Een beroerte ontstaat op het moment dat de toevoer van bloed naar een deel van je hersenen onderbroken wordt of afneemt, met als gevolg dat het hersenweefsel geen zuurstof en voedingsstoffen meer aangevoerd krijgt. Binnen een paar minuten zullen de hersencellen daardoor af beginnen te sterven. Om die reden dient een beroerte altijd te worden beschouwd als een medisch noodgeval. Een snelle behandeling is immers cruciaal omdat een vroegtijdige behandeling kan een hersenbeschadiging en mogelijke complicaties tot een minimum kan beperken.
Het goede nieuws is dus dat een beroerte vaak kan worden behandeld en zelfs kan worden voorkomen, en daardoor zullen vandaag de dag aanzienlijk minder mensen komen te overlijden als gevolg van een beroerte dan in het verleden.
Symptomen van een beroerte
Wanneer je vermoedt dat er sprake zou kunnen zijn van een beroerte, dan is het zaak om goed te letten op de volgende tekenen en symptomen. Verder dien je goed te onthouden wanneer de tekenen en symptomen zijn begonnen en de tijd dat ze aanwezig zijn gebleven, dat alles kan immers van invloed zijn op de behandelmogelijkheden. De symptomen die typerend zijn voor een beroerte zijn:
- Problemen met spreken en het begrijpen van gesproken taal. Er kan sprake zijn van verwardheid bij iemand die een beroete heeft gehad. Iemand kan bijvoorbeeld niet meer op bepaalde woorden komen, zich moeilijk uiten of een ander niet goed meer begrijpen.
- Verlamming of gevoelloosheid van het gezicht, de arm of het been. Iemand die een beroerte heeft gehad kan plotseling te maken krijgen met een gevoelloosheid, zwakte of verlamming in het gezicht, de arm of het been. Dit gebeurt meestal; slechts aan zijde van het lichaam. Wanneer er wordt geprobeerd om allebei de armen tegelijkertijd op te tillen, en er één arm begint terug te vallen, dan is er mogelijk sprake van een beroerte. Tevens kan één zijde van de mond af gaan hangen wanneer iemand probeert te glimlachen.
- Problemen met zien (één of allebei de ogen). Iemand die een beroerte heeft gehad kan in één of beide ogen plotseling wazig zicht ervaren of zwarte vlek zien, maar ook dubbelzien is in een dergelijke situatie mogelijk.
- Hoofdpijn: die acuut en ernstig van aard is, maar ook gepaard kan gaan met braken, duizeligheid of een veranderd bewustzijn. Deze symptomen kunnen erop wijzen dat iemand een beroerte heeft.
- Problemen met lopen, bijvoorbeeld wanneer iemand voortdurend struikelt of opeens duizelig wordt, zijn, of haar evenwicht of coördinatievermogen verliest.
Wanneer moet je de hulp van een arts inschakelen?
Indien je vermoedt dat je tekenen of symptomen van een beroerte op hebt gemerkt, zelfs wanneer deze lijken te schommelen of te verdwijnen, dan dien je direct een arts te waarschuwen. Het is dan zelfs zaak dat je snel in actie komt en de volgende acties onderneemt:
- Gezicht. vraag de persoon bij wie je een beroerte vermoedt om te glimlachen. Indien één kant van het gezicht scheefzakt, dan kan dat een teken zijn van een beroerte,
- Armen. de persoon bij wie je een beroerte vermoedt, vraag je vervolgens om zijn, of haar, om beide armen op te tillen. Indien één arm naar beneden zakt, of één arm niet opgeheven kan worden, dan kan dit eveneens duiden op een beroerte.
- Spraak: vraag de persoon bij wie je een beroerte vermoedt om een simpele zin te herhalen. Indien zijn, of haar, spraak onduidelijk slechts of vreemd is, dan kan dit een teken zijn dat er inderdaad een beroerte aan de gang is.
- Tijd.: wanneer je één van de eerder genoemde symptomen waarneemt, dan dien je met spoed de alarmlijn te bellen en de hulpdiensten in te schakelen. Je mag dis absoluut niet afwachten om te zien of de symptomen vanzelf weer zullen stoppen. Iedere minuut telt namelijk in een dergelijke situatie. Hoe langer een beroerte niet wordt behandeld, hoe groter de kans op het ontstaan van schade aan de hersenen en op blijvende invaliditeit of zelfs een fatale afloop.
Indien je bij iemand vermoedt dat hij, of zij, een beroerte heeft, dan dien je deze persoon aandachtig te observeren in de tijd dat je wacht op de komst van de hulpdiensten.
Oorzaken van een beroerte
Een beroerte kan het gevolg zijn van een blokkade in een slagader (in de medische wereld wordt dit een ischemische beroerte genoemd) of door een lekkend of gebarsten bloedvat (een zogenaamd hemorragische beroerte). Bepaalde mensen zullen mogelijk slechts een tijdelijke verstoring van de bloedtoevoer naar de hersenen hebben (een zogeheten tijdelijke ischemische aanval of TIA) die geen permanente schade zal veroorzaken.
Ischemische beroerte
Circa 80 procent van alle beroertes zijn de zogenaamde ischemische beroertes. Ischemische beroertes ontstaan op het ogenblik dat de slagaders naar je hersenen vernauwd zijn of geblokkeerd zijn geraakt, wat vervolgens zal leiden tot een ernstig verminderde doorbloeding (ischemie). De meest voorkomende ischemische beroertes zijn:
- Trombotische beroerte. Een trombotische beroerte ontstaat als er zich een bloedstolsel (trombus) in één van de slagaders heeft gevormd die bloed aan je hersenen moet voeren. Een stolsel kan ontstaan door vetafzettingen (plaque) die zich in bloedvaten hebben gevormd en zo een verminderde doorbloeding (atherosclerose) of andere aandoening aan de slagaders heeft veroorzaakt.
