Stomatitis is een pijnlijke ontsteking in de mond. De pijn kan hierbij zowel in de wangen, het tandvlees, de binnenzijde van de lippen of op de tong worden gevoeld. Er kunnen twee belangrijke vormen van stomatitis worden onderscheiden, namelijk:
- herpes-stomatitis, in de volksmond ook wel een koortslip genoemd,
- afteuze stomatitis, eveneens bekend als aften.
Wanneer je meer te weten wil komen over deze twee vormen van stomatitis, dan doe je er goed aan om even verder te lezen. Hieronder gaan we je namelijk uitleg geven over onder andere de oorzaken, de symptomen, de behandeling, de preventie en de vooruitzichten van deze aandoening.
Oorzaken van stomatitis?
Een infectie die het gevolg is van een besmetting met het herpes simplex 1 (HSV-1) virus zal herpes-stomatitis veroorzaken. Deze aandoening wordt vaker waargenomen onder jonge kinderen in de leeftijd van 6 maanden tot 5 jaar. Iemand die bloot wordt gesteld aan dit virus kan later in zijn, of haar, leven koortsblaasjes krijgen als gevolg van de aanwezigheid van het virus. Het HSV-1 virus is weliswaar gerelateerd aan de HSV-2 variant, maar het laatst genoemde virus is de veroorzaker van genitale herpes en zal daarom geen ontstekingen in de mond met zich meebrengen.
Afteuze stomatitis kan één, of meerdere, kleine zweertjes op de wangen, het tandvlees, de binnenzijde van de lippen of de tong laten zien. Deze ontsteking in de mond komt vaker voor bij jongeren, doorgaans in de leeftijd van 10 tot 19 jaar. Aphthous stomatitis wordt echter niet veroorzaakt door een virus en is dan ook niet besmettelijk voor anderen. In plaats daarvan is de aandoening het gevolg van problemen met de mondhygiëne of van een beschadiging van de slijmvliezen. Een aantal oorzaken is:
- uitdroging van de slijmvliezen door het ademen via de mond bijvoorbeeld omdat de neus verstopt zit,
- kleine wondjes als gevolg van een tandheelkundige ingreep, een onbedoelde wangbeet of een andere verwonding,
- scherpe tandoppervlakken, een beugel, een kunstgebit of een kleefmiddel voor tandprothesen
- coeliakie.
- een voedselovergevoeligheid voor aardbeien, citrusvruchten, koffie, chocolade, eieren, kaas of noten,
- een allergische reactie op bepaalde bacteriën in de mond,
- inflammatoire darmaandoeningen,
- auto-immuunziekten die cellen in de mond aanvallen,
- HIV of AIDS,
- een verzwakt afweersysteem,
- een tekort aan vitamine B-12,
- een tekort aan foliumzuur,
- een tekort aan ijzer,
- een tekort aan zink,
- het gebruik van bepaalde geneesmiddelen,
- spanningen en stress,
- een infectie met candida albicans.
Symptomen van stomatitis
Herpetische stomatitis wordt in de regel gekenmerkt door meerdere blaren die voorkomen in of op:
- het tandvlees,
- het gehemelte,
- de wangen,
- de tong,
- de rand van de lippen.
De blaren kunnen het lastig of pijnlijk maken om te eten, te drinken of te slikken. Uitdroging is dan ook een serieus risico wanneer drinken erg moeilijk gaat. Kwijlen, pijnklachten en gezwollen tandvlees kunnen eveneens voorkomen. Verder kunnen koortsblaasjes zorgen voor extra gevoeligheid in het aangedane gebied. Wanneer een kind prikkelbaar is en niet wil eten of drinken, dan kan dat een teken zijn dat het op het punt staat een koortslip te ontwikkelen.
Koorts is nog een symptoom van een infectie met het HSV-1 virus en deze kan oplopen tot wel 40 graden Celsius. De koorts zal zich manifesteren een paar dagen voordat de blaren te zien zullen zijn. Nadat de blaren zijn opengebarsten, dan kunnen er zich zweertjes op deze plaats gaan vormen. Secundaire infecties van deze zweertjes kunnen eveneens optreden. De totale infectie zal meestal tussen de zeven en tien dagen in beslag nemen.
Aphthous stomatitis zijn ronde of ovale zweertjes met een rode, ontstoken rand. Het midden van het zweertje is doorgaans wit of geel van kleur. De meeste aften zijn klein en ovaal en genezen binnen één tot twee weken zonder dat er littekens achterblijven. Grotere, onregelmatige exemplaren kunnen ontstaan bij uitgebreide verwondingen en in dat geval zal het zes weken, of langer, duren voordat ze zijn genezen. Er kunnen nu echter wel littekens in de mond achterblijven.
Oudere volwassenen kunnen een aandoening ontwikkelen die aangeduid wordt met de term “herpetiforme aften”. Het HSV-1 virus is niet verantwoordelijk voor het veroorzaken van deze aandoening. Herpetiforme aften zijn klein, maar komen voor in groepjes van 10 tot 100 exemplaren en genezen in circa twee weken.
