Depressie (depressieve stoornis)

Psychisch

Een depressie wordt in de medische wereld gerekend tot de stemmingsstoornissen en gaat gepaard met een constant gevoel van verdriet en een gebrek aan interesse. Er wordt in dit geval ook wel gesproken van een depressieve stoornis of een klinische depressie en de aandoening heeft invloed op de manier waarop iemand zich voelt, hoe hij, of zij, denkt en zich gedraagt. Verder kan een depressie leiden tot een breed scala aan emotionele- en lichamelijke problemen. Het kan bijvoorbeeld gebeuren dat iemand die lijdt aan een depressie moeite heeft met het doen van normale dagelijkse activiteiten en in sommige gevallen kan iemand het gevoel hebben dat het leven niet de moeite waard meer is.

Het lijden aan een depressie is dus meer dan alleen maar doemdenken. Het is dus geen zwakte en iemand kan er niet zomaar van genezen zijn. Het is zelfs zo dat een depressie een langdurige behandeling nodig heeft. Een lange behandelweg is echter geen reden om ontmoedigd te raken omdat de meeste mensen met een depressie zich beter kunnen gaan voelen als zij de juiste geneesmiddelen voorgeschreven krijgen, psychotherapie ondergaan of een combinatie van beide behandelingen.

Symptomen van een depressie

Ondanks het feit dat een depressie maar één keer in je leven ontstaat, hebben mensen doorgaans met meerdere episodes te maken. Tijdens deze episodes zullen de symptomen voor een groot deel van een dag, en vrijwel iedere dag, aanwezig zijn. Je kunt hierbij denken aan symptomen als:

Gevoelens van verdriet, leegte of hopeloosheid,
Woede-uitbarstingen, prikkelbaarheid of frustratie, zelfs over kleine dingen,
Verlies van interesse of plezier in de meeste, of zelfs alle, normale activiteiten, zoals het hebben van seks, het beoefenen van hobby’s of een sport
Slaapstoornissen, zoals slapeloosheid of juist te veel willen slapen,
Vermoeidheidsklachten en een gebrek aan energie, zodat zelfs kleine klusjes extra inspanning zullen vergen,
Verminderde eetlust en gewichtsverlies, of juist meer gaan hunkeren naar eten met een gewichtstoename als gevolg,
Gevoelens van angst, opwinding of rusteloosheid,
Vertraagd denken, spreken of bewegen,
Gevoelens van waardeloosheid of schuldgevoelens, gericht zijn op fouten uit het verleden of zelfverwijt,
Problemen met denken, concentreren, het nemen van beslissingen en zaken onthouden,
Frequente- of geregeld terugkerende gedachten over de dood, zelfmoordgedachten, zelfmoordpogingen of zelfmoord,
Onverklaarde lichamelijke problemen, zoals rug- of hoofdpijn.

Voor een heleboel mensen die last hebben van een depressie zijn de symptomen doorgaans ernstig genoeg om merkbare problemen met zich mee te brengen bij de uitvoering van dagelijkse activiteiten, zoals werk, school, sociale activiteiten of relaties met anderen. Bepaalde personen met ene depressie voelen zich over het algemeen ellendig of ongelukkig, zonder daadwerkelijk daar een gegronde reden voor te kunnen noemen.

Symptomen van een depressie bij kinderen en tieners

Veel voorkomende klachten en symptomen die waar worden genomen bij een depressie bij kinderen en tieners zijn te vergelijken met die van volwassenen, maar er kunnen toch een aantal verschillen voorkomen.

Bij jongere kinderen kunnen symptomen van depressie inhouden dat er sprake is van:
verdriet,
prikkelbaarheid,
aanhankelijkheid,
het hebben van zorgen,
het klagen over pijntjes,
weigeren naar school te gaan,
ondergewicht hebben.

In de tienerjaren kunnen de symptomen van een depressie bestaan uit:
- verdriet,
- prikkelbaarheid,
- zich negatief en waardeloos voelen,
- gevoelens van boosheid,
- slechte prestaties op school of spijbelgedrag,
- zich onbegrepen voelen,
- zich extreem gevoelig voelen,
- drugs- en/of alcoholgebruik,
- te veel eten of slapen,
- zelfbeschadiging,
- verlies van interesse bij normale activiteiten,
- het vermijden van sociale interactie.