- Embolische beroerte. Een embolische beroerte doet zich voor op het ogenblik dat een bloedstolsel, of ander weefseldeeltje, zich in je hersenen vast heeft gezet, gewoonlijk vanuit je hart, nadat dit door je bloedstroom in de smallere hersenslagaders terecht is gekomen. Dit soort bloedstolsel wordt in de medische wereld aangeduid als een embolus.
Hemorragische beroerte
Een hemorragische beroerte ontstaat als een bloedvat in je hersenen gaat lekken of scheuren. Hersenbloedingen kunnen veroorzaakt worden door talloze aandoeningen die betrekking hebben op je bloedvaten, zoals:
- Een hoge bloeddruk (hypertensie) die niet goed onder controle is,
- Een overmatige behandeling met anticoagulantia (bloedverdunners),
- Zwakke plekken in de wanden van een bloedvat (aneurysma),
- Een minder algemene oorzaak van een bloeding is een breuk in de buitengewoon grote wirwar van dunwandige bloedvaten (arterioveneuze malformatie).
Vormen van hemorragische beroerte:
- Hersenbloeding. Bij een intracerebrale bloeding zal een bloedvat in de hersenen veroorzaken waarbij er bloed in het omliggende hersenweefsel terecht zal komen, waardoor er een zekere schade zal ontstaan aan de hersencellen. Hersenencellen die buiten het lek liggen, zullen verstoken blijven van bloed en eveneens beschadigd raken. Een hoge bloeddruk, een trauma, vasculaire malformaties, het gebruik van bloedverdunnende middelen en andere aandoeningen kunnen een intracerebrale bloeding tot gevolg hebben.
- Subarachnoïdale bloeding. bij een subarachnoïdale bloeding zal een slagader op of nabij het oppervlak van je hersenen openbarsten en zal er bloed in de ruimte tussen het oppervlak van je hersenen en je schedel terechtkomen. Een dergelijke bloeding wordt vaak waargenomen wanneer er sprake is van een acute, ernstige hoofdpijn. Een subarachnoïde bloeding is doorgaans het gevolg van het barsten van een klein zakvormig of besvormig aneurysma. Na de bloeding kunnen de bloedvaten in je hersenen zich gaan verwijden en op een onregelmatige weer gaan vernauwen (vasospasme), waardoor de hersencellen schade opzullen lopen doordat de bloedtoevoer verder wordt beperkt.
- Transient ischaemic attack (TIA): is een voorbijgaande ischemische aanval (TIA), soms ook wel een ministroke genoemd, en betreft een tijdelijke periode waarin symptomen waar worden genomen die lijken op die van een beroerte. Een tijdelijke afname van de bloedtoevoer naar een gedeelte van je hersenen zal TIA’s veroorzaken, die soms maar vijf minuten aan blijven houden. Net zoals bij een ischemische beroerte, zal er een TIA ontstaan op het ogenblik dat er een bloedstolsel of een andere weefselrest de bloedstroom naar een gedeelte van je zenuwstelsel blokkeert, maar er geen sprake is van blijvende weefselschade of andere blijvende symptomen.
Zoek in alle eerder genoemde gevallen direct medische zorg, zelfs wanneer de symptomen lijken op te klaren. Indien je een TIA hebt, dan loop je immers een grotere kans op het ontwikkelen van een beroerte, waardoor je later dus wel blijvende schade op kunt lopen. Indien je een TIA hebt gehad, dan wil dit zeggen dat er waarschijnlijk een gedeeltelijk geblokkeerde of vernauwing van een slagader die leidt naar je hersenen leidt, maar ook kan er sprake zijn van een stolsel dat is gevormd in je hart en via de bloedstroom in je hersenen terecht is komen.
Het is niet mogelijk om te zeggen of je een beroerte of een TIA hebt alleen aan de hand van de symptomen die waar worden genomen. Zelfs op het moment dat de symptomen minder dan een uur aan blijven houden, bestaat nog steeds een kans op blijvende schade die aan het weefsel toe wordt gebracht door de beperkte bloedtoevoer.
Risicofactoren voor een beroerte
Talloze factoren kunnen de kans op een beroerte groter maken. Bepaalde factoren kunnen eveneens je risico op de ontwikkeling van een hartaanval toe laten nemen. Mogelijk behandelbare risicofactoren voor een beroerte zijn:
- Risicofactoren die verband houden met je manier van leven,
- Overgewicht of obesitas,
- Lichamelijke inactiviteit, te weinig lichaamsbeweging,
- Veel alcohol drinken of zelfs alcoholmisbruik,
- Gebruik van drugs, zoals cocaïne en methamfetamine.
Medische risicofactoren:
- Bloeddrukwaarden die hoger liggen dan 120/80 mm Hg
- Roken, of blootstelling rook als passieve roker,
- Hoge cholesterollevels,
- Diabetes,
- Obstructieve slaapapneu,
- Hart- en vaatziekten, zoals hartfalen, hartafwijkingen, hartinfectie of een abnormaal hartritme
- Een persoonlijke- of familiegeschiedenis waarin een beroerte, een hartaanval of een voorbijgaande ischemische aanval voorkomt.
Andere factoren die samenhangen met een verhoogd risico op het ontwikkelen van een beroerte zijn:
- Leeftijd: personen die 55 jaar of ouder zijn, hebben een grotere kans op een beroerte dan jongere mensen.
