Longontsteking

Als er sprake is van een longontsteking, dan zit er een infectie in de luchtblaasjes van één of beide longen. De luchtblaasjes kunnen zich dan gaan vullen met vocht of pus, met als gevolg dat je gaat hoesten als reactie op het aanwezige slijm of pus. Naast deze klachten zul je te maken krijgen met koorts, koude rillingen en problemen met ademhalen. Een breed scala aan organismen, onder andere bacteriën, virussen en schimmels, kan leiden tot het ontstaan van een longontsteking.

De ernst van een longontsteking kan variëren van mild tot levensbedreigend. De aandoening is echter het meest ernstig wanneer baby’s en jonge kinderen, ouderen boven de 65 jaar en mensen die al bekend zijn met gezondheidsproblemen of een verzwakt afweersysteem.

Symptomen van een longontsteking

De klachten en symptomen van een longontsteking lopen dus uiteen van mild tot ernstig, afhankelijk van factoren zoals het soort ziektekiem dat de infectie heeft veroorzaakt, maar ook je leeftijd en je algehele gezondheid. Milde tekenen en symptomen zijn vaak te vergelijken met die van verkoudheid of griep, maar ze zullen wel een langere periode aan blijven houden.

Bij klachten en symptomen van een longontsteking kun je denken aan:

• Pijn op de borst op momenten dat je ademt of hoest,
• Verwardheid of veranderingen in het mentale bewustzijn (bij volwassenen van 65 jaar en ouder),
• Een slijm producerende hoest,
• Vermoeidheid,
• Koorts, transpireren en rillingen,
• Een lagere lichaamstemperatuur dan normaal (bij volwassenen ouder dan 65 jaar en mensen die bekend zijn met een verzwakt afweersysteem),
• Misselijkheid, braken of diarree,
• Kortademigheid.

Pasgeborenen en baby’s laten soms wellicht helemaal geen tekenen van de infectie zien. Of ze kunnen gaan braken, koorts hebben en hoesten, maar tevens rusteloos, futloos of moe lijken, of moeite hebben met ademhalen en eten.

Wanneer moet je een arts raadplegen met een longontsteking?

Raadpleeg je huisarts op het ogenblik dat:

• je moeite hebt met ademhalen,
• je pijn op de borst hebt,
• je constant koorts hebt van 39 graden Celsius of hoger,
• je constant blijft hoesten, en zeker wanneer je pus ophoest.

Daarnaast is het van cruciaal belang dat mensen in de volgende risicogroepen een arts bezoeken als zij last hebben van een longontsteking:

• Volwassenen die ouder zijn dan 65 jaar,
• Kinderen die jonger zijn dan 2 jaar die klachten en symptomen van een longontsteking laten zien,
• Mensen die lijden aan een onderliggende aandoening,
• Mensen die bekend zijn met een verzwakt afweersysteem,
• Mensen die chemotherapie krijgen,
• Mensen die geneesmiddelen gebruiken die het afweersysteem onderdrukken.

Voor bepaalde ouderen en mensen die lijden aan hartfalen of chronische longproblemen, kan een longontsteking immers zich snel veranderen in een levensbedreigende aandoening.

Oorzaken van een longontsteking

Een groot aantal bacteriën kunnen een longontsteking veroorzaken. De meest voorkomende ziekteverwekkers zijn echter bacteriën en virussen die in de lucht rondzweven die je inademt. Je lichaam weet echter in de meeste gevallen te voorkomen dat dergelijke ziektekiemen je longen kunnen gaan infecteren. Maar in sommige gevallen kunnen deze ongewenste indringers van je lichaam toch je afweersysteem overmeesteren, zelfs wanneer je gezondheid over het algemeen goed is.

Vormen van longontsteking

Longontsteking wordt doorgaans geclassificeerd aan de hand van de soorten ziektekiemen die de aandoening veroorzaken en waar in je longen de infectie precies zit.

