In de volksmond wordt bloedverlies vaak aangeduid met de termen bloeden en bloeding. Bloedverlies is echter een vrij breed begrip omdat het hierbij kan gaan om bloedverlies in het lichaam (zogenaamde interne bloedingen) of verwijzen naar bloedverlies buiten het lichaam (externe bloedingen). Bloedverlies kan optreden in vrijwel elk deel van het lichaam ontstaan. Interne bloeding zullen bijvoorbeeld plaatsvinden op het ogenblik dat er bloed lekt uit een beschadigd bloedvat of een orgaan. Uitwendige bloedingen zullen ontstaan op het ogenblik dat er bloed uit de beschadigde huid naar buiten komt. Een andere vorm bloeding is wanneer er bloed uit een natuurlijke lichaamsopening naar buiten komt, bijvoorbeeld via de:
- mond,
- vagina,
- anus,
- neus.
Veelvoorkomende oorzaken van een bloeding
Bloeden is een symptoom dat vaak wordt waargenomen omdat er een breed scala aan voorvallen of situaties een bloeding tot gevolg kunnen hebben. Mogelijke oorzaken van een bloeding zijn:
Traumatische bloeding
Als gevolg van een opgelopen letsel of verwonding kan er een traumatische bloeding ontstaan. Veel voorkomende vormen van een traumatisch letsel zijn:
- Schaaf- of snijwonden die niet doordringen tot onder de huid,
- Blauwe plekken,
- Kneuzingen,
- Diepere snijwonden,
- Incisies,
- Prikwonden veroorzaakt door een scherp voorwerp zoals een naald of mes,
- Verbrijzelingswonden,
Medische aandoeningen
Er zijn ook een aantal medische aandoeningen bekend die bloedingen met zich mee kunnen brengen. Bloedingen als gevolg van een medische aandoening komen echter minder frequent voor dan traumatische bloedingen. Aandoeningen die voor bloedingen kunnen zorgen, zijn onder andere:
- Hemofilie,
- Leukemie,
- Een leveraandoening,
- Zware- of langdurig menstruele bloeding (menorragie),
- Een lage concentratie bloedplaatjes in het bloed (trombocytopenie),
- De ziekte van von Willebrand,
- Een tekort aan vitamine K,
- Hersenletsel,
- Een obstructie (afsluiting) van de darm,
- Hartfalen,
- Longkanker,
- Acute bronchitis,
- Ernstige onderkoeling.
Geneesmiddelen
Bepaalde geneesmiddelen kunnen de kans op het ontstaan van bloedingen groter maken, of zelfs bloedingen veroorzaken. Je behandeld arts zal je hier altijd over inlichten op het moment dat het medicijn voor de eerste keer aan je wordt voorgeschreven. Bovendien zal de arts je vertellen hoe je dient te handelen op het moment dat er sprake is van dergelijk bloedverlies. Medicijnen die mogelijk verantwoordelijk kunnen zijn voor het ontstaan van bloedingen zijn:
- bloedverdunnende medicatie,
- antibiotica (als deze langere tijd achtereen wordt gebruikt),
- radiotherapie (bestraling),
Wanneer is een bloeding een noodgeval?
Op het ogenblik dat er gesproken kan worden van ernstig bloedverlies, dan dien je met spoed de hulpdiensten in te schakelen. Uiteraard dien je dit ook te doen als je vermoedt dat je te maken hebt met een interne bloeding. In beide gevallen kan je leven immers in gevaar zijn, of worden gebracht, als er geen adequate behandeling volgt. Verder moeten mensen die lijden aan een bloedingsstoornis of die bloedverdunners gebruiken eveneens medische hulp inroepen om het bloeden op tijd te stoppen.
Over het algemeen kun je stellen dat er met spoed medische hulp ingeschakeld dient te worden als de persoon met de bloeding:
- in shock is geraakt,
- koorts heeft,
- niet kan worden behandeld door druk op de bloeding uit te oefenen,
- een wond heeft die het aanleggen van een knelverband vereist,
- als gevolg van ernstig letsel deze bloeding op heeft gelopen,
- een wond heeft die mogelijk gehecht dient te worden om zo het bloeden te kunnen stoppen,
- een wond heeft waarin vreemde voorwerpen vastzitten,
- een wond heeft die mogelijk geïnfecteerd raakt, deze is bijvoorbeeld gezwollen, er lekt een gele- of bruine vloeistof uit of vertoont roodheid.