- Ras: Afro-Amerikanen hebben een meer kans op een beroerte dan mensen van andere rassen.
- Geslacht: mannen hebben een grotere kans op het ontwikkelen van een beroerte dan vrouwen. Vrouwen zijn doorgaans ouder wanneer ze een beroerte krijgen, maar ze zullen ook eerder als gevolg van een beroerte slagen komen te overlijden dan mannen.
- Hormonen: het gebruik van de anticonceptiepil of hormoonbehandelingen die oestrogeen bevatten, maar ook verhoogde oestrogeenspiegels tijdens een zwangerschap en na een bevalling zullen de kans op het krijgen van een beroerte toe laten nemen.
Complicaties van een beroerte
Een beroerte kan soms een tijdelijke- of permanente invaliditeit tot gevolg hebben, afhankelijk van de tijd dat de hersenen te maken hebben gehad met een beperkte bloedstroom en welk gedeelte van het brein hierdoor werd beïnvloed. Complicaties kunnen zijn:
- Verlamming of verlies van de spierbewegingen. Je kunt aan één zijde van je lichaam verlamd raken of de controle over bepaalde spieren verliezen, zoals die aan één zijde van je gezicht of één arm. Fysiotherapie kan je echter vaak helpen om de activiteiten die door de verlamming werden beïnvloed weer terug te laten keren, zoals lopen, eten en aankleden.
- Moeilijk praten of slikken. Een beroerte kan invloed hebben op de controle van de spieren in je mond en keel, met als gevolg dat het voor je moeilijk wordt om duidelijk te praten (dysartrie), te slikken (dysfagie) of te eten. Je hebt wellicht eveneens taalproblemen (afasie), bijvoorbeeld met het spreken of het verstaan, lezen of schrijven. Een behandeling met een logopedist kan je vaak helpen om je spraak te verbeteren.
- Geheugenverlies of denkproblemen. Talloze mensen met een beroerte hebben last van geheugenverlies. Andere personen kunnen moeite hebben met denken, het vellen van oordelen, redeneren en het begrijpen van bepaalde termen en woorden.
- Emotionele problemen. Iemand met een beroerte heeft mogelijk meer moeite om zijn, of haar, emoties in de hand te houden, of deze persoon kan een depressie ontwikkelen.
- Pijn. Pijn, gevoelloosheid of andere vreemde gewaarwordingen kunnen ontstaan in de delen van het lichaam die door de beroerte aan zijn gedaan. Indien bijvoorbeeld een beroerte ertoe leidt dat je het gevoel in je linkerarm kwijt bent geraakt, dan kun je een onaangenaam tintelend gevoel in deze arm gaan ervaren.
- Centraal pijnsyndroom. Iemand kan eveneens gevoelig zijn voor temperatuurveranderingen, in het bijzonder extreme kou, nadat je een beroerte hebt gehad. Deze complicatie staat ook wel bekend als het centraal pijnsyndroom. Deze aandoening ontstaat in de regel een paar weken na een beroerte en kan na verloop van tijd weer verbeteren. Maar omdat de pijn het gevolg is van een probleem in je hersenen, in plaats van dat er sprake is van een lichamelijk letsel, zijn er niet veel behandelingen voor aan te wenden.
- Veranderingen in gedrag en het zelfzorgvermogen. Iemand die een beroerte heeft gehad, kan meer teruggetrokken zijn en minder sociaal of meer impulsief worden. Ze hebben mogelijk hulp nodig bij het verzorgen van zichzelf en bij allerlei dagelijkse activiteiten.
Net zoals bij hersenletsel, zal het slagen van de behandeling bij dit soort complicaties van persoon tot persoon sterk uiteen kunnen lopen.
Voorkomen van een beroerte
Het herkennen van de risicofactoren voor een beroerte, het opvolgen van de adviezen van je arts en het aanwenden van een gezonde levensstijl zijn de meest voorname stappen die je kunt nemen om een beroerte te voorkomen. Indien je een beroerte of een voorbijgaande ischemische aanval (TIA) heeft gehad in het verleden, dan kunnen deze maatregelen een volgende beroerte eveneens helpen voorkomen. De nazorg die je in het ziekenhuis, en in de periode daarna, krijgt, kan eveneens een rol van belang hierbij spelen.
Een heleboel behandelingen voor het voorkomen van een beroerte zijn te vergelijken met die van de voorkoming van hart- en vaataandoeningen. In de regel zullen deze inhouden dat je de aanbevelingen ten aanzien van het aannemen van een gezonde levensstijl ter harte dient te nemen, zoals:
- Beheersing van een hoge bloeddruk (hypertensie). Dit is één van de meest belangrijke dingen die je kunt doen om je kans op een beroerte af te laten nemen. Wanneer je een beroerte hebt gehad, dan kan het verlagen van je bloeddruk een volgende TIA of beroerte helpen voorkomen.
- Lichaamsbeweging, stressbeheersing, een gezond gewicht handhaven en de hoeveelheid zout en alcohol die je binnenkrijgt beperken, kunnen je allemaal helpen om de hoge bloeddruk onder controle te houden. Naast de adviezen ten aanzoen van het doorvoeren van veranderingen in je manier van leven, kan je arts je ook geneesmiddelen voorschrijven om je verhoogde bloeddruk te behandelen.