Symptomen van een depressie bij ouderen

Depressie is geen normaal onderdeel van het ouder worden, en het mag dan ook nooit lichtvaardig op worden gevat. Helaas wordt depressie bij ouderen dikwijls niet gediagnosticeerd en blijft de aandoening dus onbehandeld. Oudere mensen kunnen bovendien terughoudend zijn als het gaat om het zoeken van hulp. Symptomen van een depressie kunnen bij ouderen anders zijn, of minder voor de hand liggen. Je kunt dan bijvoorbeeld denken aan symptomen als:

Geheugenproblemen,
Persoonlijkheidsveranderingen
Lichamelijke pijnen of pijntjes,
Vermoeidheid,
Verlies van de eetlust,
Slaapproblemen,
Verlies van interesse in seks (terwijl er geen medische aandoening of medicatie aan ten grondslag ligt),
Vaak thuis willen blijven, in plaats van uit te gaan om te socialiseren of (nieuwe) dingen te ondernemen,
Zelfmoordgedachten of –gevoelens hebben (in het bijzonder vaak waargenomen onder oudere mannen).

Wanneer moet je een arts bezoeken met een depressie?

Indien je je depressief voelt, dan is het verstandig om zo snel mogelijk een afspraak te maken met je huisarts of psychiater. Wanneer je echter niet op zoek bent naar een behandeling, dan doe je er goed aan om met een vriend of geliefde, een zorgverlener, een vertrouwenspersoon of iemand anders die je vertrouwt, hierover te praten.

Wanneer dien je noodhulp krijgen?

Op het ogenblik dat je denkt dat je jezelf pijn zult gaan doen of zelfs zelfmoord wilt gaan plegen, dan moet je met spoed de alarmlijn te bellen en hulp in te schakelen. Je kunt ook de volgende opties overwegen wanneer je zelfmoordgedachten hebt:

Bel je huisarts of specialist op het gebied van geestelijke gezondheidszorg,
Bel het nummer van de zelfmoordhotline: in België is dat 1813,
Neem contact op met een goede vriend(in) of geliefde,
Neem contact op met een geestelijke, spiritueel leider of ander persoon die je vertrouwt binnen je geloofsgemeenschap.

Wanneer je een naaste hebt die met gedachten aan zelfmoord rondloopt of die zelfs al een zelfmoordpoging heeft ondernomen, dan dien je ervoor te zorgen dat iemand bij die persoon blijft. Vervolgens bel je direct de alarmlijn. Of, wanneer je denkt dat je dit op een veilige manier kunt doen, dan breng je de betreffende persoon naar de eerste hulpafdeling van het dichtstbijzijnde ziekenhuis.

Oorzaken van een depressie

Het is tot op de dag van vandaag nog niet exact bekend wat een depressie veroorzaakt. Zoals met een heleboel psychische stoornissen, kunnen uiteenlopende factoren hier een rol bij spelen, zoals:

Biologische verschillen. Mensen met een depressie lijken fysieke veranderingen in hun hersenen te hebben. Het belang van deze veranderingen is nog steeds onzeker, maar kan uiteindelijk helpen oorzaken aan te wijzen.
Hersenen chemie. Neurotransmitters zijn van nature voorkomende hersenchemicaliën die waarschijnlijk een rol spelen bij depressie. Recent onderzoek toont aan dat veranderingen in de functie en het effect van deze neurotransmitters en hoe ze reageren op neurocircuits die betrokken zijn bij het handhaven van de stabiliteit van de stemming een belangrijke rol kunnen spelen bij depressie en de behandeling ervan.
Hormonen. Veranderingen in de hormoonhuishouding kunnen betrokken zijn bij het veroorzaken of veroorzaken van depressie. Hormoonveranderingen kunnen het gevolg zijn van zwangerschap en gedurende de weken of maanden na bevalling (postpartum) en van problemen met de schildklier, de menopauze of een aantal andere aandoeningen.
Overgenomen eigenschappen. Depressie komt vaker voor bij mensen van wie de bloedverwanten ook deze aandoening hebben. Onderzoekers proberen genen te vinden die mogelijk betrokken zijn bij het veroorzaken van depressie.

Risicofactoren voor een depressie

Een depressie begint vaak al in de tiener-, twintiger- of dertiger jaren, maar het kan daarnaast op iedere leeftijd toeslaan. De diagnose depressie wordt echter bij meer vrouwen dan mannen gesteld, maar dit kan voor een deel te wijten zijn aan het feit dat vrouwen eerder geneigd zijn om er een behandeling voor te zoeken. Factoren die de kans op het ontwikkelen, of het ontstaan, van een depressie lijken te verhogen, zijn onder andere:

Bepaalde persoonlijkheidskenmerken, zoals een laag zelfbeeld en te afhankelijk, te kritisch voor zichzelf of pessimistisch van aard zijn,
Traumatische- of stressvolle gebeurtenissen, zoals lichamelijk- of seksueel misbruik, de dood of het verlies van een dierbare, een moeilijke relatie of financiële problemen,
Het hebben van één of meerdere bloedverwanten die bekend zijn met een voorgeschiedenis van een depressie, een bipolaire stoornis, alcoholisme of zelfmoord,
Lesbisch, homoseksueel, biseksueel of transgender zijn, of afwijkingen hebben aan de ontwikkeling van de geslachtsorganen waardoor deze niet duidelijk mannelijk of vrouwelijk zijn (intersekse) in een situatie waarin geen steun van de omgeving wordt ontvangen,
Bekend zijn met een geschiedenis van andere psychische stoornissen, zoals een angststoornis, eetstoornissen of posttraumatische stressstoornis (PTSS).
Alcohol- of drugsmisbruik,
Lijden aan een ernstige- of chronische ziekte, zoals kanker, een beroerte, chronische pijn of een hartaandoening,
Het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, zoals bepaalde medicatie voor de behandeling van een hoge bloeddruk of slaappillen (raadpleeg wel altijd eerst je huisarts of behandelde arts voordat je stopt met het gebruik van geneesmiddelen)

Complicaties van een depressie

Een depressie dient absoluut te worden beschouwd als een ernstige aandoening die een verschrikkelijke tol kan eisen voor jou en je familie. Een depressie wordt meestal erger indien deze niet wordt behandeld, wat resulteert in emotionele-, gedrags- en gezondheidsproblemen die invloed hebben op alle gebieden in je leven.

Voorbeelden van complicaties die in verband kunnen worden gebracht met een depressie zijn onder meer:

Overgewicht, of zelfs obesitas, wat op zijn beurt kan leiden tot de ontwikkeling van hartaandoeningen en diabetes,
Pijn,
Uiteenlopende lichamelijke klachten,
Alcohol- of drugsmisbruik,
Angstgevoelens, een paniekstoornis of een sociale fobie,
Conflicten binnen de familie of relaties, maar eveneens problemen op het werk of school,
In een sociaal isolement terechtkomen,
Suïcidale gevoelens hebben, zelfmoordpogingen doen of er zelfs in slagen om zelfmoord te plegen,
Zelfverminking, zoals in armen of benen snijden,
Voortijdig overlijden als gevolg van medische aandoeningen

Voorkomen van een depressie

Er is geen enkele manier om een depressie te voorkomen. De volgende strategieën kunnen je echter wel helpen om de kans op de ontwikkeling ervan zo klein mogelijk te maken.

Neem maatregelen om stress en spanningen in de hand te kunnen houden, om op die manier je veerkracht en zelfrespect te kunnen vergroten,
Vraag hulp aan familie en vrienden, in het bijzonder in tijden van crisis, om je bij te staan in moeilijke tijden en situaties,
Zorg ervoor dat je de juiste behandeling krijgt al bij de eerste tekenen van een probleem dat uit zou kunnen monden in een depressie om deze zo te helpen voorkomen (of ten minste de situatie niet te laten verslechteren).
Overweeg om een langdurige onderhoudsbehandeling te ondergaan om zo een terugval van de symptomen te helpen voorkomen.

Diagnosticeren van een depressie

Een (huis)arts kan een diagnose van depressie stellen aan de hand van:

Lichamelijk onderzoek. De arts kan een lichamelijk onderzoek uitvoeren en vragen stellen die betrekking hebben op je gezondheid. In bepaalde gevallen kan een depressie in verband worden gebracht aan een onderliggend probleem met betrekking op je lichamelijke gezondheid,
Laboratoriumonderzoek. De arts kan bijvoorbeeld een bloedtest uit laten voeren, een volledige bloedtelling laten doen of je schildklierwerking checken om na te gaan of daar geen afwijkingen in worden gevonden,
Psychiatrische evaluatie. De arts zal je vragen naar je symptomen, gedachten, gevoelens en gedragspatronen. Wellicht wordt je ook gevraagd om een speciale vragenlijst in te vullen om dergelijke vragen beantwoord te krijgen.
DSM-5. Een medewerker binnen de geestelijke gezondheidszorg kan de criteria voor een depressie gebruiken zoals die worden vermeld in de diagnostische en statistische handleiding voor psychische stoornissen (DSM-5), die gepubliceerd zijn door de American Psychiatric Association. Deze handleiding wordt in een heleboel landen over heel de wereld gebruikt als maatstavenbij het stellen van de meest uiteenlopende diagnoses.

