bijvoorbeeld door iedere avond meer groenten aan je diner toe te voegen. Hier dien je een hele maand mee door te gaan voordat je kunt beoordelen of de verandering je klachten heeft verbeterd of niet. Je zult eveneens op de lange termijn eerder geneigd zijn om meer gezonde gewoonten aan moeten leren wanneer je deze geleidelijk wilt introduceren.
6. Beperk je inname van cafeïne
Cafeïne lijkt misschien een geweldige manier om je energie een boost te geven, maar het gebruik van deze stof zorgt ook voor bepaalde consequenties. Cafeïne kan je bijvoorbeeld een nep energiek gevoel geven en je ertoe aanzetten om de inname ervan te gaan overdrijven, volgens Montoya. Een klein beetje cafeïne kan voor bepaalde personen goed zijn, maar je moet er altijd voor zorgen dat je je niet er niet mee gaat overbelasten en dat het gebruik van cafeïne je slaap niet negatief gaat beïnvloeden.
7. Probeer meer kleinere maaltijden op een dag te eten
Een heleboel mensen die lijden aan CVS voelen zich vaak te moe om te eten, of hebben geen honger. Wanneer je nalaat, of als je moeite hebt, om voldoende te eten in de loop van een dag, dan raadt Groppo je aan om vaker een kleinere maaltijd te proberen, of tussen twee maaltijden door een kleine snack te nemen. Meer regelmatig eten kan je namelijk helpen om je energie op peil te houden. Bovendien kunnen de kleinere porties verder gemakkelijker door je lichaam worden verdragen.
8. Let op de inname van suikers
Suikers kunnen eveneens zorgen voor een tijdelijke verhoging van je energielevel, maar de dip die daarna ontstaat, kan je vermoeidheid juist erger maken. In plaats van te streven naar voedingsmiddelen waar geraffineerde suiker in verwerkt is, stelt Groppo voor om van nature zoet voedsel met een beetje eiwit te eten om op die manier je bloedsuikerspiegel en je energielevel op peil te houden. Bessen in combinatie met gewone, ongezoete yoghurt is bijvoorbeeld een geweldige optie.
9. Ga alle kleuren groentesoorten eten
Je dieet kun je aanvullen met zoveel mogelijk groente. Bij voorkeur probeer je in de loop van een dag groenten in alle kleuren te eten en zo baat te hebben van hun unieke voedingsstoffen en voordelen. Rode groenten zitten bijvoorbeeld vol met fytonutriënten die als antioxidanten functioneren en die kunnen helpen bij de vermindering van ontstekingen. Gele groenten bevatten op hun beurt een heleboel belangrijke vitamines en mineralen, zoals vitamine A, C en B6.
10. Vermijd ernstig bewerkt voedsel
Ernstig bewerkte voedingsmiddelen hebben in de regel minder voedingsstoffen in zich in vergelijking tot hun niet bewerkte tegenhangers. Het is van groot belang om plantaardige producten op te nemen in je dieet, zoals peulvruchten, fruit, groenten en volkoren graanproducten, om aan de behoeften van je lichaam te kunnen voldoen. Weet je niet wat je kunt eten? Groppo raadt aan om te kiezen voor voedsel dat “zo dicht mogelijk bij Moeder Natuur staat”. Beter kies je dus voor gesneden maïs, in plaats van cornflakes, of voor zilvervliesrijst in plaats van voor pasta.
11. Kies voor gezonde vetten
Een handjevol walnoten, een paar plakjes avocado, een paar ons forel: het hoeft helemaal niet moeilijk te zijn om gezonde vetten, zoals omega-3-vetzuren, heel de dag door binnen te krijgen. Gezonde vetten zijn van groot belangvoor de gezondheid van je hersenen en hart en ze kunnen tevens helpen om ontstekingen te remmen.
12. Maaltijden plannen en voorbereiden zoveel het kan
Een van de beste manieren om garant te kunnen staan voor een voedzaam dieet, is door van tevoren maaltijden te bereiden en gerechten klaar te maken. Op dagen dat je meer energie hebt, kun je plannen wat je de rest van de week zult gaan eten en je alvast de basisingrediënten daarvoor, of zelfs de volledige maaltijden, voor te gaan bereiden. Je maaltijden zijn dan snel klaar om op te dienen. Je hoeft je dan bovendien geen zorgen meer te maken over wat je op een bepaalde dag zult eten. Nog beter: schakel de hulp van een ander in om je hierbij te helpen, zodat je meer gedaan kunt krijgen zonder jezelf te veel uit te putten.