- Verlagen van de hoeveelheid cholesterol en het verzadigd vet in je dieet. Het eten van minder cholesterolrijk voedsel en vetten, in het bijzonder verzadigde vetten en transvetten, kan de plaque dat zich in je bloedvaten heeft gevormd af laten nemen. Zodra je je cholesterol niet alleen weet te beheersen door het aanbrengen van veranderingen in je dieet, dan kan je arts je eveneens een cholesterolverlagend middel voorschrijven.
- Stoppen met roken. Roken zal de kans op een beroerte vergroten voor zowel rokers als voor niet-rokers die bloot worden gesteld aan de rook van anderen. Stoppen met roken zal dan ook de kans op het ontwikkelen van een beroerte terug weten te dringen.
- Diabetesbeheersing. Je kunt diabetes onder controle houden met behulp van de juiste voeding, voldoende lichaamsbeweging, gewichtsbeheersing en geneesmiddelen.
- Een gezond lichaamsgewicht behouden. Overgewicht draagt bij aan een aantal andere risicofactoren voor een beroerte, zoals het ontwikkelen van een hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten en diabetes. Het verliezen van slechts 10 kilo aan .lichaamsgewicht kan je bloeddruk echter al verlagen en het cholesterolgehalte in je bloed verbeteren.
- Het eten van een dieet dat rijk is aan fruit en groente. Een dieet met elke dag minimaal vijf porties fruit of groente zal je kans op een beroerte af laten nemen. Het volgen van het zogenaamde mediterrane dieet, waarbij de nadruk ligt op olijfolie, fruit, noten, groenten en volkoren graanproducten, kan dan ook erg nuttig zijn.
- Regelmatig bewegen. aerobe- of “cardio” trainingen zullen op een heleboel manieren je kans op het ontwikkelen van een beroerte verkleinen. Lichaamsbeweging kan je bloeddruk verlagen, je lipoproteïne-cholesterol met hoge dichtheid verhogen en de algehele gezondheid van je bloedvaten en je hart verbeteren. Het helpt je tevens om lichaamsgewicht kwijt te raken, diabetes onder controle te houden en stress te verminderen. Werk geleidelijk totdat je per dag 30 minuten aan lichamelijke activiteiten hebt bereikt, zoals wandelen, joggen, zwemmen of fietsen, op de meeste, zo niet alle, dagen van de week.
- Drink alcohol met mate, of beter nog helemaal niet. Alcohol kan zowel een risicofactor als een beschermende maatregel zijn met betrekking tot het ontstaan van een beroerte. Overmatig alcoholgebruik zal de kans op een hoge bloeddruk, ischemische beroertes en hemorragische beroertes dan ook vergroten. Het drinken van geringe tot matige hoeveelheid alcohol, zoals één drankje op een dag, kan een ischemische beroerte juist helpen voorkomen en de bloedstollingsfactor van je bloed verminderen. Alcohol kan eveneens een wisselwerking hebben met andere geneesmiddelen die je gebruikt. Om die reden is het zaak dat je met je arts bespreekt wat het beste voor je is.
- Behandeling van obstructieve slaapapneu (OSA). Je arts kan een zuurstofbeoordeling gedurende de nacht adviseren om op die manier je te screnen op OSA, een slaapstoornis waarbij het zuurstofniveau gedurende de nacht met tussenpozen zal afnemen. De behandeling voor OSA houdt in dat je ’s nachts zuurstof toegediend krijgt of dat je een klein masker over je mond of neus dient te dragen om je te helpen om te blijven ademen.
- Vermijd het gebruik van drugs. bepaalde drugs die vaak illegaal op straat gekocht kunnen worden, zoals cocaïne en methamfetaminen, zijn bekende risicofactoren voor een TIA of een beroerte. Cocaïne zorgt er bijvoorbeeld voor dat de bloedstroom afneemt en kan tevens de bloedvaten zich laten vernauwen.
Preventieve geneesmiddelen
Indien je een ischemische beroerte of TIA hebt gehad, dan kan je arts geneesmiddelen voorschrijven m de kans op een beroerte inde toekomst te verkleinen. Hierbij kun je denken aan:
- Medicatie die werkt tegen bloedplaatjes. Bloedplaatjes zijn speciale cellen in je bloed die bloedproppen kunnen gaan vormen. Antibloedplaatjesmedicatie zal dergelijke cellen minder aan elkaar vast laten plakken zodat ze minder snel bloedstolsels kunnen gaan vormen. Het meest gebruikte antibloedplaatjesmiddel is aspirine. Je arts zal uiteraard voor elk individu bepalen welke dosis aspirine het meest geschikt is.
- Je arts kan eveneens besluiten om het middel Aggrenox voor te schrijven, een combinatie van een lage dosis aspirine en het trombocytenaggregatieremmend middel dipyridamol om zo de kans op de vorming van bloedstolsels te verkleinen. Indien aspirine je TIA of beroerte niet voorkomt, of wanneer je geen aspirine kunt gebruiken, dan kan je arts in plaats daarvan een antiplaatjesmiddel voorschrijven, zoals clopidogrel (Plavix).
- Anticoagulantia (in de volksmond ook wel bloedverdunners genoemd). Deze medicamenten, zoals heparine en warfarine (Coumadin, Jantoven), zullen de bloedstolling verminderen. Heparine werkt snel en kan in een korte tijd in het ziekenhuis toe worden gediend. Langzamer werkende warfarine kan echter op langere termijn worden gebruikt. Warfarine is een sterk bloedverdunnend geneesmiddel, dus je dient het exact volgens de aanwijzingen van je in te nemen en goed te letten op bijwerkingen. Je arts kan deze medicamenten voorschrijven op het moment dat je lijdt aan bepaalde bloedstollingsstoornissen, sommige bloedvatafwijkingen, een abnormaal hartritme of een ander hartprobleem. Andere nieuwere bloedverdunners kunnen worden gebruikt op het ogenblik dat je TIA of beroerte het gevolg was van een hartritmestoornis.