Vormen van een depressie

Symptomen die veroorzaakt worden door een zware depressie kunnen van persoon tot persoon uiteenlopen. Om het soort depressie te verduidelijken waar je mee te kamopen hebt, kan een arts één of meerdere specifiers gebruiken. Een specifier gebruiken wil zeggen dat je lijdt aan een depressie met specifieke kenmerken, zoals:

Angstig lijden: een depressie met als kenmerk een abnormale rusteloosheid of ongewone bezorgdheid over mogelijke gebeurtenissen of het verlies van controle,
Gemengde kenmerken: je hebt dan op hetzelfde moment last van een depressie en een manie, zoals het hebben van een verhoogd zelfbeeld, te veel praten en een verhoogd energielevel,
Melancholische kenmerken: een ernstige vorm van depressie met een gebrek aan respons op iets dat in het verleden plezier bracht en verband houdt met ’s ochtends vroeg wakker worden, een verergerd ochtendhumeur, grote veranderingen in de eetlust en schuldgevoelens, een gevoel van opwinding of juist traagheid,
Atypische kenmerken: een depressie die zich kenmerkt door het vermogen om tijdelijk door gelukkige gebeurtenissen te worden bejubeld, een verhoogde eetlust, een overmatige behoefte aan slaap, een gevoeligheid voor afstoting en een zwaar gevoel in de armen of benen,
Psychotische kenmerken: een depressie die gepaard gaat met waanideeën of hallucinaties, wat samen kan gaan met persoonlijke tekortkomingen of andere negatieve thema’s,
Catatonie: een depressie die de motorische activiteit beïnvloedt die samengaat met het maken van oncontroleerbare en doelloze bewegingen of met een starre en stijve houding,
Peripartum depressie: een depressie die ontstaat tijdens de zwangerschap of in de weken of maanden na de bevalling (postpartum)
Seizoensgebonden: een depressie die in verband kan worden gebracht met veranderingen van de seizoenen en een verminderde blootstelling aan zonlicht.

Andere aandoeningen die depressiesymptomen met zich meebrengen

Er zijn een aantal andere uiteenlopende aandoeningen, zoals die we hieronder zullen beschrijven, die een depressie als een symptoom kennen. Het is echter van belang om een juiste diagnose te krijgen, zodat er eveneens een juiste behandeling in gang kan worden gezet.

Bipolaire I en II stoornissen. Deze stemmingsstoornissen brengen stemmingswisselingen met zich mee die uiteenlopen van hoge pieken (manie) tot diepe dalen (depressie). Het is soms niet eenvoudig om een goed onderscheid te maken tussen een bipolaire stoornis en een depressie.
Cyclothyme stoornis. deze aandoening betekent dat er weliswaar sprake is van pieken en dalen, maar dan in een mildere vorm dan bij een bipolaire stoornis.
Disruptive mood disregulation disorder DMDD). is een stemmingsstoornis bij kinderen die zich kenmerkt door chronische- en ernstige prikkelbaarheid en woedeaanvallen met geregeld extreme uitbarstingen. Deze aandoening ontwikkelt zich doorgaans tot een depressieve- of angststoornis tijdens de tienerjaren of tijdens de volwassenheid,
Chronische depressieve stoornis. soms wordt deze aandoening ook wel dysthymie genoemd, en is er sprake van een minder ernstige, maar meer chronische vorm van een depressie. Ondanks dat deze stoornis doorgaans niet uitgeschakeld kan worden, kan iemand die lijdt aan een dergelijke depressieve stoornis toch normaal functioneren in een vaste dagelijkse routine en deelnemen aan alle aspecten van het leven.
Premenstruele dysforische aandoening: dit zijn symptomen van een depressie die samengaan met veranderingen in de hormoonhuishouding die een week voor de menstruele bloeding intreden en die binnen een paar dagen na het begin van de menstruatie weer zullen verbeteren. De symptomen zijn bovendien minimaal, of verdwijnen zelf weer helemaal, nadat de menstruatie achter de rug is.
Andere depressiestoornissen: zijn vormen van een depressie die het gevolg zijn van het gebruik van drugs, bepaalde voorgeschreven geneesmiddelen of een andere medische aandoening.

Behandelen van een depressie

Medicamenten en psychotherapie zijn effectieve behandelopties voor de meeste mensen die lijden aan een depressie. Je eerstelijns arts of -psychiater kan geneesmiddelen voorschrijven om de symptomen ervan te verlichten. Een groot aantal mensen met een depressie hebben echter eveneens baat bij het bezoeken van een psychiater, een psycholoog of een andere professional binnen de geestelijke gezondheidszorg. Op het moment dat je lijdt aan een ernstige depressie, dan kun je echter ook een opname in het ziekenhuis nodig hebben, of dien je wellicht deel te nemen aan een poliklinisch behandelingsprogramma totdat je symptomen weer zullen verbeteren. Hieronder hebben we een overzicht gemaakt van de opties die voor handen zijn voor de behandeling van een depressie.

Geneesmiddelen

Er zijn tegenwoordig een heleboel verschillende soorten antidepressiva voor handen, waaronder de middelen die we hieronder gaan bespreken. In alle gevallen zal het echter van groot belang zijn dat je alle eventuele belangrijke bijwerkingen met je behandelaar of apotheker bespreekt.

Selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s)

Artsen beginnen doorgaans met het voorschrijven van een SSRI. Deze middelen worden als erg veilig beschouwd en veroorzaken in de regel minder vervelende bijwerkingen dan andere soorten antidepressiva. SSRI’s zijn onder andere:

- citalopram,
- escitalopram,
- fluoxetine,
- paroxetine,
- sertraline,
- vilazodon.
Serotonine-norepinefrineheropnameremmers (SNRI’s)

Voorbeelden van SNRI’s zijn:

duloxetine,
venlafaxine,
desvenlafaxine,

Atypische antidepressiva

Deze geneesmiddelen passen niet goed binnen de overige categorieën van antidepressiva. Dit zijn bijvoorbeeld

bupropion,
mirtazapine,
nefazodon,
trazodon,

Tricyclische antidepressiva

Deze medicamenten, zoals:

imipramine,
nortriptyline,
amitriptyline,
doxepin,
trimipramine,
desipramine,

kunnen erg effectief zijn, maar hebben daarnaast de neiging om meer ernstige bijwerkingen met zich mee te brengen dan de nieuwere soorten antidepressiva. Om die reden worden tricyclische middelen in de regel niet snel voorgeschreven tenzij iemand eerst een SSRI geprobeerd heeft en dit niet de beoogde verbetering heeft gebracht.

Monoamine-oxidaseremmers (MAO-remmers)

MAO-remmers, zoals:

tranylcypromine,
fenelzine,
isocarboxazid,

kunnen voor worden geschreven, vaak op het moment dat andere medicijnen niet hebben gewerkt, omdat deze mogelijk gepaard gaan met ernstige bijwerkingen. Het gebruik van MAO-remmers vereist dan ook een streng dieet vanwege de gevaarlijke (of zelfs dodelijke) wisselwerkingen met bepaald voedsel, zoals sommige kazen, augurken en wijnen, en bepaalde geneesmiddelen en kruidensupplementen. Selegiline is een nieuwere MAO-remmer die in de vorm van een pleister op de huid moet worden geplakt, kan minder bijwerkingen met zich meebrengen dan andere MAO-remmers. Deze middelen kunnen echter niet gecombineerd worden met SSRI’s.

Andere geneesmiddelen

Andere geneesmiddelen kunnen aan een antidepressivum toe worden gevoegd om de antidepressieve effecten te verbeteren. Een arts kan je dan ook aanbevelen om twee antidepressiva te combineren, of om extra geneesmiddelen daarnaast te gebruiken, zoals stemmingsstabilisatoren of antipsychotica. Middelen die werken tegen angstgevoelens en stimulerende medicatie kan eveneens toe wordt gevoegd voor kortdurend gebruik.

De juiste geneesmiddelen vinden

Indien een familielid goed gereageerd heeft op een antidepressivum, dan zou dit iemand kunnen zijn die je wellicht kan helpen. Of misschien zul je verschillende geneesmiddelen of een combinatie van medicamenten moeten proberen voordat je er één vindt waar je tevreden over bent. Dit vraagt uiteraard wel om het nodige geduld, bepaalde middelen hebben namelijk een paar weken, of zelfs nog meer tijd, nodig om een optimaal effect te bereiken en om eventuele bijwerkingen te verlichten, bijvoorbeeld doordat je lichaam zich aan het middel aan heeft weten te passen.

Overerfde eigenschappen zullen een rol spelen bij de wijze waarop antidepressiva effect op je zullen hebben. In bepaalde gevallen kunnen, mits deze beschikbaar zijn, resultaten van genetische onderzoeken (in de vorm van een bloed- of een wangslijmtest) aanwijzingen geven over de manier waarop je lichaam kan reageren op een bepaald antidepressivum. Er zijn echter nog een aantal andere factoren, die naast erfelijkheid, van invloed kunnen zijn op je reactie geneesmiddelen.

Risico’s van het abrupt stoppen van de medicijnen bij een depressie

Stop niet met het gebruik van een antidepressivum zonder dat eerst met je arts te overleggen. Antidepressiva worden weliswaar niet als verslavend gezien, maar in bepaalde gevallen kan er een lichamelijke afhankelijkheid (die niet hetzelfde is als een verslaving) ontstaan.

Het abrupt stoppen van de behandeling, of het niet innemen van meerdere doses, kan ontwenningsverschijnselen tot gevolg hebben en bovendien kan het acuut stoppen van deze medicatie ervoor zorgen dat er een plotselinge verergering van de depressie op zal treden. Het is dus zaal dat je altijd goed samen blijft werken met je behandelde arts om je dosis geleidelijk en veilig af te kunnen bouwen.

