Er zal sprake zijn van een paniekstoornis op het moment dat je steeds opnieuw en onverwacht last krijgt van paniekaanvallen. Door de DSM-5 worden paniekaanvallen omschreven als abrupte pieken van intense angst of ongemak die binnen een paar minuten op kunnen lopen. Mensen die lijden aan paniekstoornissen leven in angst voor een paniekaanval. Een paniekaanval kan zich aandienen wanneer je een plotselinge, overweldigende angst ervaart waar je geen duidelijke oorzaak voor aan kunt wijzen. Het is mopgelijk dat je in dat geval zelfs lichamelijke klachten krijgt, zoals een verhoogde hartslag, problemen met de ademhaling en transpireren.
De meeste mensen hebben eens, of zelfs meerdere keren, in hun leven een paniekaanval meegemaakt. Een paniekstoornis wordt gekenmerkt door de constante angst voor het krijgen van een nieuwe paniekaanval nadat je voor de duur van een maand (of langer) aanhoudende zorgen hebt gekend of je je hebt gemaakt over steeds terugkerende paniekaanvallen (of de gevolgen daarvan). Ondanks het feit dat de symptomen van een paniekaanval behoorlijk overweldigend en angstaanjagend kunnen zijn, is een behandeling prima mogelijk om de situatie te verbeteren. Het vinden van een behandeling is het om die reden de belangrijkste stap die gezet moet worden om de symptomen te verminderen en de kwaliteit van leven weer te verbeteren.
Symptomen van een paniekstoornis
De symptomen van een paniekstoornis beginnen zich in de regel aan te dienen bij tieners en jonge volwassenen (onder de 25 jaar). Op het ogenblik dat je vier of meer paniekaanvallen hebt gehad, of als je bang bent voor een nieuwe paniekaanval nadat je er slechts één hebt meegemaakt, dan kan dit een paniekstoornis worden genoemd. Door de paniekaanvallen zal een intense angst worden veroorzaakt die zich plotseling aandient, in de regel zonder enige waarschuwing vooraf. Een aanval zal meestal 10 tot 20 minuten duren, maar kan in extreme gevallen eveneens meer dan een uur aan blijven houden. Het ervaren van een paniekaanval zal echter voor iedereen anders zijn de symptomen kunnen doorgaans variëren van. Een aantal symptomen dat vaak samengaan met een paniekaanval zijn:
- Hartkloppingen,
- Hartritmestoornissen,
- Kortademigheid,
- Het voelt hebben alsof je stikt,
- Duizeligheid,
- Misselijkheid,
- Zweten,
- Rillen,
- Trillen,
- Beven,
- Veranderde geestelijke gesteldheid, verlies van realiteitsgevoel,
- Het gevoel hebben geen uit te maken van jezelf (depersonalisatie),
- Gevoelloosheid in de handen en/of voeten,
- Tintelingen in de handen en/of voeten,
- Pijn op de borst,
- Gevoel van benauwdheid,
- Angst voelen om dood te gaan.
De symptomen van een paniekaanval komen vaak zonder een duidelijke reden opzetten. Over het algemeen zijn de symptomen niet in verhouding met de mate van een eventueel aanwezig gevaar op het moment dat de paniekaanval zich aandient. Vanwege het feit dat de aanvallen niet voorspeld kunnen worden, kunnen deze je dagelijks functioneren uiteraard wel flink ontregelen. De angst voor een paniekaanval, of voor het terugkeren van een paniekaanval, kan immers tot gevolg hebben dat er een nieuwe aanval optreedt.
Oorzaken van een paniekstoornis
De oorzaken van een paniekstoornis zijn niet helemaal duidelijk. Onderzoek heeft echter wel aangetoond dat paniekstoornissen een genetisch oorsprong kunnen hebben. Paniekstoornissen worden eveneens in verband gebracht met duidelijke overgangen of veranderingen die zich voordoen in het leven van een persoon. Hierbij kun je denken aan het afstuderen, gaan trouwen of het krijgen van een eerste kind. Dit zijn immers allemaal belangrijke overgangen in het leven die voor stress kunnen zorgen en die kunnen leiden tot het ontstaan van een paniekstoornis.