Diagnosticeren van een beroerte
Om de meest geschikte behandeling voor je beroerte vast te kunnen stellen, zal het team op de spoedeisende hulpafdeling van het ziekenhuis moeten bepalen welk type beroerte dat je hebt en welke delen van je hersenen door deze beroerte getroffen zijn. Verder dient het team andere mogelijke oorzaken van je symptomen uit te sluiten, zoals de aanwezigheid van een hersentumor of een reactie op bepaalde geneesmiddelen. Je arts kan uiteenlopende onderzoeken en tests gebruiken om je kans op een beroerte te bepalen, zoals:
- Lichamelijk onderzoek
Je arts zal jou of een familielid vragen met welke symptomen je te maken hebt gehad, op welk ogenblik dat deze begonnen en wat je op het moment van aanvang aan het doen was. Je arts zal dan bepalen of de genoemde symptomen nog altijd aanwezig zijn.
Ook zal je arts willen weten welke geneesmiddelen je gebruikt en of je ooit een hoofdletsel op hebt gelopen. Tevens zal je worden gevraagd naar je persoonlijke- en familiegeschiedenis met betrekking tot hartaandoeningen, voorbijgaande ischemische aanvallen en beroertes.
Door de arts zal je bloeddruk worden gecontroleerd en met behulp van een stethoscoop naar je hart worden geluisterd. Daarnaast zal de arts op deze wijze nagaan of er geen suizend geluid (ruis) in je hals (of beter gezegd je halsslagader) te horen zal zijn, wat veroorzaakt kan worden door atherosclerose. Je arts kan ook een zogenaamde oftalmoscoop gebruiken om na te gaan of er sprake is van tekenen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van kleine cholesterolkristallen of -stolsels in de bloedvaten aan de achterzijde van je ogen.
- Bloedonderzoeken
Je zult waarschijnlijk uiteenlopende bloedonderzoeken dienen te ondergaan, deze kunnen je zorgteam vertellen hoe snel je bloed stolt, of je bloedsuikerspiegel ongewoon is verhoogd of verlaagd, of kritische chemicaliën in je bloed uit balans zijn geraakt of dat je wellicht een infectie hebt. Het onder controle houden van de stollingstijd van je bloed en het suikergehalte en andere belangrijke bloedwaarden zullen eveneens deel uitmaken van deze vorm van acute zorg.
- CT–scan
Een CT-scan is een beeldvormende onderzoeksmethode die gebruik maakt van een reeks röntgenfoto’s om op die manier een gedetailleerd beeld van je hersenen te maken. Een CT-scan kan dan ook een bloeding, tumor, beroerte en andere aandoeningen zichtbaar maken. Artsen kunnen bovendien een kleurstof in je bloedbaan inspuiten om de bloedvaten in je hals en hersenen meer gedetailleerd te kunnen bekijken (computertomografie-angiografie). Er zijn diverse soorten CT-scans die je arts kan gebruiken, welke dat zal zijn, zal afhangen van je persoonlijke situatie op dat moment.
- Magnetic resonance imaging (MRI )scan
Een MRI scan maakt gebruikt van krachtige radiogolven en magneten om zo een gedetailleerd beeld van je hersenen te maken. Een MRI scan kan hersenweefsel opsporen dat schade op heeft gelopen als gevolg van een ischemische beroerte en hersenbloedingen. Je arts kan een kleurstof in een bloedvat inspuiten om de slagaders en aders beter te kunnen bekijken en de bloedstroom te vast te stellen (magnetische resonantie angiografie of magnetische resonantie venografie).
- Carotis echografie
Carotis echografie is een onderzoek dat door middel van geluidsgolven gedetailleerde beelden van de binnenzijde van de slagaders in je hals kan maken. Dit onderzoek laat de opbouw van vetafzettingen (plaques) en de bloedstroom in je halsslagaders zien.
- Hersenangiogram
Tijdens dit onderzoek zal je arts een dunne, flexibele slang (katheter) inbrengen via een kleine snede (incisie), vaak in je lies, en zal deze verder leiden naar je meest belangrijke slagaders en je carotis (dit is medische term voor je wervelslagader). Vervolgens injecteert je arts een kleurstof in je bloedvaten om deze duidelijk zichtbaar te maken op röntgenfoto’s. Dit onderzoek geeft een gedetailleerd beeld van de slagaders in je hersenen en je hals.
- Echocardiogram
Een echocardiogram maakt gebruik van geluidsgolven om gedetailleerde beelden van je hart te maken. Een echocardiogram kan dan ook een bron van stolsels in je hart aan het licht brengen die mogelijk vanuit je hart naar je hersenen zijn getransporteerd en je beroerte tot gevolg hebben gehad.
Mogelijk dien je zelfs een zogenaamde transesofageale echocardiogram te ondergaan. Tijdens dit onderzoek zal je arts een flexibele slang met een klein apparaatje (transducer) inbrengen via je keel en je slokdarm. Omdat je slokdarm direct achter je hart is gelegen, kan een transesofageale echocardiogram duidelijke, gedetailleerde beelden maken van je hart en eventueel daar aanwezige bloedstolsels.
Behandelen van een beroerte
Een spoedbehandeling voor een beroerte zal afhankelijk zijn van het feit of je een ischemische beroerte hebt die een slagader blokkeert, dit is de meest voorkomende soort beroerte, of een hemorragische beroerte die een bloeding in de hersenen tot gevolg heeft.
