Oorzaken van Hyperthyreoïdie (een te snel werkende schildklier)

Hyperthyreoïdie is een aandoening die betrekking heeft op de schildklier. De schildklier is een kleine klier, in de vorm van een vlinder, aan de voorzijde van de hals. Het orgaantje produceert de stoffen tetraiodothyronine (T4) en trijodothyronine (T3). Dit zijn beide zogenaamde primaire hormonen die bepalen op welke wijze er door de lichaamscellen energie wordt gebruikt. Je schildklier speelt, door de afgifte van deze hormonen, dus een belangrijke rol bij de spijsvertering.

Wanneer is er sprake van hyperthyreoïdie?

Er kan worden gesproken van hyperthyreoïdie op het ogenblik dat de schildklier te veel T4 en/of T3 aanmaakt. Door het stellen van de juiste diagnose kan de onderliggende oorzaak van de overactieve schildklier worden behandeld, maar ook kunnen zo de symptomen worden verlicht en kunnen complicaties voorkomen.

Oorzaken van hyperthyreoïdie

Hyperthyreoïdie kan het gevolg zijn van een heleboel verschillende aandoeningen. De ziekte van Graves, een auto-immuunziekte, is echter de meest voorkomende oorzaak van een te snel werkende schildklier. De ziekte zorgt er namelijk voordat er antilichamen aan worden gemaakt die de schildklier zullen stimuleren om teveel hormoon af te scheiden. De ziekte van Graves komt overigens vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en komt in sommige families vaker voor waardoor artsen vermoeden dat er sprake is van een genetisch verband. Om die reden is het altijd van groot belang dat je je arts op de hoogte brengt als er binnen je familie mensen voorkomen met een te snel werkende schildklier (ook als zij hier in het verleden last van hebben gehad).

Andere oorzaken van hyperthyreoïdie zijn onder andere:

Overtollige inname van jodium, dit een is een belangrijk bestanddeel van zowel T3 als T4,
Ontsteking van de schildklier (thyroïditis) waardoor de hormonen T3 en T4 uit de schildklier lekken,
tumoren op de eierstokken of teelballen,
goedaardige tumoren in de schildklier,
goedaardige tumoren in de hypofyse,
het binnenkrijgen van grote hoeveelheden tetraiodothyronine (via voedingssupplementen of geneesmiddelen).

Symptomen van hyperthyreoïdie

De belangrijkste symptomen van hyperthyreoïdie zijn:

Een te hoge stofwisseling: als gevolg van de aanmaak van grote hoeveelheden T3, T4 of beide hormonen. Er is dan sprake van een zogenaamde hypermetabolische toestand en wanneer je je daarin bevindt, dan kun je te maken krijgen met de volgende klachten:
een snelle hartslag,
een verhoogde bloeddruk,
trillende handen,
vaker transpireren,
afgenomen tolerantie voor warmte,
vaker de drang hebben om je te ontlasten,
verlies van lichaamsgewicht,
onregelmatige menstruatiecycli.
De schildklier kan verder zichtbaar opgezwollen zijn en tot een struma ontwikkelen. Dit struma kan zowel symmetrisch als eenzijdig zijn.
Je ogen kunnen eveneens uit gaan puilen. Dit is een symptoom dat hoort bij exophthalmos, een aandoening die gerelateerd is aan de ziekte van Graves.

Andere symptomen die kunnen wijzen op hyperthyreoïdie zijn onder andere:

toegenomen eetlust,
nervositeit,
een rusteloos gevoel hebben,
afgenomen concentratievermogen,
zwakte,
een onregelmatige hartslag,
slaapproblemen,
fijn, broos haar,
jeuk,
haaruitval,
misselijkheid,
braken,
borstontwikkeling bij mannen.

Wanneer je last hebt van de volgende symptomen dan is het cruciaal om direct medische hulp in te schakelen:

duizeligheid,
kortademigheid,
verlies van bewustzijn,
een snelle, onregelmatige hartslag.