- een verwonding heeft die is ontstaan door een mensen- of dierenbeet.
Op het moment dat je medische hulp inroept, dan zal je worden verteld wat je moet doen en wanneer je hier assistentie bij kunt verwachten. In het gros van de gevallen zullen hulpdiensten je adviseren om druk uit te blijven oefenen op de wond en tevens om de patiënt in kwestie gerust te stellen. Daarnaast kan je worden gevraagd om de persoon plat neer te leggen om zo de kans op flauwvallen zo klein mogelijk te maken.
Behandelen van een bloeding
In principe zou een mens binnen vijf minuten dood kunnen bloeden. Als omstanders kun je dus mogelijk een leven redden nog voordat er hulpdiensten ter plaatse zijn gekomen. Wanneer je een EHBO-cursus gaat volgen dan zal je worden geleerd hoe je een bloeding het best kunt stoppen. Mensen die tijdens een calamiteit, waarbij veel slachtoffers vielen, een bloeding opliepen zijn zelfs gestorven aan bloedverlies ondanks dat hun wonden niet fataal waren, maar alleen doordat omstanders niet wisten hoe ze dienden te handelen.
Eerste hulp bij een traumatische bloeding
Het is vandaag de dag vaak goed mogelijk om externe traumatische bloedingen te behandelen. Hiervoor is het wel noodzakelijk om zo snel mogelijk noodhulp in te roepen als de patiënt te maken heeft gehad met één van de eerder genoemde noodgevallen, maar ook wanneer je deskundige hulp nodig hebt om het bloeden te stelpen. De persoon die de bloeding heeft, zal op de eerste plaats moeten proberen om rustig te blijven en zo de hartslag en bloeddruk onder controle te houden. Indien de hartslag of de bloeddruk namelijk verhoogd is, dan zal het bloedverlies worden versneld.
Een volgende stap die je moet zetten, is: de persoon zo snel mogelijk neerleggen om de kans op flauwvallen zo klein mogelijk te maken. Daarnaast moet je, als dat mogelijk is tenminste, om het lichaamsdeel waar de bloeding aanwezig is omhoog te leggen of te houden. Los zittend vuil en vreemde deeltjes dienen nu uit de wond te worden verwijderd, maar grote voorwerpen (zoals een mes, een pijl of ander wapen) moeten juist met rust worden gelaten. Het verwijderen van grotere voorwerpen kan namelijk voor extra schade zorgen en bovendien vaak de bloeding verergeren. In dit geval dien je verband en steriele gaasjes te gebruiken om het voorwerp te stabiliseren en tevens het bloed op te vangen.
Om druk op de bloedende wond uit te kunnen oefenen, kun je de volgende zaken gebruiken:
- een schone doek (die geen pluizen of draden afgeeft aan de wond),
- een verband,
- kledingstukken,
- je eigen handen.
Met behulp van deze middelen dien je een gemiddelde druk aan te houden totdat het bloeden duidelijk minder wordt of zelfs stopt. Het middel waar je druk mee uitoefent, dien je overigens niet tussentijds te verwijderen, zelfs niet als het bloeden al is gestopt. Om de verbonden bloeding goed afgedekt te houden, en voldoende druk uit te blijven oefenen, kun je plakband of kleding gebruiken om het geheel mee te omwikkelen en op zijn plaats te houden. Ten slotte kun je een koud kompres (of een willekeurige verpakking uit de diepvries) over het gewonde lichaamsdeel leggen.
Je moet er echter voor zorgen dat je niet naar de wond gaat kijken om te checken of het bloeden inmiddels al is gestopt. Dit kan namelijk de wond verstoren en ervoor zorgen dat het bloeden opnieuw gaat beginnen. Het is ook niet aan te bevelen om de doek of het verband van de wond af te halen, zelfs niet wanneer er bloed doorheen sijpelt. Beter voeg je in dat geval extra materiaal toe en blijf je druk uitoefenen op de wond.
Verder dien je je altijd te beseffen dat het absoluut niet aan te raden is om iemand te verplaatsen die een verwonding heeft aan:
- Het hoofd,
- De nek,
- De rug,
- Het been.