Ischemische beroerte behandelen
Om een ischemische beroerte te kunnen behandelen, dienen artsen de bloedtoevoer naar je hersenen weer snel te herstellen.
- Spoedbehandeling met behulp van geneesmiddelen
Een behandeling met bloedstollende geneesmiddelen dient binnen 4,5 uur te starten wanneer deze in de ader toe worden gediend, en hoe sneller er kan worden behandeld, hoe beter dit uiteraard zal zijn. Een snelle behandeling zal niet alleen je overlevingskansen toe laten nemen, maar deze kan eveneens complicaties verminderen. Wellicht krijg je:
- Intraveneuze injectie van weefselplasminogeenactivator (tPA)
Deze injectie van recombinante weefselplasminogeenactivator (tPA), ook wel alteplase geheten, wordt gezien als de meest optimale standaardbehandeling voor een ischemische beroerte. Een injectie van tPA wordt doorgaans gegeven via een ader in de arm. Dit krachtige geneesmiddel tegen een beroerte zou idealiter binnen drie uur toegediend dienen te worden. In bepaalde gevallen kan tPA worden toegediend tot 4,5 uur nadat de eerste symptomen van de beroerte zijn begonnen.
Dit geneesmiddel zal de bloedstroom weer herstellen door het bloedstolsel dat de beroerte heeft veroorzaakt op te lossen en het kan dus iemand helpen die een beroerte heeft gehad om beter te herstellen. Je arts zal bepaalde risico’s, zoals mogelijke bloedingen in de hersenen, eerst goed in overweging nemen om te bepalen of tPA voor een bepaalde patiënt geschikt is.
- Endovasculaire spoedingrepen
Een arts zal in sommige gevallen een ischemische beroerte behandelen met behulp van ingrepen die rechtstreeks in het geblokkeerde bloedvat uit worden gevoerd. Deze ingrepen dienen zo snel mogelijk uit te worden gevoerd, afhankelijk van de kenmerken van het bloedstolsel dat verantwoordelijk is voor de beroerte:
- Medicatie wordt rechtstreeks in de hersenen toegediend
Een arts kan een lange, dunne slang (katheter) door een slagader in je lies voeren en deze zo naar je hersenen leiden om rechtstreeks tPA in het gebied dat aangedaan is door de beroerte te kunnen toedienen. Deze ingreep wordt in de medische wereld intra-arteriële trombolyse genoemd. Het tijdbestek voor deze behandeling is wat langer dan bij intraveneus tPA, maar is nog altijd beperkt.
- Het bloedstolsel verwijderen met een stentretriever
Een arts kan een katheter gebruiken om een speciaal apparaatje in het geblokkeerde bloedvat in je hersenen te brengen en zo de bloedprop te verwijderen. Deze ingreep is in het bijzonder gunstig voor personen die te maken hebben met omvangrijke bloedstolsels die niet helemaal op kunnen worden gelost met tPA, ondanks dat deze ingreep dikwijls uit wordt gevoerd in combinatie met intraveneuze tPA.
Uiteenlopende grote en recente onderzoeken suggereren dat, afhankelijk van de plaats van het bloedstolsel en andere factoren, de endovasculaire behandeling de meest effectieve optie zou kunnen zijn. Van de endovasculaire behandeling is vast komen te staan dat deze de resultaten aanzienlijk verbetert en de invaliditeit op de lange termijn na een ischemische beroerte beperkt.
- Andere ingrepen
Om je kans op een volgende beroerte of voorbijgaande ischemische aanval te verkleinen, kan je arts een ingreep aanraden waarbij een slagader open wordt gemaakt die vernauwd is door plaque. Soms zal een arts een dergelijke ingreep aanbevelen om een beroerte te voorkomen. Uiteraard zullen de mogelijke behandelingen uiteenlopen afhankelijk van je persoonlijke situatie:
- Carotis endarterectomie
Tijdens een halsslagaderendarteriëctomie zal een chirurg de plaque uit de slagaders weghalen die langs iedere zijde van je hals naar je hersenen lopen (de halsslagaders). Bij deze ingreep zal de chirurg een snede (incisie) maken langs de voorzijde van je hals, de halsslagader openen en de aanwezige plaque weghalen zodat de halsslagader niet langer geblokkeerd is.
De chirurg herstelt vervolgens de slagader met behulp van hechtingen of een pleister die gemaakt is van een ader of een lichaamsvriendelijke kunststof (graft). De ingreep kan je kans op een herseninfarct verkleinen. Een halsslagaderendarteriëctomie brengt echter ook een aantal specifieke risico’s met zich mee, in het bijzonder voor mensen die lijden aan een hart- of andere medische aandoening.
- Angioplastiek en stents
Bij een angioplastiek zal een chirurg zich gewoonlijk toegang verschaffen tot je halsslagaders via een slagader in je lies. Hier vandaan zal de chirurg voorzichtig en veilig naar de slagaders in uw hals navigeren. Daar aangekomen zal een ballon op worden geblazen om de vernauwde slagader uit te rekken zodat er een zogenaamde stent in kan worden gebracht om de geopende slagader te ondersteuning te bieden.
Hemorragische beroerte behandelen
Een spoedbehandeling van een hemorragische beroerte richt zich op de beheersing van de aanwezige bloeding en het verminderen van de druk in je hersenen. Je kunt in dit geval ook een operatie nodig hebben om toekomstige risico’s te kunnen verminderen.