Hyperthyreoïdie kan namelijk eveneens atriale fibrillatie (voorkamerfibrillatie) tot gevolg hebben: een gevaarlijke, onregelmatige hartslag (aritmie) die tot een beroerte kan leiden, maar ook congestief hartfalen kan veroorzaken.

Diagnose van hyperthyreoïdie

De eerste stap die gezet dient te worden om een diagnose te kunnen stellen, is de volledige medische geschiedenis in kaart brengen en lichamelijk onderzoek uit te voeren. Op deze manier kunnen deze meest voorkomende symptomen van hyperthyreoïdie aan het licht worden gebracht, zoals:

verlies van lichaamsgewicht,
een versnelde pols,
een verhoogde bloeddruk,
uitpuilende ogen,
een vergrote schildklier.

Er kunnen soms ook nog een aantal andere onderzoeken uit worden gevoerd om de diagnose verder te staven. Hierbij kun je ondermeer denken aan:

Een cholesteroltest: een arts wil wellicht je cholesterolgehalte in het bloed controleren omdat een laag cholesterolgehalte een teken kan zijn van een verhoogde stofwisseling. Hierbij het lichaam snel de aanwezige cholesterol zal verbranden.
Testen die uit moeten wijzen hoeveel schildklierhormoon (T4 en/of T3) er in het bloed aanwezig is.
Onderzoek van de schildklier stimulerende hormoonspiegels: Schildklier stimulerend hormoon (TSH) is een hormoon dat door de hypofyse wordt geproduceerd en dat de schildklier aanzet tot de aanmaak van hormonen. Wanneer de niveaus van het schildklierhormoon normaal, of verhoogd, zijn, dan zou dat betekenen dat je TSH laag moet zijn. Een abnormaal lage TSH kan om die reden een eerste teken van hyperthyreoïdie zijn.
Triglyceridetest: om het triglycerideniveau te bepalen, kan evenals bij een verlaagd cholesterolgehalte, de lage triglyceridewaarden een teken zijn van een verhoogde stofwisseling.
Schildklierscan en –beeldvorming: zo kan een arts zien of de schildklier overactief is. In het bijzonder zullen deze onderzoeken aan het licht kunnen brengen of de volledige schildklier ( of maar een deel) de oorzaak is van de verhoogde activiteit.
Een echoscopie kan de grootte van de volledige schildklier in beeld brengen, maar ook de weefsels die zich erin bevinden. Op die manier kan een arts de echoscopie gebruiken om vast te stellen er sprake is van een vaste stof of dat er bijvoorbeeld een cyste aanwezig is.
CT- of MRI-scans: deze kunnen aantonen of er een tumor in de hypofyse aanwezig is waardoor de aandoening wordt veroorzaakt.

Behandeling van hyperthyreoïdie

Behandeling met medicijnen

Middelen tegen thyreoïdie, zoals methimazol (Tapazole), zullen ervoor zorgen dat de schildklier geen hormonen produceert. Vaak wordt in eerste instantie geprobeerd om de hyperthyreoïdie met medicijnen te behandelen.

Radioactief jodium

Radioactief jodium wordt volgens de American Thyroid Association, veelvuldig gebruikt in de Verenigde Staten (meer dan 70 procent) om volwassenen met hyperthyreoïdie te behandelen. Het radioactief jodium zal op een effectieve wijze de cellen vernietigen die de hormonen aanmaken. Je dient dan echter wel rekening te houden met een aantal veel voorkomende bijwerkingen, zoals:

een droge mond,
droge ogen,
keelpijn,
veranderingen in smaakbeleving.

Voorzorgsmaatregelen kunnen eventueel kort na de behandeling genomen worden om verspreiding van straling naar andere mensen tegen te gaan.