Antidepressiva tijdens een zwangerschap

Op het moment dat je zwanger bent of je borstvoeding geeft, dan kunnen bepaalde antidepressiva een verhoogd gezondheidsrisico met zich meebrengen voor je ongeboren of zogende baby. Om die reen die je dus ook altijd je arts direct op de hoogte te brengen als je zwanger wordt, of wanneer je de wens hebt om zwanger te worden.

Antidepressiva en een verhoogd risico op zelfdoding

Het gros van de antidepressiva is in de regel veilig te gebruiken, maar de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) vereist toch dat alle antidepressiva van een speciale waarschuwing worden voorzien, dit is zelfs de meest strenge waarschuwing voor medicamenten die op doktersrecept te verkrijgen zijn. In bepaalde gevallen kunnen kinderen, tieners en jongvolwassenen, die jonger zijn dan 25 jaar, namelijk meer zelfmoordgedachten of -gedrag laten zien als zij antidepressiva gebruiken, in het bijzonder in de eerste paar weken na het begin van de behandeling of op momenten dat de dosis aan wordt gepast.

Iedereen die een antidepressivum gebruikt, dient nauwlettend in de gaten gehouden te worden om te zien of er een verergering van de depressie of ander ongewoon gedrag zich voordoet, in het bijzonder wanneer er wordt begonnen met een nieuw middel of als er een verandering in de doseringdoor wordt gevoerd. Indien jij, of iemand die je kent, zelfmoordgedachten hebt terwijl er sprake is van antidepressivumgebruik, dan dien je direct contact op te nemen met een arts of bij de hulpdiensten via de alarmlijn.

Je moet er overigens rekening mee houden dat antidepressiva de kans op zelfdoding op de lange termijn waarschijnlijk zullen verminderen doordat de gemoedstoestand van de persoon in kwestie geleidelijk zal verbeteren.

Psychotherapie

Psychotherapie is een algemene term die gebruikt wordt voor de behandeling van een depressie door middel van gesprekken, met een deskundige die werkzaam is binnen de geestelijke gezondheidszorg, over je aandoening en de problemen die hieruit voortvloeien. Psychotherapie wordt ook vaak aangeduid met de termen gesprekstherapie of psychologische therapie.

Verschillende vormen van psychotherapie kunnen effectief zijn voor de behandeling van een depressie, zoals:

cognitieve gedragstherapie,
interpersoonlijke therapie.

De deskundige therapeut die werkzaam is binnen de geestelijke gezondheidszorg kan eveneens andere vormen van therapie aanbevelen. Psychotherapie kan je bijvoorbeeld helpen op de volgende vlakken:

Het aanpassen aan een crisis situatie of aan andere moeilijkheden op een bepaald moment,
Het herkennen van negatieve overtuigingen en gedrag en deze vervolgens te vervangen door gezonde, positieve gedachten en daden,
Het (weer) ontdekken van relaties en ervaringen en op een positieve manier contact maken met andere mensen,
Het vinden van betere manieren om problemen het hoofd te bieden en deze op te lossen,
Het herkennen van problemen die een bijdrage leveren aan je depressie en het bijbehorende gedrag veranderen waardoor de aandoening erger wordt
Het terugkrijgen van een gevoel van voldoening en controle in je eigen leven en je zo helpen om de symptomen van de depressie te verminderen, zoals gevoelens van hopeloosheid en woede,
Het leren om realistische doelen voor je leven op te stellen,
Het aanleren van de vaardigheid om verdriet te kunnen verdragen en het te aanvaarden met behulp van gezonder gedragingen.

Alternatieve behandelvormen bij een depressie

Indelingen voor depressietherapie als alternatief voor één op één praktijksessies zijn tegenwoordig ook voor handen en kunnen voor bepaalde mensen een effectieve optie zijn. Een behandeling kan bijvoorbeeld aan worden geboden in de vorm van een computerprogramma, door online sessies of door het gebruik van video’s of werkboeken. Dergelijke programma’s kunnen begeleid worden door een therapeut, maar ook geheel of deels, door de patiënt zelf worden uitgevoerd.

Voordat je echter één van deze behandelopties kiest, dien je de inhoud ervan met je therapeut te bespreken om zo te bepalen of deze mogelijk nuttig zal zijn in je specifieke situatie. Tevens dien je je therapeut te vragen of hij, of zij, een betrouwbare bron of programma aan kan bevelen. Bepaalde behandelprogramma’s worden bovendien wellicht niet vergoedt door je zorgverzekering en daarnaast beschikken niet alle ontwikkelaars en online therapeuten over de juiste insteek of training.

Mobiele apps voor op een smartphone en/of tablet die bedoeld zijn voor gezondheidsdoeleinden, zoals het geven van ondersteuning en algemene voorlichting over een depressie, zijn helaas geen goede vervanging voor het bezoeken van een arts of therapeut.

