Een heleboel wetenschappelijk bewijs suggereert momenteel dat emotionele stress, van een bepaalde vorm en bij bepaalde mensen, de kans op de ontwikkeling van chronische hartaandoeningen kan verhogen en zelfs acute hartcrises met zich mee kan brengen. Evolutionair gezien was emotionele stress een beschermend mechanisme dat de mens hielp om zich in leven te kunnen houden. Toen verre voorouders over een heuvel liepen en plotseling een sabeltandtijger zagen, zal een golf adrenaline hem voor hebben bereid op een gevecht om op het ondernemen van een vluchtpoging, in de tijd die nodig was om beide opties te overwegen.
Maar in moderne tijden is vechten of vluchten niet de meest geschikte, sociaal correcte reactie op de verschillende stressvolle situaties die de mens vandaag de dag geregeld tegenkomt. Zowel het ontvluchten als het dissen van je vervelende baas, wordt bijvoorbeeld als een juiste reactie gezien.) Maar dat neemt niet weg dat je genetische samenstelling nog altijd hetzelfde is als die van je voorouders. Als gevolg daarvan zal diezelfde adrenalinestoot door je lichaam stromen in stressvolle situaties, maar kan deze niet meer terug worden gevoerd naar zijn natuurlijke oorsprong. In plaats van je spanning los te laten tijdens een uitbarsting van lichamelijke inspanning, word je nu gedwongen om deze te onderdrukken in de vorm van een glimlach op je mond en door te zeggen: “Natuurlijk, meneer Smeets, ik zal met plezier morgen naar Parijs vliegen om te kijken naar het account van Hendriks.”
Het lijkt er echter op dat dit soort niet beantwoorde, deeluitmakende, vecht-of-vluchtreacties, wanneer deze vaak genoeg voorkomen, schadelijk kunnen zijn voor je cardiovasculaire systemen. Bovenal lijkt het erop dat de schade frequenter voorkomt bij mensen die geen gezonde manieren hebben bedacht om de woede, frustratie en angst weg te nemen die veroorzaakt worden door de emotionele stress die je geregeld tegenkomt in het moderne leven.
Is alle emotionele stress slecht voor je?
Niet alle emotionele stress lijkt schade tot gevolg te hebben. Zo wordt bijvoorbeeld al jaren gezien dat een heleboel leidinggevenden met een baan met hoge input niet enkel en alleen van hun beslissende posities willen genieten, maar eveneens behoorlijk gezond blijven tot op een hoge leeftijd. Recente onderzoeken hebben gelukkig enig licht weten te werpen op dit fenomeen.
Het is gebleken dat het soort emotionele stress dat iemand ervaart, van belang is bij het bepalen van het mogelijke effect op zijn, of haar, hart. Bij de vergelijking van de uitkomsten van individuen die last hadden van diverse soorten werkgerelateerde stress, bleek dat mensen met relatief weinig controle over hun eigen werkplek (bijvoorbeeld ambtenaren en secretaresses) het veel erger deden dan hun bazen. Bazen hebben uiteraard meer controle over hun eigen leven en het leven van anderen. Om die reden is het nog altijd goed om de baas te zijn.
Het lijkt er dus op dat de vorm van stress die gepaard gaat met een gevoel van opgesloten te zijn, zonder controle over je eigen lot te hebben of je eigen keuzes te kunnen maken, een bijzonder slopende variant is van emotionele stress. Aan de andere kant, wanneer je dat gevoel van controle weet te behouden, kunnen werkgerelateerde stress (en andere stressvolle situaties) eerder opwindend, in plaats van slopend, voor je zijn.
Bovendien kunnen zeer ernstige episodes van emotionele stress als gevolg van stress die enorm schokkend is, bijzonder schadelijk zijn en zelfs het ontstaan van acute hartaandoening zouden kunnen versnellen. Voorbeelden hiervan zijn:
- het overlijden van een dierbare,
- het doormaken van een echtscheiding,
- het verlies van een baan,
- het slachtoffer zijn van geweld,
- de blootstelling aan natuurlijke (of door de mens veroorzaakte) rampen,
- ernstige conflicten binnen het gezin.
Reageren alle mensen op dezelfde wijze op emotionele stress?
Het is duidelijk dat elk mens anders zal reageren op uiteenlopende vormen van stress. Nogal wat bewijs suggereert inderdaad dat het individu, en dus niet de stress zelf, het werkelijke probleem is. Personen die een zogenaamd type A-persoonlijkheid hebben (uiterste stiptheid, ongeduldig, chronisch haastgevoel, de neiging tot vijandigheid en woede en competitief zijn) lopen een grotere kans op de ontwikkeling van coronaire hartziekte dan mensen met een type B-persoonlijkheid (geduldig, ingetogen, niet-persoonlijk concurrerend en ongevoelig voor tijd). Met andere woorden: in een soortgelijke stressvolle situatie zullen bepaalde personen gefrustreerd en woedend reageren op de adrenalinestoot en de vecht-of-vluchtmodus, terwijl anderen juist zullen reageren op een aanzienlijker meer gematigde manier.
Om die reden is het gebruikelijke advies dat je vaak van artsen te horen krijgt om “stress te vermijden” zo nutteloos. Geen mens kan immers alle stress vermijden zonder helemaal buiten de maatschappij te vallen en een soort kluizenaar te worden. Bovenal zullen mensen met de Type A overtuiging hun eigen stressvolle situaties creëren, ongeacht op welke plaats ze zich bevinden of wat ze aan het doen zijn. Een simpele rit naar de supermarkt zal al een beproeving worden van voor een minder goede chauffeur, met slecht afgestemde verkeerslichten, drukke gangpaden, onverschillige kassamedewerkers en veel te dunne plastic boodschappentassen die eenvoudig over kunnen scheuren, en daarbij komt verder dat dit type A urenlang over deze ervaring zal blijven tobben: “De wereld is gevuld met halfgare onbenullen voor wie het enig doel is om mijn tijd te verzieken.” (Het lijkt nooit bij deze type A mensen op te komen dat de tijd die ze verspillen aan het zich irriteren aan dit soort ergernissen veel meer is dan de tijd die nodig is om te controleren wat de boodschap daadwerkelijk heeft gekost.)
Wanneer je een dergelijke mentaliteit hebt, is het niet waarschijnlijk dat wanneer je met pensioen zult gaan, van baan gaat veranderen of naar een ander deel van het land gaat verhuizen, je stressniveaus aanzienlijk zullen verminderen, je stress zal er dan namelijk nog altijd zijn, of deze nu van buitenaf komt, of dat je deze zelf zult scheppen. Het verminderen van stressniveaus voor deze personen vereist dan ook niet het volledig uitbannen van alle stressvolle situaties (wat natuurlijk ook niet mogelijk is), maar een verandering in de wijze waarop er met stress om wordt gegaan. Type A mensen dienen te leren om meer op de B-types te gaan lijken.
Slotopmerking
Ondanks dat emotionele stress in verband staat met hartziekten, kunnen niet alle vormen van emotionele stress worden vermeden en zijn ze ook niet allemaal “slecht”. Op welke manier je reageert op de stress is echter wel uiterst belangrijk bij de bepaling van de mate van risico die de stress je iedere dag ervaart op je hart uitoefent.
