Er is sprake van een kaliumtekort, ofwel een hypokaliëmie, op het moment dat de kaliumspiegel in het bloed te laag is. Een kaliumtekort kan ontstaan als er teveel kalium door het lichaam wordt uitgescheiden of wanneer er te weinig kalium het lichaam binnenkomt. De te lage inname van kalium kan echter uiteenlopende oorzaken hebben. Bij een kaliumtekort kun je stellen dat er sprake is van een verstoorde balans tussen de opname en de uitscheiding van kalium door het lichaam.
Kalium
Het scheikundig element kalium wordt eveneens aangeduid met de letter K en heeft het atoomnummer 19. De kleur van kalium is zilverwit en de stof behoort tot de zogenaamde alkalimetalen. Als gevolg van de hoge reactiviteit komt kalium in de natuur enkel voor in de vorm van zouten. In het lichaam van de mens is kalium één van de elektrolyten en speelt een voorname rol bij de overdracht van pulsen in het zenuwstelsel, de productie van eiwitten en van glycogeen.
In het lichaam bevindt zich slechts twee procent van alle aanwezige kalium zich buiten de cellen waardoor de concentratie in het bloed meetbaar is. In de regel zal de concentratie kalium in het bloed ongeveer 4 mmol/ℓ bedragen, in de cellen is dit wel 140 mmol/ℓ. De opname van kalium zal in het lichaam verlopen via het maag-darmstelsel. Wanneer je dus last hebt van chronische diarree of braken dan zal de kaliumopname ernstig verstoord worden met als gevolg te veel kalium in het bloed.
Het evenwicht tussen de opname en de uitscheiding van kalium in het lichaam wordt geregeld door de nieren en de darmen. Een verstoorde balans kan ernstige, en soms zelfs levensbedreigende, gevolgen hebben waardoor een kaliumtekort als een serieus klinisch probleem dient te worden beschouwd. Een arts zal daarom altijd serieus naar een dergelijk tekort kijken.
Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid kalium
Een volwassen persoon dient elke dag 2000 milligram kalium binnen te krijgen om gezond te blijven. Je vindt kalium vooral in vlees, aardappelen, groente en fruit. Verder komt deze stof voor in zilvervliesrijst, knoflook, soja, melk, brood en noten. Wanneer je er een gezonde en gevarieerde manier van eten op na houdt dan is de kans op een tekort aan kalium erg klein.
Oorzaken
Bij de mens zijn de meest voorkomende oorzaken van een kaliumtekort:
- De dagelijkse voeding bevat niet voldoende kalium. Met andere woorden er wordt te weinig kalium geconsumeerd. Onder normale omstandigheden zal een gezond en gevarieerd voedingspatroon genoeg kalium voor het lichaam opleveren. Een tekort aan kalium kan dus veroorzaakt worden door onder andere een eenzijdig voedingspatroon, ondervoeding of door een eetstoornis.
- Wanneer je langdurig last hebt van diarree en/of braken dan kan dat eveneens voor een tekort aan kalium zorgen doordat het lichaam veel kalium uitscheidt.
- In zeer zeldzame gevallen kan een kaliumtekort het gevolg zijn van overmatige transpiratie ten gevolge van extreme hitte en vochtigheid.
- Door laxeermiddelen en/of plaspillen (diuretica) in hoge doses te gebruiken is de kans op een kaliumtekort ook aanwezig. De uitscheiding van vocht door de nieren wordt door dergelijke middelen immers bevorderd.
- Kaliumtekort kan verder nog veroorzaakt worden door uiteenlopende gezondheidsproblemen zoals een aantal zeldzame aandoeningen aan de nieren en de bijnieren. Maar ook als er zich grote poliepen in de darmen bevinden dan kunnen deze water en zouten uitscheiden met als gevolg overvloedige, waterige diarree en een lage kaliumspiegel in het bloed.
Symptomen
Normaal gesproken zal een geringe daling van de kaliumspiegel in het bloed niet voor klachten of symptomen zorgen. Zodra dit tekort echter groter wordt dan kunnen er onder andere de volgende symptomen en klachten ontstaan:
- je hebt minder zin in eten.
- een tekort aan maagzuur,
- je spieren zullen zwakker worden,
- je krijgt last van spierkrampen,
- er kunnen verlammingsverschijnselen optreden,
- de spieren krijgen minder prikkels,
- je voelt je misselijk en moet soms zelfs overgeven,
- je voelt je lusteloos,
- je bent duizelig,
- er kan zich vocht ophopen in de armen en benen (oedeem),
- een verminderde darmwerking,
- je krijgt last van verstopping,
- het ontstaan van blaaszwakte,
- hoofdpijn,
- tijdelijk geheugenverlies,
- een minder goed geheugen,
- concentratieproblemen,
- epileptische aanvallen,
- verwardheid,
- je wordt prikkelbaar,
- je kunt last krijgen van slapeloosheid,
- je bloeddruk wordt hoger,
- verhoogde polsslag,
- afwijkingen aan het hart,
- er kunnen hartritmestoornissen ontstaan (in ernstige gevallen van kaliumtekort en vaak bij personen die al een aandoening aan het hart hebben).
Behandeling
Als er sprake is van een milde vorm van kaliumtekort dan zal de behandeling voornamelijk gericht zijn op het verhelpen van het tekort. Dit kan door het eten van kaliumrijk voedsel of door het innemen van voedingssupplementen met kalium. Indien je vochtafdrijvende medicatie gebruikt die de nieren aanzet tot het afscheiden van kalium, dan zal de behandeling ook vaak bestaan uit het voorschrijven van een kaliumsparend medicijn. Hierdoor kan er dus een tekort worden voorkomen of teruggedrongen.
Indien je echter een ernstig tekort aan kalium hebt zal de behandeling bestaan uit het verhogen van de concentratie kalium in het bloed. Hierdoor zal het risico op problemen met het hart immers afnemen.