• Buiten het ziekenhuis opgelopen longontsteking

Buiten het ziekenhuis opgelopen longontsteking is de meest voorkomende vorm van deze infectie. Je raakt in dit geval dus besmet buiten een ziekenhuis of andere gezondheidsinstelling. Buiten het ziekenhuis opgelopen longontsteking kan worden veroorzaakt door:

• • Bacteriën. De meest voorkomende oorzaak van een bacteriële longontsteking in veel westerse landen is de Streptococcus pneumoniae bacterie. Deze vorm van longontsteking kan zich alleen ontwikkelen na het doormaken van een verkoudheid of griep. Het kan een deel (ook wel een kwabgenoemd) van de long aantasten, een aandoening die in de medische wereld dan met de term lobaire longontsteking aan wordt geduid.
  • Bacterie-achtige organismen. Mycoplasma pneumoniae kan eveneens een longontsteking veroorzaken. Dit organisme veroorzaakt doorgaans mildere symptomen dan andere vormen van een longontsteking. Bij deze vorm van een longontsteking is minder ernstig waardoor het vaak niet noodzakelijk is dat je bedrust moet nemen.
  • Schimmels. Deze vorm van een longontsteking komt het meest voor bij mensen die al te kampen hebben met chronische gezondheidsproblemen of die bekend zijn met een verzwakt afweersysteem, maar eveneens bij mensen die grote hoeveelheden van de betreffende ziekteverwekker in hebben geademd. De schimmels die voor deze vorm van een longontsteking zorgen, zijn te vinden in aarde of in vogelpoep en kunnen afhankelijk van de plaats waar je je op aarde bevindt uiteenlopen.
  • Virussen. Sommige van de virussen die verkoudheden en griep veroorzaken, kunnen eveneens een longontsteking tot gevolg hebben. Virussen zijn de meest voorkomende oorzaak van een longontsteking bij kinderen die jonger zijn dan 5 jaar. Een virale longontsteking is doorgaans mild van aard, maar dat wil niet zeggen dat in bepaalde gevallen de situatie niet zeer ernstig kan worden.
• Binnen een ziekenhuis opgelopen longontsteking

Bepaalde mensen lopen tijdens hun verblijf in een gezondheidsinstelling een longontsteking op. Een dergelijke vorm van een longontsteking kan ernstig van aard zijn omdat de bacterie die de aandoening veroorzaakt, meer resistent kan zijn tegen antibiotica en omdat de personen die ermee te maken krijgen doorgaans al ziek zijn. Mensen die beademingsapparatuur gebruiken, zoals die vaak worden gebruikt op een intensive care-afdeling, lopen een grotere kans om deze vorm van longontsteking op te lopen.

• Binnen een zorginstelling opgelopen longontsteking

Binnen een zorginstelling opgelopen longontsteking is een bacteriële infectie die ontstaat bij personen die voor een langere tijd in een zorginstelling op zijn genomen, of die een bepaalde zorg ontvangen op een polikliniek, zoals een nierdialyseafdeling. Net zoals een binnen een ziekenhuis opgelopen longontsteking, kan een in een zorginstelling opgelopen longontsteking het gevolg zijn van bacteriën die meer resistent zijn geworden tegen antibiotica.

• Aspiratiepneumonie

Een zogenaamde aspiratiepneumonie treedt op als je voedsel, drank, braaksel of speeksel inademt in je longen. Inademing is echter meer waarschijnlijk wanneer er iets je normale slikreflex verstoord raakt, zoals door een hersenletsel, als gevolg van slikproblemen of door het overmatig gebruik van alcohol of drugs.

Risicofactoren van een longontsteking

Longontsteking kan eigenlijk ieder mens treffen, maar er kunnen wel een tweetal leeftijdsgroepen aan worden gewezen die het grootste risico lopen:

1. Kinderen die jonger zijn dan 2 jaar,
2. Mensen die ouder zijn dan 65 jaar.

Andere risicofactoren van een longontsteking zijn onder andere:

1. • In een ziekenhuis op worden genomen. Je loopt een groter risico op een longontsteking zodra je op een intensive care afdeling in een ziekenhuis terechtkomt, in het bijzonder wanneer je aan een beademingsapparaat aan wordt gesloten.
   • Chronische ziekte. Je hebt meer kans op het ontwikkelen van een longontsteking op het moment dat je lijdt aan astma, COPD of een hartaandoening.
   • Roken. Roken zal schade toebrengen aan de natuurlijke afweer van je lichaam tegen de bacteriën en virussen die een longontsteking kunnen veroorzaken.
   • Verzwakt of onderdrukt afweersysteem. Mensen die lijden aan HIV of AIDS, maar ook die een orgaantransplantatie hebben ondergaan of die chemotherapie of een langdurige behandeling met steroïden krijgen, lopen meer risico op het oplopen van een longontsteking.

