Acute Keelontsteking (angina) behandelen, besmettelijk en thuisblijven?

Angina is een acute keelontsteking die veroorzaakt wordt door streptokokken, een soort bacterie. Je hebt pijn in je keel en hebt moeite met slikken. Ook kan je koorts hebben.

Angina is meestal onschuldig, maar kan in zeldzame gevallen tot ernstige complicaties leiden, zoals acute reuma of nierontsteking. De ziekte komt het meeste voor bij kinderen, maar kan op elke leeftijd optreden.

Niet elk geval van keelontsteking wordt echter door angina veroorzaakt: meestal is een virus, niet een bacterie, de boosdoener.

Symptomen

De symptomen van angina zijn de volgende:

• Snel opkomende keelpijn;
• Pijn bij het slikken;
• Opgezwollen lymfeklieren in de nek;
• Koorts;
• Rode en opgezwollen keelamandelen, vaak met witte plekken of pusvorming;
• Kleine rode vlekjes achterin de bovenkant van de mond;
• Huiduitslag;
• Hoofdpijn;
• Pijn in de lichaamsspieren;
• Misselijkheid en overgeven (vooral bij jonge kinderen).

Deze symptomen kunen wijzen op angina, maar veel ervan komen ook voor bij andere vormen van keelontsteking (faryngitis). De veroorzaker van een keelontsteking is meestal een virus. Een bezoek aan de huisarts kan uitwijzen wat de oorzaak is in een specifieke patiënt.

Hoe dan ook, een keelontsteking is besmettelijk en loop je meestal op via contact met een besmet persoon. Jij of je kind kunnen de aandoening ook weer overdragen op andere mensen. Om besmetting van anderen te voorkomen is het belangrijk dat je regelmatig je handen wast, je hand voor je mond houdt als je moet hoesten of niezen, en contact met anderen (zeker met babies, ouderen en mensen die al ziek zijn) tot een minimum beperkt.

Hoe ontstaat angina?

Bij een keelontsteking zijn er ziekteverwekkers de keel binnengekomen en hebben zich daar vermenigvuldigd. Meestal is de bron van de infectie te herleiden tot de keelamandelen. Dit zijn onderdelen van je immuunsysteem, het systeem van lymfeklieren en lymfevaten die het lichaam beschermen tegen infectie. Toch kunnen de amandelen zelf ook geïnfecteerd raken, door zowel virussen als bacteriën. De ziekteverwekkers komen in het lichaam terecht door het inademen van kleine druppeltjes water of speeksel die in de lucht zweven, door contact met een besmet of ziek persoon, of door het aanraken van een oppervlak of voorwerp waarop de ziekteverwekker aanwezig is. Omdat de amandelen nogal vaak ontsteken werden ze vroeger snel verwijderd bij kinderen die last hadden van amandelontsteking. Tegenwoordig is men daar terughoudender in, omdat de amandelen een belangrijke rol spelen bij het beschermen van ons lichaam.

Wanneer moet je naar de dokter?

Over het algemeen geneest angina vanzelf binnen een paar dagen. Bij volwassenen kan de aandoening weinig kwaad. Kinderen lopen echter meer risico op complicaties en op ernstige ziekteverschijnselen. Een arts kan onderscheid maken tussen de verschillende soorten keelontsteking en een antibioticakuur voorschrijven als er sprake is van angina (bacteriële keelontsteking).Ga met je kind naar de huisarts bij één van de volgende verschijnselen:

• De ontsteking wordt gedurende twee dagen steeds heftiger;
• Er bevinden zich witte puntjes op de keelamandelen;
• Je kind ruikt vreemd uit de mond;
• Je kind maakt een erg zieke indruk;
• Je kind heeft moeite met ademhalen.

Oorzaak

Angina wordt veroorzaakt door de bacterie Streptococcus pyogenes, ook wel bekend als groep A streptokok. Dit is een zeer besmettelijke bacterie die kan worden overgedragen via de lucht als een besmet persoon niest of hoest, via voedsel of drinken, of via een besmet oppervlak (bijvoorbeeld eetgerei of een deurklink). Streptococcus pyogenes is in staat om veel verschillende infecties en ontstekingsreacties te veroorzaken in het menselijk lichaam: gevallen van wondroos, steenpuisten, meningitis, peritonitis (buikvliesontsteking) en veel andere aandoeningen zijn toe te schrijven aan infectie met deze bacterie.

Risicofactoren

De kans op een bacteriële keelontsteking is groter in de volgende situaties:

• In de late herfst en in de vroege lente. Dit zijn tijden in het jaar dat mensen vaak in dichte groepen bij elkaar zijn. Dit maakt het voor de bacterie makkelijker om van de ene op de andere persoon overgedragen te worden.
• Bij jonge kinderen. Vooral kinderen zijn gevoelig voor infectie met streptokokken.