13. Kies voeding die je stoelgang op peil houden
Door je stoelgang op peil te houden, zul de afvalstoffen die zich in je lichaam bevinden gemakkelijk uit kunnen scheiden. Wanneer deze afvalstoffen immers achterblijven in je lichaam, dan kan dit de klachten van CVS verergeren. Een goede stoelgang kan op peil worden gehouden, en wanneer je hier moeite mee hebt, dan dien je voldoende vezels aan je dieet toe te voegen. Deze vezels zullen er namelijk niet alleen voor zorgen dat je darmen getriggerd worden om aan de slag te gaan, maar ook zullen ze een reinigende werking op je spijsverteringskanaal hebben.
14. Vervang simpele koolhydraten door de complexe varianten
Koolhydraten kunnen worden onderverdeeld in simpele en complexe varianten. Deze onderverdeling wordt gemaakt op basis van de complexiteit van de structuur van de moleculen waaruit de koolhydraten op zijn gebouwd. In de praktijk is gebleken dat de simpele koolhydraten zorgen voor een korte piek in je bloedsuikerspiegel, waarna je weer snel in een soort dip zult belanden. Complexe koolhydraten zullen echter meer geleidelijk af worden gegeven en je bloedsuikerlevel meer constant houden. Je krijgt dus minder snel last van een dip, waarin je je vermoeid gaat voelen. Desondanks dien je ook complexe koolhydraten slechts met mate te gebruiken. Je vindt deze complexe koolhydraten onder andere in groente, volkoren brood, havermout en zoete aardappelen.
15. Houd je magnesiumlevel op peil
Een tekort aan magnesium in je lichaam kan ervoor zorgen dat je je extra vermoeid gaat voelen. Het is dus zaak om elke dag voldoende van deze stof binnen te krijgen. Je vindt magnesium onder andere in de volgende producten: vlees, noten, pindakaas, groene groente en bonen.
16. Krijg voldoende eiwitten binnen
Eiwitten zijn moeilijker te verteren dan koolhydraten, dit zorgt ervoor dat je na het eten van een eiwitrijke maaltijd langer een vol gevoel blijft houden, in vergelijking tot een maaltijd die rijk is aan koolhydraten. Een ontbijt dat veel eiwitten bevat is dan ook een prima start van de dag.
17. Houd je ijzergehalte op peil
Ten tekort aan het mineraalijzer kan eveneens je vermoeidheidsklachten verergeren. Ook nu geldt weer dat je ervoor moet zorgen dat je elke dag genoeg ijzer via je voeding binnenkrijgt, He kunt dit doen door onder andere de volgende voedingsmiddelen aan je dieet toe te voegen: vlees, zeevruchten, groene groente, witte bonen, pure chocolade en zaden.
18. Voorkom een tekort aan vitamine B
Vitamine B is één van de meest belangrijke vitamines voor je lichaam en is verantwoordelijk voor de aanmaak van rode bloedcellen en ondersteunt de werking van het zenuwstelsel Om die reden moet je ervoor zorgen dat je altijd genoeg producten met vitamine B eet binnenkrijgt. Vitamine B is echter alleen te vinden in dierlijke producten, zoals: eieren, vlees, vis en zuivelproducten.
19. Achterhaal een voedselallergie of -overgevoeligheid
Wellicht eet je al erg gezond, zorg je ervoor dat je alle broodnodige vitamines en mineralen binnenkrijgt, maar desondanks blijf je erg moe. In dat geval kan het zo zijn dat je last hebt van een allergie of een voedselovergevoeligheid. Door het gebrek aan duidelijke klachten kan dit ongemerkt het geval zijn. Het kan tevens zo zijn dat je te kampen hebt met het prikkelbare darm syndroom (PDS).
Een voedselallergie of overgevoeligheid zal echter je lichaam veel energie vragen. Je lichaam zal niet alleen moeite hebben met de vertering van alles wat je eet, maar eveneens zul je als gevolg daarvan niet alle voedingsstoffen opnemen waardoor je tekorten op kunt gaan bouwen aan bepaalde vitamines en mineralen. Dit alles zal ervoor zorgen dat je je uiteindelijk vermoeid gaat voelen.
Samen met een diëtist kun je nagaan waar je precies gevoelig voor bent. Verder kun je sommige boosdoeners, zoals koolhydraten, weglaten uit je dieet. Deze kunnen immers ook voor een heleboel buikklachten zorgen. Op het ogenblik dat je lichaam niet meer geprikkeld wordt door allergenen of stoffen waar het gevoelig op reageert, dan zal je energielevel al snel weer stijgen.