- Noodmaatregelen
Op het ogenblik dat je warfarine (Coumadin, Jantoven) of medicatie tegen bloedplaatjes, zoals clopidogrel (Plavix), gebruikt om de vorming van bloedstolsels tegen te gaan, dan kun je medicijnen of een bloedtransfusie krijgen om de effecten van de bloedverdunners tegen te gaan. Je kunt tevens medicijnen krijgen om de druk in je hersenen te verlagen (intracraniële druk), je bloeddruk naar beneden te brengen, maar eveneens om vasospasme of aanvallen te voorkomen.
Zodra het bloeden in je hersenen is gestopt, dan zal de behandeling vaak betekenen dat er ondersteunende medische zorg wordt verleend terwijl je lichaam het bloed opneemt. De genezing is te vergelijken met wat er gebeurt als een blauwe plek geleidelijk wegtrekt. Indien het gebied van de bloeding groot is, dan kan je arts een operatie uitvoeren om het bloed weg te halen en de druk op je hersenen te verlagen.
- Operatieve reparatie van het bloedvat
Een chirurgische ingreep kan worden gebruikt voor de reparatie van bloedvatafwijkingen die verband houden met hemorragische beroertes. Je arts kan één van de volgende ingrepen aanbevelen nadat je een beroerte hebt gehad, of wanneer er sprake is van een aneurysma, een arterioveneuze misvorming (AVM) of een andere vorm van vasculaire malformatie die je hemorragische beroerte veroorzaakt heeft:
- Operatief afklemmen
Een chirurg plaatst een minuscule klem aan het begin van het aneurysma, om op die manier te voorkomen dat er bloed naar toe zal stromen. Deze klem kan voorkomen dat het aneurysma openbarst of dat het weer zal gaan bloeden.
- Coiling (endovasculaire embolisatie)
Een chirurg zal tijdens de ze ingreep een katheter in een slagader in uw lies inbrengen en deze voorzichtig naar je hersenen leiden met behulp van röntgenfoto’s. Kleine afneembare spiralen worden in het aneurysma geleid zodat deze wordt gevuld en de bloedstroom het aneurysma gaat blokkeren en het bloed zal stollen.
- Operatieve verwijdering van AVM
Chirurgen kunnen een kleinere AVM weghalen op het ogenblik dat deze zich in een toegankelijk gebied van je hersenen bevindt, om op die manier de kans op scheuren tegen te gaan en het risico op een hemorragische beroerte te verlagen. Het is echter niet altijd mogelijk om een AVM weg te nemen indien de verwijdering ervan een te grote vermindering van de hersenfunctie met zich mee zal brengen, of wanneer het groot is of zich te diep in je hersenen bevindt.
- Stereotactische radiochirurgie
Met behulp van meerdere stralen van een zeer gerichte straling, is stereotactische radiochirurgie een geavanceerde minimaal invasieve behandeling die toe wordt gepast om vasculaire malformaties weer te herstellen.
Het herstel en de revalidatie na een beroerte
Nadat je een spoedbehandeling hebt ondergaan nadat je een beroerte hebt gehad, zal de zorg zich gaan richten op het helpen herstellen van zoveel mogelijk functies en het weer zelfstandig kunnen leven. De impact van uw beroerte hangt echter sterk af van de plaats van de hersenen die bij de beroerte betrokken zijn en de hoeveelheid weefsel dat schade op heeft gelopen.
Wanneer je beroerte de rechterkant van je hersenen heeft beïnvloed, dan kan je beweging en gevoel aan de linkerzijde van je lichaam aan worden getast. Indien je beroerte het hersenweefsel aan de linkerzijde van je hersenen beschadigd heeft, dan kan je beweging en gevoel aan de rechterkant van je lichaam aan zijn gedaan. Hersenschade aan de linkerzijde van je hersenen kan spraak- en taalstoornissen tot gevolg hebben. Bovendien kun je, wanneer je een beroerte hebt gehad, problemen ondervinden met ademhalen, slikken, je evenwicht bewaren en zien.
Het gros van de overlevenden van een beroerte zullen een behandeling krijgen in de vorm van een revalidatieprogramma. Je arts zal je het meest rigoureuze behandelprogramma aanraden dat je aankunt op basis van je leeftijd, je algehele gezondheid en de mate van invaliditeit als gevolg van je beroerte. Verder zal je arts je levensstijl, interesses en prioriteiten en de beschikbaarheid van familieleden of andere zorgverleners in altijd hoed in overweging nemen.
Je persoonlijke revalidatieprogramma kan al van start gaan nog voordat je het ziekenhuis hebt verlaten. Na ontslag uit het ziekenhuis kun je dit programma dan voortzetten in een revalidatie-eenheid van hetzelfde ziekenhuis, een andere revalidatieunit of een gespecialiseerde verpleeginrichting, een polikliniek of soms zelfs gewoon thuis.
Het herstel van een beroerte van ieder mens is echter anders. Afhankelijk van je persoonlijke lichamelijke conditie, kan je behandelteam er als volgt uitzien:
- Arts die gespecialiseerd is in hersenaandoeningen (neuroloog),
- Revalidatiearts (physiater),
- Verpleegkundige(n),
- Diëtist,
- Fysiotherapeut,
- Ergotherapeut,
- Recreatietherapeut,
- Logopedist,
- Sociaal werker,
- Case manager,
- Psycholoog of psychiater,
- Geestelijke.
Omgaan met, en ondersteuning bij, een beroerte
Een beroerte is een gebeurtenis die je leven totaal op zijn kop zal zetten: die dus niet alleen je emotionele welzijn, maar ook je lichamelijk functioneren zal beïnvloeden. Je kunt na een beroerte te maken krijgen met gevoelens van:
- hulpeloosheid,
- frustratie,
- depressie,
- apathie.