Complicaties

Angina heeft een laag risico op complicaties. Als het lichaam de ziekte niet goed kan bestrijden, als de patiënt erg jong, oud of ziek is, en als er geen behandeling door een arts plaatsvindt is de kans op complicaties het grootst. Vaak ontstaat een secundaire aandoening doordat de bacterie die de angina veroorzaakt zich verspreidt binnen het lichaam, waar dan ook een ontsteking kan ontstaan. Het kan gaan om:

• Acute reuma. Een ontsteking die in verschillende gewrichten voorkomt en telkens van het ene gewricht naar het andere lijkt te verplaatsen. Voor de gewrichten in de armen worden aangedaan. Bij acute reuma reageert het immuunsysteem van de patiënt heftig op de aanwezige bacteriën, zo heftig dat ook gezonde lichaamscellen worden aangevallen en beschadigd. Een patiënt heeft meestal hoge koorts. Deze complicatie kan leiden tot ontstekingen in en rond het hart en ontsteking van het zenuwstelsel.
• Glomerulonephritis (nierfilterontsteking). Een acute ontsteking van de nieren. Deze ontsteking kan zich in potentie zeer snel uitbreiden en de nieren beschadigen. Daarom moet glomerulonefritis altijd behandeld worden. Symptomen zijn bloed in de urine of donkere urine, minder vaak plassen, oedeem (vocht vasthouden), hoge bloeddruk, malaise, en vermoeidheid. Vooral kinderen onder de zeven lopen een risico op deze complicatie.
• Otitis media (middenoorontsteking). Een ontsteking van de ruimte achter het trommelvlies, waar zich de gehoorbeentjes bevinden. Symptomen zijn druk in het oor, oorpijn en koorts. Deze aandoening moet met antibiotica behandeld worden, omdat hij kan leiden tot ernstigere complicaties, zoals ontstekingen dieper in de schedel.
• Longontsteking (pneumonie).Een ontsteking van de longblaasjes, waardoor een patiënt het erg benauwd kan krijgen, slijm en/of bloed ophoest en koorts heeft. Zoek bij een vermoeden van longontsteking hulp van een arts.
• Abcesvorming. Als het lichaam de bacterie niet goed bestrijdt kan deze voor een permanente ontsteking rond de amandelen of achterin de keel vormen. Hierdoor kan de patiënt moeite krijgen met ademen en/of slikken, en de patiënt kan zich erg ziek voelen. Een abces moet door de KNO-arts worden behandeld.
• Toxischeshocksyndroom. Een ernstige complicatie waarbij de bacteriën zoveel toxines (gifstoffen) produceren dat orgaanstelsels worden aangetast. Dit is een medisch noodgeval. Symptomen zijn hoge koorts, verwarring, duizeligheid, braken, rillingen, diarree en spierpijn.
• Meningitis. Een ernstige complicatie waarbij de vliezen die de hersenen omgeven (meninges) ontstoken zijn. Er moet direct medische hulp worden gezocht. Symptomen van meningitis zijn ernstige hoofdpijn, stijve nek (de kin kan niet op de borst gebracht worden), koorts, verwarring en irritatie, overgevoeligheid voor licht en overgeven.
• Diagnose. Als je naar de dokter gaat met pijn in de keel, zal hij je een aantal vragen stellen over je klachten en over je medische geschiedenis. Hij zal met behulp van een spatel en een lampje je keel onderzoeken en kijken of er sprake is van ziekteverschijnselen. Om de bron van de ziekte op te sporen kan hij één van de volgende onderzoeken uitvoeren:
• Streptest. Deze snelle test wordt in andere landen meer gebruikt. In Nederland gebruikt een aantal huisartsen hem als eerste indicatie, maar vragen daarna vaak alsnog een keelkweek aan. De arts neemt met een wattenstaafje wat afscheiding uit de achterkant van je keel weg en maakt daar een monster van dat getest wordt. Binnen een paar minuten geeft de streptest aan of er sprake kan zijn van een bacteriële keelontsteking.
• Keelkweek. Dit is de traditionele manier om een bacteriële keelontsteking op te sporen en is betrouwbaarder dan de snelle streptest. De arts gebruikt ook hiervoor afscheiding uit de achterkant van de keel. Dit monster wordt opgestuurd naar het laboratorium en er wordt een kweekje van gemaakt. De in de keelafscheiding aanwezige bacteriën vermenigvuldigen zich in het kweekje. Dan wordt het kweekje blootgesteld aan verschillende soorten antibiotica. Aan de hand van de reactie van de bacteriën kan worden afgeleid welke soort ziekteverwekker de klachten veroorzaakt. De resultaten voor een keelkweek zijn meestal binnen twee dagen bekend.