20. Voorkom een tekort aan vitamine D
Vitamine D is een vitamine, die een cruciale rol speelt in je lichaam. Op het ogenblik dat je er een tekort opgebouwd hebt aan deze vitamine, dan zul je je vaak vermoeid voelen. Je lichaam is in staat om zelf vitamine D aan te maken, maar heeft daarvoor wel voldoende zonlicht nodig.
Vitamine D is nodig om je spieren goed gezond te houden (niet alleen de gewone spieren, zoals je arm- en beenspieren, maar ook je hartspier. Een tekort aan vitamine D is te merken aan het feit dat je je evenwicht minder goed kunt bewaren, je last krijgt van spierkrampen of spierzwakte. Tevens is vitamine D nodig voor om je hersenen gezond te houden en kan een tekort een verminderd denkvermogen, maar ook een depressie, teweegbrengen.
Verder is vitamine D van belang voor het goed laten werken van je afweersysteem, de celdeling, de celgroei en sterke botten. Het is zal je dan ook waarschijnlijk niet verbazen dat je als gevolg van een tekort aan vitamine D je extra vermoeid kunt zijn. Voedingsmiddelen die van nature vitamine D bevatten zijn: vette vis, zoals zalm en makreel, vlees en eieren. Daarnaast wordt deze vitamine aan bak- en braadproducten toegevoegd.
Slotopmerking
Aan vrijwel iedereen is wel eens verteld dat de dingen die je eet invloed hebben op hoe je je voelt. Dat geldt ook voor klachten die horen bij CVS. Ondanks dat er geen specifiek dieet bekend is dat je kunt volgen wanneer je last hebt van CVS, kan een goed uitgebalanceerd, gezond dieet een belangrijk onderdeel vormen van je persoonlijk behandelplan. Je dient er echter wel voor te zorgen dat je altijd eerst met je arts en diëtist overlegt voordat je belangrijke veranderingen aan gaat brengen in je dieet. Dit geldt ook als je of supplementen toe wilt gaan voegen aan je dagelijkse voeding.
Leven met CVS
Stel je voor dat je een gelukkig leven leidt. Je leeft samen met de partner van je dromen. Je hebt een paar leuke kinderen, een geweldige baan en hobby’s en vrienden waar je je niet mee hoeft te vervelen. Op een dag komt hier echter verandering in, zonder dat je daarom hebt gevraagd of zonder dat je daar enige invloed op uit hebt kunnen oefenen. Je kunt dan blijven hopen op een moment dat de oude situatie weer terug zal keren, maar wanneer dit niet gebeurt en er zelfs voortdurend andere veranderingen zich aandienen, zul je stappen moeten gaan ondernemen.
Dit is ongeveer de manier waarop je CVS zich zal manifesteren. Voor een heleboel mensen zal CVS zich aanvankelijk aandienen in de vorm van, wat onterecht vaak wordt gedacht een simpele, buikgriep. Veelmensen bereiden zich in een dergelijk geval voor op een paar dagen ellende en onaangename onderbrekingen van je dagelijks leven dat je gewend bent om te leiden. Na een paar dagen zal alles wel weer als vanouds zijn. Niets is echter minder waar als je last hebt van CVS: de symptomen, in het bijzonder de enorme vermoeidheid, zullen een vast onderdeel van je leven gaan vormen en dat zal jaren blijven duren.
Toch kun je er zelfs het één en ander aan doen om de situatie meer dragelijk te maken. Onderstaande tips kunnen je een flink eind op weg helpen.
1. Leven met CVS is niet enkel en alleen slecht.
Het leven met CVS heeft zowel voor- als nadelen. Soms kun je je hoofd niet van je kussen optillen uit angst wat komen gaat. Maar op andere momenten, als je je goed voelt, zou je weken, zelfs maanden hiermee door het leven kunnen gaan, zonder al te veel klachten.
2. Leven met CVS biedt zelfs enkele extraatjes
Leven met deze minder prettige aandoening heeft niet zoveel kanten, dus je kunt het gebruiken als een (geldig) excuus dat open en eerlijk is. Je kunt bijvoorbeeld een proeverij voor chocolade met een gerust hart afzeggen, zonder dat je een smoes hoeft te bedenken. Dit kan je lichaamsgewicht en gezondheid vervolgens ten goede komen.
