Middenrif

De meeste mensen merken pas goed dat ze een middenrif (diafragma) hebben op het ogenblik dat ze de hik hebben. Bij de hik zal het middenrif namelijk gedurende een bepaalde periode spontaan en onwillekeurig samentrekken. Doordat een dergelijke samentrekking plaatsvindt tijdens een inademing die gevolg wordt door het plotseling sluiten van het strotklepje zal het typische hikgeluid worden geproduceerd.

Het middenrif vormt de scheiding tussen de borstholte en de buikholte. Het middenrif bestaat uit een flinke koepelvormige spier waarin zich in het midden het centrale peesblad bevindt. In de ruimte aan de bovenkant van het middenrif liggen het hart en de longen en in de buikholte eronder liggen de maag, de lever, de milt en de darmen.

Er bevinden zich een tweetal peesbladen die voorzien zijn van een opening, in het middenrif:

• het foramen venae cavae: hierdoor de onderste holle ader loopt,
• de hiatus aorticus: deze opening bestaat uit het crus dexter en het crus sinister waardoor de aorta loopt. Met aan de rugzijde (dorsaal) hiervan een kanaal dat alle lymfe van de buik en de benen transporteert (de grote borstbuis, ofwel de ductus thoracicus).
  Het peesblad voorkomt dat de opening zich zullen sluiten op het ogenblik dat het middenrif zich samentrekt.

In het gedeelte van het middenrif dat uit spieren is opgebouwd bevindt zich een opening waardoor de slokdarm loopt. Deze opening wordt de hiatus oesophageus genoemd. Ten opzichte van de slokdarm loopt aan de rugzijde (dorsaal) ter hoogte van de buik (ventraal) zullen eveneens de truncus vagalis posterior en de truncus vagalis anterior meelopen door deze opening. Beide zenuwstammen maken deel uit van de zogenaamde zwerfzenuw, ook wel nervus vagus of tiende hersenzenuw genoemd.

Functies

Zodra het middenrif samentrekt zal de hiatus aorticus breder worden, doordat de spieren in het lichaam in de richting van de schedel trekken en zo een gotische boog vormen. De slokdarm zal bij het samentrekken van het middenrif tijdelijk wel nauwer worden.

Bij het ademhalen, vervult het middenrif een cruciale rol omdat door de aanspanning ervan de borstholte groter zal worden ten opzichte van de buikholte. Dit stelt de longen in staat zich te vullen met lucht. Het middenrif kan tijdens het inademen wel 8 tot 12 centimeters zakken.

Het middenrif kan door prikkeling van de zenuw nervus phrenicus zich samentrekken. Deze zenuw is echter zeer kwetsbaar en kan daardoor gemakkelijk schade oplopen met als gevolg een volledige of gedeeltelijke verlamming van het middenrif (diafragmaverlamming).

Middenrifbreuk

Wanneer er een opening in het middenrif zit dan wordt er in de medische wereld vaak gesproken over een hernia diaphragmatica. Een middenrifbreuk kan zowel aangeboren als verworven zijn. Bij een aangeboren middenrifbreuk spreek je van een congenitale hernia diaphragmatica. Bij een middenrifbreuk zit er een opening in de platte spier, waar het middenrif feitelijk uit bestaat, die niet alleen de grote bloedvaten en de slokdarm doorlaat maar ook een deel van de buikinhoud. De buikinhoud zal in een dergelijk geval dus (deels) in de borstholte terechtkomen met als gevolg dat het hart en de longen minder ruimte ter beschikking hebben.

Als er sprake is van een grote middenrifbreuk, die al tijdens de groei in de baarmoeder bij een kind is ontstaan, kunnen het hart en de longen soms niet voldoende tot ontwikkeling komen met alle gevolgen van dien.

Tijdens de hik volgen de onwillekeurige spontane contracties van het middenrif elkaar op met tussenpozen van één of meerdere seconden. De hik is niet ritmisch omdat de frequentie loopt uiteen van 2 tot wel 60 maal per minuut. De hik is een veelvoorkomend fenomeen. Hoewel de hik vaak als niet prettig wordt ervaren, is deze doorgaans van korte duur en niet schadelijk voor de gezondheid. In een heleboel talen is dit fenomeen een benaming gekregen die refereert naar het geluid dat erbij wordt voortgebracht. Zo wordt de hik bijvoorbeeld in het Engels “hiccups” genoemd. In het Noors en het Deens wordt er gesproken van “hikke” en Turken gebruiken het woord “hıçkırık” als ze de hik bedoelen.

Oorsprong

Sommige wetenschappers gaan ervan uit dat de hik een overblijfsel is van de evolutie van de amfibieademhaling uit vervlogen tijden. Een amfibie, zoals een kikker, slikt namelijk lucht en water in door middel van een eenvoudig motorreflex dat kan worden vergeleken met de hik.

Daarbij komt verder nog dat de zenuwbanen die het mogelijk maken om te hikken al vroeg in de embryonale fase aan worden gelegd. Deze zijn al aanwezig voordat de zenuwbanen, voor de regulering van een normale ademhaling, worden aangelegd. De hik vervult dan de rol van tegenhanger van de meer ingewikkelde ademhaling via de longen.

Bij een foetus is de hik heel gewoon en treedt al vanaf de achtste zwangerschapsweek op. Wanneer de longen van de baby rijper worden, zal het hikken minder worden. Bij te vroeg geboren baby’s valt dan ook op dat zij aanzienlijk meer hikken dan voldragen baby’s bij wie de longen wel voldoende gerijpt zijn.

Behandeling

Een aantal behandelingen van de hik zijn gericht op het onderbreken van de irritatie van de zenuwen die verantwoordelijk zijn voor dit fenomeen. Dit zijn de nervus vagus en de nervus phrenicus.

Oorzaken

In de meeste gevallen duurt de hik slechts enkele minuten. Dit neemt overigens niet weg dat je er veel hinder van kunt ondervinden. Onderstaande oorzaken kunnen hierbij de hik soms uitlokken:

• je maag wordt, door bijvoorbeeld het drinken van koolzuurhoudende drank of te snel eten, sterk gevuld,
• je hebt een pittig gekruid gerecht gegeten,
• een plotselinge verandering van temperatuur,
• je bent onrustig,
• je rookt,
• je hebt alcoholische drank gedronken,
• je hebt te maken gehad met een zogenaamde lachstuip.