Behandelen van stomatitis
De manier van behandelen zal afhangen van het type stomatitis waar je mee te maken hebt.
De behandeling van herpes stomatitis
Het antivirale medicament acyclovir (onder nadere te koop onder merknaam Zovirax) kan herpes-stomatitis behandelen. Het gebruik van dit middel kan de duur van de infectie overigens alleen maar verkorten.
Uitdroging is een reëel risico bij jonge kinderen, dus is het zaak om hen genoeg vocht toe te dienen. Een vloeibaar dieet van niet-zure voedingsmiddelen en dranken wordt om die reden dan ook zeker aangeraden. Een pijnstiller als acetaminophen kan eventueel worden gegeven om de pijn en de koorts te verminderen.
Voor een meer ernstige pijn kan topisch lidocaïne worden gebruikt. Lidocaïne verdooft de mond, zodat je rekening dient te houden met het mogelijk ontstaan van slikproblemen, brandwonden of verstikking. Het is dan ook een middel dat altijd zorgvuldig worden gebruikt.
Een infectie met het HSV-1 virus kan veranderen in een ooginfectie die in de medische wereld herpetische keratoconjunctivitis genoemd wordt. Dit is een ernstige complicatie die tot blindheid kan leiden. Je moet om die reden direct medische zorg inroepen wanneer je last krijgt van oogpijn, wazig zicht of een oogontsteking.
De behandeling van aftenuze stomatitis
Aftenuze stomatitis is vaak niet ernstig van aard en heeft dan dus geen behandeling nodig. Wanneer de pijn hevig is of als de zweren groter zijn, dan kunnen speciale crèmes waar benzocaïne, of een ander verdovend middel, in verwerkt is, worden gebruikt om de klachten te verlichten.
Voor grote uitbraken van aften, zijn er geneesmiddelen die door een arts voor kunnen worden geschreven, zoals cimetidine, colchicine of orale steroïde middelen. Deze worden echter maar zelden gebruikt en meestal alleen als er sprake is van terugkerende aften. Zo nu en dan worden aften behandeld met debacterol of zilvernitraat.
Zweren die veeltijd nodig hebben om te genezen, of die gepaard met koorts die niet weggaat, hebben altijd medische zorg nodig. Soorten die telkens terugkeren, kunnen namelijk een teken zijn van een ernstige onderliggende aandoening of van een secundaire infectie. Wanneer je geregeld last hebt van aften, dan is dit zeker iets om met je huisarts te bespreken.
Vooruitzichten bij stomatitis
Op het ogenblik dat je een zweertje in je mond hebt, dan is het van belang om het soort zweer te kunnen herkennen om erachter te komen hoe je deze dient te behandelen en of de mogelijkheid bestaat dat je anderen, of jezelf, ermee kunt besmetten. Wanneer je een koortslip (herpes-stomatitis) hebt, dan moet je het delen van serviesgoed of bestek met anderen vermijden. Je moet eveneens niemand gaan zoenen zolang de uitbraak aan de gang is. Er is tot op de dag van vandaag nog geen behandeling voor handen voor herpes-stomatitis op zich, maar je kunt eventueel wel middelen gebruiken om je symptomen te verminderen.
Afteuze stomatitis is op zijn beurt niet besmettelijk. Wellicht kun je je kans op de ontwikkeling van aften verkleinen door veranderingen aan te brengen aan je leefstijl. Je hebt dan in bepaalde gevallen geen medische behandeling nodig voor deze aandoening.
Voorkomen van stomatitis
Wanneer je eenmaal besmet bent met het HSV-1 virus, dan zul je voor de rest van je leven dit virus bij je dragen. Het wordt dan ook aangetroffen bij circa 90 procent van de volwassen wereldbevolking. Niet zoenen of eetgerei delen met iemand die last heeft van een open koortsblaasje kan helpen om de verspreiding van de infectie tegen te gaan.
Voor afteuze stomatitis kunnen bepaalde voedingssupplementen, zoals vitamine V varianten (foliumzuur, B-6, B-12) helpen bij de voorkoming ervan. Voedingsmiddelen met een hoge concentratie aan deze vitamines kunnen eveneens hierbij helpen. Bepaalde voedingsmiddelen waar veel vitamine B in zitten zijn bijvoorbeeld:
- broccoli,
- paprika,
- spinazie,
- bieten,
- (kalfs)lever,
- linzen,
- asperges.
Daarnaast is een goede mondhygiëne is van groot belang. Maar ook zul je moeten proberen om zure of gekruide voedingsmiddelen zoveel mogelijk te laten staan wanneer je hebt gemerkt dat deze in het verleden tot een uitbraak hebben geleid. Nog een andere manier om een uitbraak te kunnen voorkomen is door niet te praten als je aan het eten bent omdat dit de kans op een wangbeet groter maakt. Tevens dienen scherpe randjes van tandheelkundige hulpmiddelen, zoals beugels, glad gemaakt te worden. Een zul je, wanneer je hebt gemerkt dat spanningen en stress, triggers zijn voor een uitbraak, dan kun je proberen of ontspanningsoefeningen je kunnen helpen om deze te voorkomen.
