Citroenmelisse (Melissa officinalis) is een kruid dat behoort tot de familie van de mint. Wellicht dat dit kruid zelf in je eigen tuin, of huis, groeit of dat je het al eens hebt gezien op een markt of in een supermarkt. Citroenmelisse wordt zowel gebruikt in de keuken als om een kruidenthee van te zetten. Het kruid, dat een geur heeft die lijkt op die van citroen is eveneens verkrijgbaar in de vorm van een extract, zalf, tinctuur en olie.
Van citroenmelisse wordt vaak gezegd dat dit kruid stress en angstgevoelen kan verlichten. Citroenmelisse bevat namelijk een rozemarijnzuur (een chemisch bestanddeel dat over antioxiderende eigenschappen beschikt). Het kruid wordt ook gebruikt als middel bij slaapproblemen, een koortslip, een hoog cholesterolgehalte, genitale herpes, verlichting van indigestie en brandend maagzuur. In de vorm van een essentiële olie wordt het aroma van citroenmelisse gebruikt om het gevoel van stress te verminderen.
Hoewel citroenmelisse al geruime tijd als natuurlijke remedie ingezet wordt, zijn er niet veel wetenschappelijke onderzoeken verricht naar de mogelijke gezondheidsvoordelen van het kruid. Hieronder hebben we een aantal bevindingen uit de beschikbare onderzoeken voor je op een rijtje gezet en van een korte toelichting voorzien:
Angstgevoelens
Volgens een kleinschalig onderzoek uit 2014, dat gepubliceerd werd in Nutrients, kan citroenmelisse worden gebruikt om angstgevoelens te bestrijden. Tijdens het onderzoek kregen bepaalde proefpersonen dranken of yoghurt waarin citroenmelisse was verwerkt (en die waren gezoet met natuurlijke of kunstmatige zoetstoffen). Andere deelnemers aan het onderzoek kregen daarentegen een placebo. De drank waarin 0,3 gram citroenmelisse was verwerkt en die gezoet was met vruchtensuiker had minder angst en een beter werkgeheugen tot gevolg en dat alles zonder dat er afbreuk werd gedaan aan de psychomotorische prestaties van de betreffende proefpersonen. Eerdere studies doen vermoeden dat een bestanddeel van citroenmelisse (rozemarijnzuur) een angstwerende werking heeft doordat de hoeveelheid GABA (een signaalstof) in de hersenen voorkomt wordt verhoogd.
Slapeloosheid
Citroenmelisse kan een effect hebben op de slaap als je het kruid combineert met valeriaan. Zo wordt bijvoorbeeld in een studie, die gepubliceerd werd in Complementary Therapies in Clinical Practice, gesteld dat citroenmelisse samen met valeriaan de kwaliteit van de slaap tijdens de menopauze kan verbeteren. Voor het onderzoek dat werd gedaan, kreeg een deel van de 100 vrouwen (in de leeftijd van 50 tot 60 jaar) met slaapproblemen een combinatie van valeriaan en citroenmelisse, terwijl de andere groep een placebo ontving. De onderzoekers merkten vervolgens op dat het valeriaan-citroenmelissesupplement een positief effect bleek te hebben bij de vermindering van de klachten die toegeschreven konden worden aan een slaapprobleem.
Koortslip
Van citroenmelisse is aangetoond dat het kruid antivirale eigenschappen bezit tegen bijvoorbeeld het herpes simplexvirus. Het onderzoek dat daarvoor uit werd gevoerd vond plaats in een laboratoriumsetting. Zo kun je bijvoorbeeld lezen in onderzoeksresultaten die werden gepubliceerd in Phytotherapy Research dat citroenmelisse-extract de binnendringing van cellen remt van herpes simplexvirus type 1 (het virus dat koortsblaasjes veroorzaakt). Bij een koortslip kan citroenmelisse op de aangedane plaats aan worden gebracht. Dit kan zowel in de vorm van een olie, zalf, crème, pommade als een balsem zijn.
Hartkloppingen
Volgens onderzoeksresultaten die in 2015 gepubliceerd werden in de Journal of Ethnopharmacologu, kan citroenmelisse helpen bij het verminderen van de frequentie van goedaardige hartkloppingen. Voor deze studie werden mensen met goedaardige hartkloppingen een extract van citroenmelisse (Melissa officinalis) of een placebo toegediend. Dit gebeurde twee keer per dag gedurende 14 dagen. Aan het einde van deze periode bleek dat het citroenmelisse-extract de frequentie van de keren dat er hartkloppingen optraden en het aantal mensen dat daarbij last kregen van angstgevoelens verminderd. Dit uiteraard in vergelijking met de groep proefpersonen die een placebo hadden gebruikt.
De ziekte van Alzheimer
De studies die tot op heden uit zijn gevoerd suggereren dat citroenmelisse-extract in staat is om cholinesterase te remmen (dit is hetzelfde mechanisme als bij geneesmiddelen die worden gebruikt bij een milde- tot matige vorm van de ziekte van Alzheimer). Tevens is de schade door beta-amyloïde (het eiwit dat zich opbouwt en plaques kan gaan vormen in de bloedvaten) afneemt. Ondanks het feit dat er een gebrek aan klinische onderzoeken is, is er een studie bekend, waarvan de resultaten gepubliceerd werden in Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry. De studie richtte zich op proefpersonen met milde to matige Alzheimer waarvan een deel citroenmelisse en een ander deel een placebo toegediend kreeg. Het onderzoek duurde vier maanden en in die tijd kregen de proefpersonen elke dag één dosering aangeboden. Aan het einde van de behandelperiode liet de groep met die het citroenmelisse-extract had gebruikt een betere uitkomst zien op het gebied van hun cognitieve functioneren.