Ziekenhuis- en residentiële behandeling bij een depressie

Bij bepaalde personen is de depressie zo ernstig van aard dat een ziekenhuisopname noodzakelijk is. Dit kan nodig zijn op het moment dat je niet goed voor jezelf kunt zorgen of wanneer je direct gevaar loopt, je jezelf of anderen schade toe kunt brengen. Psychiatrische behandelingen in een ziekenhuis kunnen je dan helpen om kalm en veilig te blijven tot je gemoedstoestand weer is verbeterd.

Gedeeltelijke hospitalisatie of een dagbehandeling kunnen ook bepaalde mensen die lijden aan een depressie helpen. Dergelijke programma’s bieden de poliklinische ondersteuning en counseling die nodig is om de symptomen onder controle te kunnen krijgen.

Andere behandelingmogelijkheden bij een depressie

Voor sommige mensen kunnen andere procedures voor worden gesteld, deze staan ook wel bekend als hersenstimulatietherapieën. Je kunt hierbij denken aan:

Elektroconvulsietherapie (ECT)

Tijdens deze vorm van therapie worden er elektrische stroompjes door de hersenen gestuurd om de werking en het effect van de neurotransmitters in je brein te beïnvloeden om zo de depressie te verlichten. Elektroconvulsietherapie wordt doorgaans toegepast bij personen die niet beter worden door het gebruik van geneesmiddelen, die om gezondheidsredenen geen antidepressiva kunnen nemen of die een vergrootte kans op zelfdoding hebben.

Transcraniële magnetische stimulatie (TMS)

Transcraniële magnetische stimulatie kan een optie zijn voor mensen die niet op de voorgeschreven antidepressiva gereageerd hebben. Tijdens deze behandeling zal er een behandelingsspoel tegen je hoofdhuid worden gehouden die korte magnetische pulsen afvuurt om op die manier de zenuwcellen in je hersenen te stimuleren. Het betreft dan de zenuwcellen die betrokken zijn bij de regulering van je stemming en de aanwezige depressie.

Leefstijl en huismiddeltjes

Een depressie is in de regel geen aandoening die je op eigen houtje kunt behandelen. Maar naast een professionele behandeling kunnen we leen aantal zogenaamde zelfzorgstappen helpen om je beter te voelen:

Houd je altijd aan je behandelplan. Sla dus nooit een psychotherapiesessies of afspraak met een arts of andere deskundige over. Zelfs op momenten dat je je goed voelt, dien je je medicatie niet over te slaan. Indien je immers plotseling stopt, dan kunnen de symptomen van de depressie terugkeren en kun je bovendien te maken krijgen met allerlei ontwenningsverschijnselen. Je kunt je dus beter neerleggen bij het feit dat het enige tijd zal duren voordat je je beter gaat voelen.
Zoek meer informatie over depressie. Voorlichting krijgen over je toestand kan je helpen en motiveren om vast te blijven houden aan je behandelplan. Je kunt zelfs je gezinsleden aanmoedigen om meer te weten te komen over een depressie, zodat zij je beter zullen begrijpen en kunnen ondersteunen.
Wees alert op waarschuwingssignalen. Door goed samen te werken met je arts of therapeut kun je te weten komen wat de symptomen zijn die jouw depressie kunnen veroorzaken. Maak vervolgens een plan zodat je altijd precies weet wat je moet doen op momenten dat je symptomen erger worden. Indien je veranderingen opmerkt in de symptomen, dan moet je uiteraard contact opnemen met je arts of therapeut. Natuurlijk kun je je familieleden en/of vrienden vragen om eveneens alert te zijn op bepaalde alarmsignalen.
Vermijd het gebruik van alcohol en drugs. Het lijkt soms misschien alsof alcohol of een bepaalde drugs de symptomen van een depressie kan verminderen, maar op de lange termijn zullen deze middelen je klachten juist gaan verergeren en ervoor zorgen dat de depressie moeilijker behandelbaar wordt. Indien je hulp nodig hebt bij het verminderen van je alcohol- of drugsgebruik, dan doe je er altijd verstandig aan dit probleem bij je arts of therapeut aan te kaarten.
Zorg goed voor jezelf. Eet gezond, wees lichamelijk actief en krijg voldoende slaap. Hierbij kun je denken aan wandelen, joggen, zwemmen, tuinieren of een andere activiteit die je leuk vindt. Goed slapen is van cruciaal belang voor zowel je lichamelijke- als geestelijke welzijn. Op het ogenblik dat je problemen hebt met slapen, dan is het goed om daar met je arts over te praten en samen te bepalen wat je eraan zou kunnen doen.