Verder kun je last krijgen van stemmingswisselingen en een afgenomen libido.
Het behouden van je zelfrespect, de verbondenheid met anderen en de interesse in de wereld om je heen zijn cruciale onderdelen van je herstel na een beroerte. Diverse behandelingen kunnen jou en je zorgverleners daarbij helpen. Hierbij kun je denken aan:
- Wees niet te streng voor jezelf. Aanvaard dat je lichamelijke- en emotionele herstel veel van je zal vergen en dat dit de nodige tijd zal vergen. Je dient dan ook te streven naar een ‘nieuwe normale situatie’ en elke voortgang te vieren. Gun jezelf daarnaast de nodige tijd om voldoende rust te nemen.
- Blijf niet binnen zitten, zelfs wanneer dit niet eenvoudig is. Probeer om niet ontmoedigd of zelfbewust te zijn op momenten dat je langzaam beweegt en een wandelstok, rollator of rolstoel nodig hebt om opeen gewenste plaats van bestemming te komen. Geregeld op stap gaan is immers goed voor je.
- Word lid van een steun- of lotgenotengroep. Op het ogenblik dat je in contact komt met anderen die ook met een beroerte om moeten gaan, dan kun je samen dingen doen, ervaringen en informatie uitwisselen en zelfs nieuwe vriendschappen sluiten.
- Laat vrienden en familie weten wat je nodig hebt. Mensen willen je wellicht helpen, maar weten niet altijd wat ze moeten doen. Laat hen weten op welke manier ze je kunnen helpen, zoals door een maaltijd mee te brengen en bij je te blijven eten, gewoon wat met je te praten, samen een sociaal evenement of een religieuze activiteit bij te wonen.
- Weet dat je niet alleen bent. Duizenden mensen over heel de wereld hebben immers ook te maken gehad met een beroerte.
Communicatieve uitdagingen
Een van de meest frustrerende effecten van een beroerte is dat deze je spraak en taalbegrip kan beïnvloeden. Hieronder hebben we een aantal tips voor je verzameld om jou en je zorgverleners te helpen om te gaan met allerlei communicatieve uitdagingen:
- Oefening baart kunst
Probeer minimaal één keer op een dag een gesprek te voeren. Dit zal je helpen te leren wat het beste voor je werkt, maar zal je tevens je verbonden laten voelen met anderen en je zelfvertrouwen te herwinnen.
- Ontspan en neem je tijd
Praten is wellicht het meest gemakkelijk en het prettigst in een ontspannen situatie op een moment dat je je niet gehaast voelt. Sommige overlevenden van een beroerte vinden dat na een maaltijd een goed moment hekomen is om het praten te oefenen.
- Zeg dingen op je eigen manier
Wanneer je herstelt van een beroerte, moet je misschien minder woorden gebruiken, meer op bewegingen vertrouwen of je stem te gebruiken om met anderen goed te kunnen communiceren.
- Gebruik (communicatie)hulpmiddelen
Misschien vind je het handig om plaatjes te gebruiken waarop vaak gebruikte woorden staan om aan te geven wat je wensen en behoeften zijn. Dit kunnen ook afbeeldingen zijn van goede vrienden en familieleden, je favoriete televisieprogramma, het toilet of andere alledaagse wensen en behoeften.
Voorbereiden op je vervolgafspraak
Een beroerte die aan de gang is, wordt doorgaans gediagnosticeerd in een ziekenhuis. Wanneer je een beroerte hebt, dan die je direct medische zorg in te schakelen zodat de hersenschade zo gering mogelijk kan blijven. Indien je nog geen beroerte hebt gehad, maar je je wel zorgen maakt over je toekomstige risico, dan kun je deze uiteraard altijd bespreken met je huisarts, of specialist, tijdens je eerstvolgende afspraak.
Wat mag je verwachten van je arts?
Op de eerste hulpafdeling van het ziekenhuis kun je een specialist aan je bed krijgen, maar eveneens een arts die is gespecialiseerd in hersenaandoeningen (neuroloog), maar ook zul je te maken krijgen met verpleegkundigen en andere medici.
De eerste prioriteit van het team op de eerste hulpafdeling zal zijn om je symptomen en algehele medische conditie te stabiliseren. Vervolgens zal het team bepalen of je al dan niet een beroerte hebt. Artsen zullen tevens proberen om de oorzaak van je beroerte te achterhalen om de meest geschikte behandeling te kunnen bepalen.
Op het moment dat je op advies van je arts een vervolg afspraak hebt gemaakt, dan zal hij, of zij, je wellicht je persoonlijke risicofactoren voor een beroerte en een hartaandoening aangeven en samen met je doornemen. Je afspraak zal zich immers voornamelijk richten op het voorkomen van deze risicofactoren, zoals het niet roken of het gebruik van drugs. Je arts zal naast een aantal aanpassingen ten aanzien van je manier van leven ook je medicijngebruik met je bespreken, bijvoorbeeld wanneer je middelen dient te gaan gebruiken om een hoge bloeddruk, een verhoogd cholesterolgehalte en andere risicofactoren voor een beroerte in de hand te kunnen houden.
In sommige gevallen zal je arts tijdens een vervolgafspraak bepaalde onderzoeken en ingrepen uitvoeren of aanraden. Deze zullen de arts helpen om je kans op een beroerte beter in beeld te brengen. Ze kunnen tevens een onderdeel vormen van de behandeling van onderliggende aandoeningen die je risico op een beroerte eveneens kunnen vergroten.