Chirurgische ingreep

Een deel van, maar ook de van, de schildklier kan operatief weg worden genomen. Je dient daarna echter wel geneesmiddelen met schildklierhormoon te gebruiken om hypothyreoïdie te voorkomen. Dit is aan de orde wanneer je een te traag werkende schildklier hebt die niet voldoende hormoon aanmaakt. Verder kunnen bètablokkers, zoals propranolol, gebruikt worden om klachten onder controle te houden zoals:

een snelle polsslag,
transpireren,
angstgevoelens,
verhoogde bloeddruk.

Het gros van de patiënten zal overigens positief op een dergelijke behandeling reageren.

Aanpassingen van de leefstijl

Wanneer je de symptomen waarmee een hyperthyreoïdie wilt verbeteren, dan is het van groot belang om het juiste dieet te volgen, waarbij de nadruk dient te liggen op de balans van calcium en natrium. Door hier goed op te letten kun je doorgaans de kans op het ontwikkelen van hyperthyreoïdie verminderen. Samen met de behandeld arts kunnen gezonde richtlijnen voor je dieet, eventuele voedingssupplementen en de mate van lichaamsbeweging op worden gesteld.

Een ander gevolg van hyperthyreoïdie is het zwakker en brozer worden van de botten waardoor er osteoporose op kan treden. Het nemen van vitamine D- en calciumsupplementen tijdens en na de behandeling van hyperthyreoïde kan helpen om de botten te versterken. Je behandeld arts kan je precies vertellen hoeveel vitamine D en calcium je dagelijks binnen te krijgen om gezond te blijven.

Vooruitzichten bij hyperthyreoïde

Je behandeld arts kan je doorverwijzen naar een endocrinoloog, dit is een arts die gespecialiseerd is in de behandeling van aandoeningen aan de hormoonsystemen in het lichaam. Stress of infecties kunnen namelijk een zogenaamde thyreotoxische crisis of thyreotoxische storm veroorzaken. Deze zal plaatsvinden op het ogenblik dat er een grote hoeveelheid schildklierhormoon vrijkomt met als gevolg dat er een acute verslechtering van de symptomen plaatsvindt.

Behandeling is belangrijk om een thyreotoxische crisis, thyrotoxische toestand (ook wel thyreotoxicose genoemd) en andere complicaties te kunnen voorkomen. De lange termijnvooruitzichten voor hyperthyreoïdie zullen afhangen van de oorzaak van de te snel werkende schildklier. Sommige oorzaken kunnen vanzelf weer verdwijnen zonder dat daar een behandeling aan te pas hoeft te komen. Andere oorzaken, zoals het geval is bij de ziekte van Graves, worden in de loop van de tijd erger wanneer er geen behandeling plaatsvindt. De complicaties van de ziekte van Graves kunnen uiteindelijk zelfs levensbedreigend zijn en de kwaliteit van leven op de lange termijn op een negatieve manier beïnvloeden. Een vroegtijdige diagnose en behandeling van de symptomen van hyperthyreoïdie zullen dan ook de lange termijnvooruitzichten aanzienlijk kunnen verbeteren.

Mannen hebben overigens minder vaak last van schildklierproblemen dan vrouwen. Zowel bij hyperthyreoïdie (een te snel werkende schildklier) als bij een hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier) worden meestal getriggerd door een auto-immuunreactie. Ondanks dat de ziekte van Graves vaak hyperthyreoïdie veroorzaakt, zal Hashimoto juist meer gevallen van hypothyreoïdie tot gevolg hebben. Beide ziekteprocessen worden echter getriggerd doordat het lichaam de schildklier aan gaat vallen. Het is nog niet helemaal duidelijk waarom mannen minder last hebben van auto-immuunziekten dan vrouwen. Onderzoekers vermoeden echter dat dit te maken heeft met de verschillen in het immuunsysteem van beide seksen. Vrouwen blijken een intensere afweerreactie te hebben op bijvoorbeeld vaccinaties, letsels en infecties, in vergelijking tot die van mannen. Om die reden is het waarschijnlijk dat dit erg actieve afweersysteem de kans voor vrouwen op een schildklieraandoening toe laat nemen.