Bovendien bleek het gevoel van agitatie minder voor te komen in de groep van proefpersonen die citroenmelisse had gebruikt. Aromatherapie met etherische olie met het aroma van citroenmelisse is echter waarschijnlijk niet beter dan een placebo als het gaat om het verminderen van agitatie bij mensen die lijden aan de ziekte van Alzheimer. Dit blijkt uit een studie, die gepubliceerd werd over dementie en geriatrische cognitieve stoornissen en die uit werd gevoerd door een drietal centra voor geriatrische psychiatrie in Engeland. De deelnemers aan dit onderzoek leden waarschijnlijk, of mogelijk, aan de ziekte van Alzheimer en hadden tevens last van agitatie. Zowel na één maand, als na drie maanden, waren er geen duidelijke verschillen waar te nemen tussen de proefpersonen die aromatherapie kregen, donepezil gebruikten (dit is een medicijn dat wordt gebruikt om milde tot matige dementie bij de ziekte van Alzheimer te behandelen) of de groep die een placebo namen.
Citroenmelissethee zetten
Een eenvoudig recept voor thee van citroenmelisse begint altijd met het afknippen van een paar verse blaadjes van de citroenmelisse. Deze spoel je vervolgens grondig af om ze daarna droog te deppen. Daarna snijd of scheur je de bladeren in kleinere stukjes en doet deze in een thee-ei. Nadat je heet water in een kopje hebt geschonken dien je de citroenmelissebladeren gedurende ongeveer vijf minuten trekken. Bij het zetten van citroenmelisse thee, dien je ervoor te zorgen dat de theepot of beker constant afgedekt blijft zodat de stoom niet kan ontsnappen. Van de stoom wordt namelijk beweerd dat deze juist de therapeutische aromatische oliën bevat. Andere manieren om citroenmelisse te gebruiken, zijn onder meer door de gehakte verse bladeren over een salade te strooien of het gehakte kruid in een recept met vis, gevogelte of groente te gebruiken.
Mogelijke bijwerkingen
Een aantal bijwerkingen van citroenmelisse kunnen ondermeer zijn:
- hoofdpijn,
- misselijkheid,
- een opgeblazen gevoel,
- gasvorming,
- braken,
- indigestie,
- duizeligheid,
- maagpijn,
- pijn bij het plassen,
- angstgevoelens,
- een gevoel van opwinding,
- allergische reacties.
Wanneer je citroenmelisse langdurig, met enige regelmaat of in hoge doseringen gebruikt, dan ga je absoluut tegen de alle aanbevelingen en adviezen voor het gebruik in (er bestaat namelijk enige bezorgdheid over het feit dat het stoppen met het gebruik van dit kruid bij bepaalde mensen terugkerende angstgevoel tot gevolg kan hebben).
Citroenmelisse kan een soort roes (sedatie) veroorzaken en bovendien kan het kruid een wisselwerking aangaan met voedingssupplementen en medicijnen. Hierbij kun je denken aan een aantal kalmerende geneesmiddelen, bepaalde schildkliermedicatie (zoals tamoxifen en irinotecan), glaucoom medicatie, middelen die serotonine and GABA beïnvloeden. Ook dient citroenmelisse nooit samen met alcohol genuttigd te worden. Hoge doseringen citroenmelisse kunnen daarnaast de werking van de schildklier beïnvloeden en bijdragen aan de afname van angstgevoelens of het verlichten van een negatieve stemming.
Het is altijd een goed idee om een klein beetje van citroenmelissecrème, zalf, pommade of olie gedurende een dag op een klein stukje huid te testen voordat je er grotere delen van je huid mee in gaat smeren.
Zwangere en borstvoedende vrouwen, maar ook kinderen dienen geen citroenmelissesupplementen te gebruiken. Verder dien je de inname van citroenmelisse te vermijden gedurende een periode van twee weken voor een geplande operatieve ingreep. Bij twijfel doe je er altijd verstandig aan om extra informatie in te winnen over het gebruik van citroenmelisse. Verder dien je je goed te realiseren dat zelfbehandeling of zelfzorg met behulp van citroenmelisse nooit een reguliere behandeling mag vervangen of uitstellen. Dit zou immers voor ernstige complicaties kunnen zorgen.
Slotopmerking
Ondanks dat zo nu en dan een kopje citroenmelissethee je kan helpen om je kalmer te gaan voelen, is er meer onderzoek nodig voordat dit kruid kan worden aanbevolen als behandeling voor aandoeningen zoals angst of de ziekte van Alzheimer. Op het moment dat je nog altijd van plan bent om citroenmelisse te gaan gebruiken, dan doe je er verstandig aan om eerst met je behandeld arts te gaan praten. Alleen zo kun je goed de voor- en nadelen afwegen en nagaan of het gebruik van dit kruid wel de juiste oplossing voor je is.