3. Je kunt CVS niet genezen
Ondanks dat je dit graag zou willen, kun je lichamelijk of metaforisch CVS niet verslaan omdat er bepaalde andere ziektes zijn die wel in de hand kunnen worden gehouden of genezen. Pogingen om CVS te bestrijden, te tarten of op een andere manier te lijf te gaan, zal de situatie alleen maar erger maken, Dit is goed om altijd in je achterhoofd te houden.
4. Een beetje vriendelijkheid doet wonderen
Als een ongewenste aandoening als CVS in je leven toe moet laten, dan is het verstandig om dit op een vriendelijke manier te doen. Een koesterende, vreedzame en geduldige benadering van CVS zal doorgaans perioden van remissie opleveren: een periode waarin de klachten verdwenen zijn en waarin je je activiteitsniveau weer naar een hoger level kunt tillen.
5. CVS gaat niet samen met extreem veel inspanning.
De echte valkuil van CVS is eigenlijk een geniepig klein dingetje dat post-exertionele malaise wordt genoemd. Eenvoudig gezegd is dit het meest vreselijke gevoel dat je je voor de duur van 24 tot 48 uur na een zware lichamelijke activiteit zult ervaren. Dus ondanks dat je wellicht veel plezier kunt hebben op de sportschool, mag je hierin niet overdrijven omdat je er anders een behoorlijk hoge prijs voor moet gaan betalen. Je weet immers nooit welke klachten je zult gaan ervaren en hoe lang deze je zullen blijven tergen.
6. Wat je ook doet: kies de juiste strategie.
CVS zal geen kans ongemoeid laten om zich te manifesteren, bijvoorbeeld wanneer je een avondje met vrienden bent gaan stappen of wanneer je probeert om enkele zware klussen in de tuin te klaren. Wanneer je dit weet, dan kies je ervoor om alleen met deze aandoening de strijd aan te gaan als het echt nodig is. Vaak betekent dit nee leren zeggen tegen zaken als energie verslindende sociale aangelegenheden. Het concert bijwonen van je favoriete artiest kan daarentegen meestal wel gewoon doorgang vinden als je tenminste niet als een malle tekeergaat.
7. Je kunt niet iedere strijd winnen.
Er zullen bij CVS zeker minder goede tijden aanbreken die als “terugval” kunnen worden betiteld. Zodra dit gebeurt, dan is de eerste stap naar herstel het aanvaarden van de situatie. Je kunt dan bijvoorbeeld over gaan tot het zachtaardig omgaan met je klachten totdat deze vanzelf weer zullen verdwijnen.
8. Geef zo nu en dan toe aan CVS
CVS is een aandoening die veel eisen aan je kan gaan stellen. Vaak is de lijst zelfs te lang om op te noemen en om die reden is het goed om aan al de grillen van de aandoening toe te geven om zowinst te boeken ten gunste van je gezondheid.
9. Echte vrienden zullen je CVS klachten begrijpen
Echt goede vrienden zul je meer gaan waarderen wanneer ze loyaal en trouw aan je blijven en het niet erg vinden als je aandoening een gezamenlijk uitstapje net even anders laat lopen, of dit zelfs helemaal in het water laat vallen.
10. Accepteer zaken die je niet kunt veranderen.
Je hebt niet gekozen om een leven met CVS te leiden. Je kunt smeken pleiten om de aandoening te laten verdwijnen, maar dat zal niet baten. Het lijkt er namelijk op dat deze aandoening altijd aanwezig zal zijn in je leven en dat je dit gewoon leert aanvaarden.
11. Verander de dingen als dat kan
Zonder twijfel kun je zeggen dat, wanneer een aandoening onaangekondigd je leven binnendringt en dit helemaal naar zijn hand zet, dan kun je boos worden, je verslagen voelen en machteloos zijn, maar je moet altijd je aandacht blijven vestigen op de dingen die je wel kunt veranderen. Je kunt bijvoorbeeld gaan kijken naar dingen waarbij je je prettig voelt en waar je voldoening in vindt, Je CVS zal daar dan ook wel bij varen.
Een ding dat je altijd moet onthouden als je de diagnose CVS gesteld hebt gekregen, is dat het altijd het beste zal zijn als je het beste uit je leven weet te halen. Een misschien zal op een zekere dag je CVS-klachten wat minder zijn geworden. Het leven van dag tot dag en de situatie nemen zoals die is, zal je doorgaans een aardig eind op weg helpen. Het hoeft de aandoening dus niet langer als een bang vogeltje vanuit een hoekje op je af laten komen, maar deze een deel van je leven maken en er wijze levenslessen uit te trekken.