Risicofactoren voor een paniekstoornis
Hoewel de oorzaken van een paniekstoornis vandaag de dag nog niet volkomen duidelijk in kaart gebracht kunnen worden, is wel aan het licht gekomen dat kans op het ontwikkelen van deze aandoening binnen bepaalde groepen groter is. In het bijzonder vrouwen hebben twee keer meer kans als mannen om een paniekstoornis te ontwikkelen volgens deskundigen op dit gebied.
Hoe wordt een paniekstoornis gediagnosticeerd?
Op het ogenblik dat je symptomen van een paniekaanval ervaart, dan kun je met spoed op zoek gaan naar medische hulp. De meeste mensen die voor de eerste keer een paniekaanval meemaken, denken immers dat ze last hebben met een hartaanval. Op de afdeling spoedeisende hulp van een ziekenhuis zullen er vervolgens verschillende onderzoeken uit worden gevoerd om na te gaan of de klachten het gevolg zijn van een hartaanval. Verder kunnen er bloedonderzoeken uit worden voeren om andere aandoeningen uit te sluiten die gepaard gaan met soortgelijke symptomen, maar ook kan er een elektrocardiogram (ECG) worden gemaakt om de werking van het hart te checken. Indien er geen sprake is van een noodsituatie, dan zul je doorgaans door worden verwezen naar je huisarts.
Je huisarts zal op zijn, of haar, beurt een onderzoek naar je geestelijke gezondheid uit kunnen voeren en je vragen kunnen stellen met betrekking tot de klachten die je had. Alle andere medische aandoeningen zullen zo uitgesloten worden en pas wanneer er geen andere oorzaken aan je klachten ten grondslag liggen zal een arts de diagnose paniekstoornis stellen.
Behandeling van een paniekstoornis
De behandeling van een paniekstoornis richt zich altijd op het verminderen, of uitbannen, van de klachten. Dit doel kan worden bereikt door voor de behandeling gebruik te maken van gekwalificeerde deskundigen en in sommige gevallen door bepaalde geneesmiddelen voor te schrijven. In de meeste gevallen wordt er gekozen voor een zogenaamde cognitieve gedragstherapie (CGT) waarbij je leert je om je gedachten en acties te veranderen. Zo leer je om de aanvallen beter te begrijpen en kun je je angst leren beheersen.
Medicijnen die worden gebruikt om een paniekstoornis te behandelen, kunnen selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) zijn. SSRI’s die voorgeschreven kunnen worden bij een paniekstoornis zijn ondermeer:
fluoxetineparoxetinesertraline,
serotonine-norepinefrine-heropnameremmers (SNRI’s), zoals diazepam,
clonazepammonoamineoxidaseremmers (MAO-remmers) (wordt slechts sporadisch gebruikt vanwege zeldzame maar ernstige bijwerkingen).
Naast de eerder genoemde behandelingen zijn er een aantal stappen dat je thuis kunt zetten om de symptomen van een paniekstoornis te verminderen, zoals:
- volgens een regelmatig schema je leven indelen,
- zorgen voor voldoende slaap (door bijvoorbeeld het gebruik van stimulerende middelen zoals cafeïne te vermijden).
Vooruitzichten bij een paniekstoornis
De lange termijnvooruitzichten bij een paniekstoornis zijn in de regel dat je te kampen hebt met een chronische aandoening die niet eenvoudig te behandelen kan zijn. Bepaalde mensen die lijden aan een paniekstoornis reageren niet goed op de behandeling, terwijl anderen perioden hebben waarin ze geen enkele klacht hebben naast perioden waarin de symptomen behoorlijk heftig aanwezig kunnen zijn. De meeste mensen met een paniekstoornis ondervinden enige verlichting van de symptomen wanneer ze worden behandeld.
Voorkomen van een paniekstoornis
Het is misschien niet mogelijk om paniekstoornis altijd te voorkomen. Je kunt er echter wel aan werken om de klachten te verminderen door bijvoorbeeld het gebruik van alcohol en stimulerende middelen (zoals cafeïne en drugs te vermijden). Daarnaast is het goed om in je achterhoofd te houden dat het normaal is dat je symptomen van angst ervaart na een heftige gebeurtenis in je leven. Indien je last hebt van iets dat je eerder in je leven mee hebt gemaakt, of waar je ooit aan bloot bent gesteld, dan kun je deze gebeurtenis het beste bespreken met je huisarts.