Complicaties van een longontsteking

Zelfs wanneer ze voor een longontsteking worden behandeld, kunnen bepaalde mensen nog complicaties ervaren, in het bijzonder betreft het dan personen die vallen binnen de hoogrisicogroepen. Zij kunnen dan te maken krijgen met complicaties, zoals:

• Bacteriën die in de bloedbaan terechtkomen (bacteriëmie). Bacteriën die vanuit je longen in je bloedbaan terechtkomen, kunnen de infectie verspreiden naar andere organen, met als gevolg dat er orgaanfalen op kan treden.
• Ademhalingsproblemen. Op het moment dat je longontsteking ernstig van aard is of wanneer je een chronische onderliggende longaandoening hebt, dan kun je moeite hebben met het inademen van voldoende zuurstof. Wellicht dien je dan in het ziekenhuis op worden genomen en aan een beademingsapparaat aan worden gesloten in de tijd dat je longen zich herstellen.
• Vochtophoping rond de longen (pleurale effusie). Een longontsteking kan leiden tot een vochtophoping in de geringe ruimte die zich tussen longvliezen rondom de longen en de borstholte bevindt. Op het ogenblik dat het vocht geïnfecteerd raakt, dien je dit mogelijk weg laten halen door middel van een thoraxdrain of zelfs door de uitvoering van een operatieve ingreep.
• Longabces. Een abces ontstaat op het moment dat er zich pus gaat vormen in een holte binnenin de long. Een longabces wordt doorgaans behandeld met behulp van antibiotica. Soms is er echter een operatieve ingreep of drainage met behulp van een lange naald of drain nodig om het abces van het aanwezige pus te kunnen ontdoen.

Het voorkomen van een longontsteking

Om longontsteking te helpen voorkomen, kun je de volgende stappen zetten:

• Laat je vaccineren. Tegenwoordig zijn er vaccins voor handen om bepaalde vormen van een longontsteking en griep mee te voorkomen. Vraag je huisarts of je in aanmerking komt voor een dergelijke vaccinatie. De richtlijnen voor vaccinatie kunnen in de loop van de tijd veranderen, waardoor het van groot belang is dat je geregeld je vaccinatiestatus bespreekt met je huisarts, zeker wanneer je je bedenkt dat je in verleden ooit een vaccin tegen longontsteking hebt gekregen.
• Zorg ervoor dat je kinderen gevaccineerd worden. Artsen bevelen een ander vaccin tegen longontsteking aan voor kinderen die jonger zijn dan 2 jaar en kinderen in de leeftijd van 2 tot 5 jaar die een bijzonder risico lopen op een dergelijke pneumokokkeninfectie. Kinderen die naar een kinderdagverblijf gaan, dienen eigenlijk ook een dergelijk vaccinatie te krijgen. Artsen raden overigens ook steeds vaker griepprikken aan voor kinderen die ouder zijn dan 6 maanden.
• Zorg voor een goede hygiëne. Om jezelf te beschermen tegen luchtweginfecties die in bepaalde gevallen tot een longontsteking kunnen leiden, dien je je handen geregeld te wassen met warm water en zeep (voor tenminste 20 seconden) of met behulp van een desinfectans op basis van alcohol je handen te ontsmetten.
• Stop met roken. Roken zal schade toebrengen aan de natuurlijke afweer van je longen tegen luchtweginfecties.
• Houd je afweersysteem sterk. Zorg voor genoeg nachtrust, beweeg regelmatig en eet gezond.

Het diagnosticeren van een longontsteking

Een arts zal beginnen met het stellen van vragen met betrekking tot je medische geschiedenis en een lichamelijk onderzoek uitvoeren, zoals het luisteren naar je longen met behulp van een stethoscoop om zo na te gaan of er piep of reutelgeluiden te horen zijn die kunnen duiden op een longontsteking.

Indien er een vermoeden bestaat dat het kan gaan om een longontsteking, dan kan de arts de volgende onderzoeken en tests uit (laten) voeren:

• Bloedonderzoek. Bloedonderzoek wordt gebruikt om de aanwezigheid van een ​​infectie te bevestigen en om te proberen om de soort ziekteverwekker vast te stellen die de infectie heeft veroorzaakt. Een exacte identificatie zal echter niet in alle gevallen mogelijk blijken te zijn.
• Thoraxfoto. Een dergelijke röntgenfoto helpt de ​​arts om een longontsteking te diagnosticeren, maar ook om de omvang en de plaats van de infectie te kunnen bepalen. Een thoraxfoto kan de arts echter niet vertellen wat voor soort bacterie de longontsteking heeft veroorzaakt.
• Pulsoximetrie. Dit onderzoek zal het zuurstofgehalte in je bloed meten. Een longontsteking kan namelijk voorkomen dat je longen genoeg zuurstof aan je bloedbaan afgeven.
• Sputumonderzoek. Een monster van wat slijm uit je longen (het zogeheten sputum) wordt afgenomen nadat dit uit is gehoest om vervolgens in een laboratorium te worden geanalyseerd om zo de oorzaak van de infectie aan het licht te kunnen brengen.
• Een arts kan extra onderzoeken en tests aanvragen wanneer je ouder bent dan 65 jaar, je in een ziekenhuis opgenomen bent of wanneer je te kampen hebt met ernstige symptomen of gezondheidsproblemen. Hierbij kun je denken aan een:
  • CT- scan. Op het moment dat je longontsteking niet zo snel wil genezen als verwacht, dan kan de arts een thorax- CT- scan aanvragen om een ​​meer gedetailleerd beeld van je longen te krijgen.
  • Pleurale vloeistofkweek. Een vochtmonster dat af wordt genomen met behulp van een naald die tussen je ribben in de holte tussen de longvliezen wordt gestoken. Het vocht wordt vervolgens in een laboratorium geanalyseerd om het soort infectie vast te stellen.

Behandelen van een longontsteking

De behandeling van een longontsteking omvat het genezen van de infectie en het voorkomen van complicaties. Mensen die binnen een ziekenhuis opgelopen longontsteking hebben, kunnen vaak gewoon thuis met behulp van geneesmiddelen worden behandeld. Ondanks dat de meeste symptomen binnen een paar dagen, of weken, weer zullen verdwijnen, kan het gevoel van vermoeidheid een maand of zelfs nog langer aan blijven houden.

Specifieke behandelingen zijn echter afhankelijk van de vorm en de ernst van de longontsteking waar je mee te kampen hebt, maar ook je leeftijd en je algehele gezondheid zullen daar een rolbij spelen. De behandelopties zijn:

• Antibiotica. Dit zijn medicijnen die worden gebruikt om bacteriële longontsteking mee te behandelen. Het kan echter wel enige tijd duren om de soort bacterie vast te stellen die verantwoordelijk was voor je longontsteking en om het beste antibioticum te kiezen om die te behandelen. Op het moment dat je symptomen niet verbeteren, dan kan je arts een ander antibioticum voorschrijven.
• Hoestmiddel. Dit medicament kan worden gebruikt om je hoestklachten tot rust te brengen, zodat je meer rust krijgt. Vanwege het feit dat hoesten helpt om slijm en vocht uit je longen los te maken en af te voeren, is het wel altijd een goed idee om je hoest niet helemaal uit te bannen. Bovendien is het goed om te weten dat er in zeer weinig onderzoeken na is gegaan of vrij verkrijgbare medicijnen tegen hoest ook de hoest die het gevolg is van een longontsteking zal verminderen. Wanneer je een hoestmiddel wilt proberen, dan doe je er verstandig aan om altijd de laagste dosis hiervan te kiezen.
• Koortswerende middelen of/ pijnstillers. Je kunt dit soort geneesmiddelen innemen wanneer dat nodig is bij koorts en pijn. Het betreft dan geneesmiddelen, zoals aspirine, ibuprofen en acetaminophen.

Opname in het ziekenhuis bij een longontsteking

Wellicht moet je in een ziekenhuis op worden genomen als:

• Je ouder bent dan 65 jaar,
• Je verward bent (en bijvoorbeeld de tijd, bepaalde personen of plaatsenniet meer kent),
• De werking van je nieren af is genomen
• Je systolische bloeddruk (de bovendruk) is minder dan 90 millimeter kwik (mm Hg) of je diastolische bloeddruk (de onderdruk) is 60 mm Hg of lager,
• Je ademhaling is te snel (30 ademhalingen of meer per minuut),
• Je hebt ondersteuning bij je ademhaling nodig,
• Je temperatuur is lager dan normaal,
• Je hartslag ligt lager dan 50 of boven de 100 per minuut.

Je kunt op worden genomen op de intensive care afdeling van een ziekenhuis wanneer je op een beademingsapparaat aangesloten dient te worden of wanneer je symptomen ernstig van aard zijn.

Kinderen met een longontsteking kunnen in een ziekenhuis op worden genomen als:

• Ze jonger dan 2 maanden zijn,
• Ze lusteloos of extreem slaperig zijn,
• Ze moeite hebben met ademhalen,
• Ze een laag zuurstofgehalte in het bloed hebben,
• Ze uitgedroogd lijken te zijn.