Daarnaast mag je in geen enkel geval druk uitoefenen op een verwonding aan het oog.
Het gebruik van knelverband mag enkel en alleen als laatste redmiddel aan worden gewend en daarbij moet je je bedenken dat alleen een ervaren persoon dit aan mag leggen. Deze persoon dient dan de volgende stappen te volgen om het betreffende verband correct aan te leggen:
- Bepalen op welke plek het knelverband geplaatst moet worden. Het aanbrengen van het knelverband dient te gebeuren op het gewonde ledemaat tussen het hart en de plaats van de bloeding.
- Het zo goed mogelijk vastzetten van het knelverband met behulp van verband. Dit verband moet rondom het gewonde ledemaat worden gewikkeld en vastgemaakt worden met een zogenaamde halve knoop. Hierbij dien je ervoor te zorgen dat er genoeg ruimte over blijft om een nieuwe knoop te maken van de losse uiteinden. Daarna wordt er een stok, of een staaf, tussen de twee knopen geplaatst die vervolgens aangedraaid wordt om zo het verband aan te kunnen spannen. Het knelverband wordt op zijn plaats gehouden met tape of een doek. Bij een aangelegd knelverband is het overigens altijd van cruciaal belang om elke 10 minuten een controle uit te voeren. Wanneer het bloeden lang genoeg aan blijft houden om onder controle gehouden te moeten worden met behulp van het uitoefenen van druk, dan dien je het knelverband weer los te maken en in plaats daarvan directe druk op de wond uit te oefenen.
Medische zorg
Je moet met spoed medische hulp inroepen op het ogenblik dat er sprake is van:
- Een bloeding die wordt veroorzaakt door een ernstige verwonding,
- Een bloeding die niet onder controle gehouden kan worden,
- Een interne bloeding.
De hulpdiensten zullen altijd proberen om een bloeding onder controle te krijgen voordat iemand naar het ziekenhuis wordt gebracht. In bepaalde gevallen kan de nodige zorg zelfs ter plaatse worden verleend, maar ook kan het gebeuren dat je in een ziekenhuis een verdere behandeling dient te ondergaan. De vereiste behandeling zal echter afhangen van de oorzaak en de ernst van de bloeding. Zo zal er bijvoorbeeld in zeldzame gevallen een operatieve ingreep nodig zijn om het bloeden te stelpen.
Gevolgen van een onbehandelde bloeding
Het is zaak om een arts te zien wanneer iemand te maken heeft met bloedverlies dat niet verklaard kan worden of een bloeding die niet onder controle kan worden gehouden.
Bij een traumatische bloeding, dan is de oorzaak doorgaans een verwonding of een ongeval, en kan deze worden gestelpt door eerste hulp te verlenen. De wond zal vervolgens meestal genezen zonder dat er verdere medische zorg verleend hoeft te worden.
Op het moment dat een medische aandoening één of meerdere bloedingen veroorzaakt en de aandoening wordt niet opgemerkt of gediagnosticeerd, dan zal een dergelijk bloeding in de meeste gevallen telkens terugkeren.
Een bloeding die aan blijft houden zonder dat er een medische behandeling plaatsvindt kan, in het ergste geval, fataal aflopen. Wanneer iemand namelijk tussen een derde en de helft van het totale bloedvolume verliest, dan bestaat er een kans dat deze persoon doodbloedt (dit komt gelukkig maar heel sporadisch voor). Doodbloeden kan overigens ook gebeuren zonder dat er uitwendig een bloeding kan worden waargenomen. Fatale inwendige bloedingen kunnen namelijk voor extreem veel bloedverlies zorgen, bijvoorbeeld wanneer er sprake is van een aneurysma.
Een aantal aandoeningen dat voort kunnen vloeien uit frequente of hevige bloedingen zijn onder andere:
- Bloedarmoede (anemie),
- Een maagbloeding,
- Gemakkelijk blauwe plekken krijgen,
- Constant een vermoeid gevoel hebben,
- Algemeen gevoel van zwakte,
- Een bleke huid,
- Gemakkelijk gaan bloeden,
- Neusbloedingen,
- Buikpijn,
- Zware menstruele bloedingen,
- Hypovolemische shock (een medisch noodgeval dat levensbedreigend kan zijn wanneer er meer dan 20 procent van het bloed- of vochtvolume van het lichaam verloren is gegaan.