Behandeling

Als de keelontsteking inderdaad door bacteriën wordt veroorzaakt (angina), dan kan de ontsteking behandeld worden met antibiotica. Ook kunnen de symptomen verminderd worden met behulp van medicijnen.

• Vooral bij kinderen met flinke ziekteverschijnselen schrijft een arts vaak antibiotica voor als er sprake is van angina. Als de antibioticakuur binnen twee dagen na het ontstaan van de keelontsteking worden begonnen is deze het meest effectief. Door antibiotica kunnen de streptokokken in de keel zich niet meer goed voortplanten. Daardoor geneest de ziekte eerder en zijn de symptomen minder ernstig. Ook is de patiënt minder besmettelijk voor anderen en is het risico op complicaties lager.

Als begonnen is met een antibioticum kan de patiënt vrij snel, soms al binnen een dag, terug naar school of naar zijn werk. De voorwaarde is dat de patiënt zich daar goed genoeg voor voelt. Maak een antibioticakuur altijd af: als je dat niet doet is er een aanzienlijk risico dat de keelontsteking in alle hevigheid terugkomt, en/of dat er complicaties optreden.

• Symptoombestrijdende medicatie. Lichte pijnstillers (paracetamol, ibuprofen) zijn meestal effectief bij het verminderen van de pijn en het ongemak dat door angina wordt veroorzaakt.
• Hoe je zelf de genezing kan bevorderenJe eigen immuunsysteem en/of antibiotica zorgen meestal binnen een week voor een goede genezing van angina. Je kan zelf zorgen voor een snellere genezing door de volgende adviezen op te volgen.
• Drink voldoende water. Je lichaam heeft water nodig om de bacteriën te bestrijden en om de schade aan je keel te herstellen. Drink voldoende water zodat je niet uitdroogt. Voldoende drinken zorgt er ook voor dat je keel vochtig blijft, wat de keelpijn vermindert en het makkelijker maakt om te slikken.
• Eet voeding die je makkelijk naar binnen krijgt. Vanwege de keelpijn doet het zeer om harde, stevige voedingswaren (toast, taco’s, noten, sommige soorten fruit) te eten. Zorg dus voor zacht of (half)vloeibaar voedsel, zoals soep, bouillon, aardappelpuree, zuivel, zachte fruitsoorten en ander eten dat eenvoudig door je keel glijdt. Eventueel kan je favoriete voedingsmiddelen beter eetbaar maken door ze te pureren in een blender of met een staafmixer. Koude etenswaren (roomijs, waterijs, koude drankjes) kunnen de pijn en het ongemak in de keel verlichten. Gebruik liever geen zure voedingsmiddelen (citrus, tafelzuur, fruitsappen, sauzen, bepaalde dranken) die je keel verder irriteren. Ook al is het moeilijk om te eten, het is wel belangrijk dat je het doet: je lichaam heeft de voedingsstoffen nodig om weer gezond te worden.
• Neem voldoende rust. Tijdens de slaap heeft je lichaam de kans om de infectie te bestrijden je lichaam te repareren. Neem vrij van je werk en meld je kind ziek op school, zeker als hij of zij koorts heeft. Je zorgt niet alleen voor een betere genezing, maar voorkomt ook dat jij of je kind anderen besmetten met deze vervelende aandoening.
• Gorgel met warm water. Als pijnstillers niet voldoende effectief zijn of als je liever geen medicijnen gebruikt, gorgel je keel dan met warm, zout water. Gebruik hiervoor een oplossing van een halve theelepel zout in een beker water, gorgel ermee en spuug de vloeistof daarna uit. Dit helpt ook om pus uit de keel te verwijderen.
• Gebruik geen alcohol of tabak. Deze stoffen irriteren je keel verder en drogen je keel bovendien uit. Om dezelfde reden moet je rook van houtvuren, verfdampen en dampen van schoonmaakmiddelen en dergelijke vermijden.
• Koop een luchtbevochtiger. Deze zijn verkrijgbaar in veel verschillende formaten en prijsklassen. Een luchtbevochtiger verdampt water, zodat de lucht in je huis (die meestal erg droog is) vochtiger wordt. Dat maakt ademen makkelijker en houdt je slijmvliezen comfortabel vochtig.

Hoe je angina kunt voorkomen

Je kunt zelf een aantal simpele voorzorgsmaatregelen nemen om te voorkomen dat je angina oploopt.

• Was je handen regelmatig met zeep. Als je bacteriën oploopt door besmette oppervlaktes aan te raken kan je die op deze manier onschadelijk maken.
• Blijf uit de buurt van mensen die ziek zijn of die symptomen van een keelontsteking hebben. Deel geen voedsel, eetgerei of persoonlijke eigendommen met anderen.
• Stop met roken. Het is bekend dat roken de kans op infecties van mond, keel en luchtwegen vergroot.