Levensstijl en huisremedies

Met de volgende tips is het mogelijk om wat sneller te herstellen van een longontsteking en je kans op complicaties verkleinen:

• Krijg genoeg rust. Ga met een longontsteking niet naar school of het werk. Dit kan pas weer wanneer je lichaamstemperatuur normaal is en je gestopt bent met het ophoesten van slijm. Zelfs wanneer je je beter begint te voelen, dien je nog steeds voorzichtig te zijn en niet te overdrijven in de dingen die je haat ondernemen. Dit vanwege het feit dat een longontsteking terug kan keren, het is dan ook beter niet direct je dagelijkse activiteiten in volle omvang te hervatten. Dit kan pas weer wanneer je helemaal hersteld bent. Wanneer je twijfelt, dan is het raadzaam om eerst overleg te plegen met je huisarts over zaken die je kunt doen, of juist beter kunt laten.
• Blijf goed gehydrateerd. Krijg veel vocht binnen, in het bijzonder water, om het slijm in je longen af te laten nemen.
• Neem je medicatie zoals je arts dat voor heeft geschreven. Maak de hele kuur af als je door een arts bepaalde medicatie voorgeschreven hebt gekregen. Indien je namelijk te snel stopt met het gebruik van deze medicatie, dan kunnen je longen bacteriën blijven bevatten die zich vervolgens opnieuw kunnen gaan vermenigvuldigen en je longontsteking op kunnen laten leven.

Voorbereiden op je doktersafspraak

Aanvankelijk kun je gezien worden door een huisarts of een arts op de spoedeisende hulp, maar je kunt eveneens door worden verwezen naar een arts die gespecialiseerd is in infectieziekten of in longaandoeningen (een longarts). Hieronder hebben we wat informatie voor je verzameld om je te helpen bij je voorbereiding op je afspraak en erachter te komen wat je tijdens een consult kunt verwachten.

Wat je van tevoren kunt doen

• Houd een lijstje bij van alle symptomen waar je mee te maken krijgt, zoals je lichaamstemperatuur.
• Noteer belangrijke medische informatie, zoals recente opnames in een ziekenhuis en medische aandoeningen waar je bekend mee bent.
• Noteer ook belangrijke persoonlijke informatie, bijvoorbeeld wanneer je bloot bent gesteld aan chemische- of giftige stoffen, of als je kortgeleden een reis hebt gemaakt.
• Maak een lijst van alle geneesmiddelen, vitamines en supplementen die je gebruikt, in het bijzonder een antibioticum dat overblijft na een eerdere infectie, omdat dit kan leiden tot een medicijnresistente longontsteking.
• Neem indien mogelijk een familielid of een vriend(in) mee om je te helpen herinneren welke vragen je aan de arts wilde stellen en wat deze je allemaal heeft verteld.
• Schrijf vragen op om aan de arts te stellen tijdens het consult. Een aantal basisvragen dat je kunt stellen zijn:
  • Wat is waarschijnlijk de oorzaak van mijn klachten?
  • Welke onderzoeken en tests heb ik nodig?
  • Welke behandeling raadt u aan?
  • Moet ik in het ziekenhuis op worden genomen?
  • Ik lijd ook aan andere aandoeningen. Hoe zal mijn longontsteking deze beïnvloeden?
  • Zijn er beperkingen waar ik rekening mee moet houden?

Aarzel overigens niet om ook andere vragen te stellen die tijdens deze afspraak in je opkomen of die iets kunnen verduidelijk dat je niet helemaal begrijpt.

Wat kun je verwachten van de arts?

Je moet echter zelf ook bereid zijn om vragen te beantwoorden die de arts je kunt stellen, bijvoorbeeld:

• Wanneer zijn bij de eerste symptomen begonnen?
• Heb je in het verleden al eens een longontsteking gehad? Zo ja, in welke long was dat?
• Zijn je symptomen constant aanwezig of komen en gaan ze? Hoe ernstig zijn je symptomen?
• Wat lijkt je klachten te verbeteren of juist erger te maken?
• Heb je gereisd of ben je blootgesteld aan chemische- of giftige stoffen?
• Ben je thuis, op school of op het werk blootgesteld aan zieke mensen?
• Rook je? Of heb je in het verleden ooit gerookt?
• Hoeveel alcohol drink je in een week?
• Heb je een vaccinatie tegen griep of longontsteking gehad?

Wat je in de tussentijd kunt doen

Om te voorkomen dat je conditie verslechtert, dien je het volgende te doen:

• Rook niet en kom niet in de buurt van de rook van andere rokers (passief roken of meeroken),
• Drink veel vocht,
• Neem genoeg rust