Alternatieve geneeskunde en depressie

De term alternatieve geneeskunde wordt gebruikt voor behandelwijzen die uitgaan van een niet-conventionele benadering, in plaats van de reguliere gezondheidszorg. Complementaire geneeskunde is een vorm van een niet-reguliere benadering die wordt gebruikt in combinatie met de reguliere gezondheidszorg, soms wordt deze dan ook integrale geneeskunde genoemd.

In alle gevallen dien je ervoor te zorgen dat je de risico’s en mogelijke voordelen goed begrijpt wanneer je een alternatieve- of aanvullende behandeling wilt gaan inzetten. In geen geval is het aan te bevelen om een reguliere medische behandeling of psychotherapie te vervangen door enig middel of behandeling die kan worden gerekend tot de alternatieve geneeskunde. Op het moment dat het gaat om een depressie, dan zijn alternatieve behandelingen zelfs helemaal geen goede vervanging voor reguliere medische zorg.

Supplementen en een depressie

Voorbeelden van supplementen die soms voor de behandeling van een depressie worden gebruikt, zijn:

Sint-Janskruid. Ondanks het feit dat dit kruidensupplement niet goed is gekeurd door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) om een depressie in de Verenigde Staten mee te behandelen, kan het wel nuttig zijn bij milde of matige depressies. Maar op het moment dat je ervoor kiest om het kruid te gaan gebruiken, dan dien je uiteraard voorzichtig te werk te gaan. St. Janskruid kan namelijk een wisselwerking hebben met een aantal geneesmiddelen, zoals hartmedicatie, bloedverdunnende middelen, anticonceptiepillen, chemotherapie, HIV- en AIDS-medicatie en middelen om orgaanafstoting tegen te gaan na een transplantatie. Vermijd tevens het gebruik van Sint Janskruid op momenten dat je ook antidepressiva gebruikt, omdat deze combinatie ernstige bijwerkingen met zich mee kan brengen.
SAMe (S-adenosylmethionine). Dit is een voedingssupplement dat bestaat uit een synthetische vorm van een chemische stof die van nature in het menselijke lichaam voorkomt. SAMe is eveneens niet goedgekeurd door de FDA voor de behandeling van een depressie in de Verenigde Staten, maar het kan wel nuttig zijn ondanks dat er meer onderzoek nodig zal zijn om effecten en bijwerkingen aan het licht te brengen. Tegenwoordig is al wel bekend dat SAMe kan leiden tot manie bij mensen die lijden aan een bipolaire stoornis.
Omega-3 vetzuren. Deze gezonde vetten zitten in:
- koudwatervissen,
- lijnzaad,
- lijnzaadolie,
- walnoten,
- bepaalde andere voedingsmiddelen.

Omega-3-supplementen worden nog onderzocht als mogelijke behandeloptie voor een depressie. Ondanks dat omega3vetzuren doorgaans worden gezien als veilig, kunnen ze in hoge doses een wisselwerking hebben met andere geneesmiddelen. Meer onderzoek is dan ook zeker nodig om vast te stellen of het eten van voedingsmiddelen waar omega-3-vetzuren in zitten depressies kan helpen verlichten.

Voedings- en dieetproducten worden door de Amerikaanse FDA niet op dezelfde manier gecontroleerd als geneesmiddelen. Het is om die reden dan ook niet altijd zeker wat je precies krijgt en of een bepaald middel wel veilig te gebruiken is. Ook, omdat bepaalde kruiden- en dieetsupplementen een zekere wisselwerking kunnen hebben met door een arts voorgeschreven medicatie. In het meest erge geval kan er zelfs sprake zijn van een gevaarlijke wisselwerking en om die reden is het altijd verstandig om je arts of apotheker te raadplegen voordat je daadwerkelijk een supplement gaat gebruiken.

Mind-body technieken

Beoefenaars van de integratieve geneeskunde geloven dat de geest en het lichaam in harmonie dienen te zijn om gezond te kunnen blijven. Voorbeelden van zogenaamde mind-body-technieken die van nut kunnen zijn bij de behandeling van een depressie zijn:

Acupunctuur,
Ontspanningstechnieken, zoals yoga of tai chi,
Meditatie,
Visualisatie,
Massage,
Muziek- of kunsttherapie,
Aerobic training.

Alleen op dit soort therapieën vertrouwen is in de regel niet voldoende om een depressie mee te kunnen behandelen. Ze kunnen echter wel nuttig zijn om naast geneesmiddelen en psychotherapie toe te passen.

Omgaan met een depressie en ondersteuning daarbij krijgen

Je kunt altijd met je huisarts of therapeut praten over het verbeteren van je persoonlijke vaardigheden om met je depressie om te gaan en tevens onderstaande tips door te nemen om te zien welke van nut kunnen zijn in jouw situatie:

Vereenvoudig je leven. Verminder de verplichtingen op punten waar dit mogelijk is en stel redelijke doelen voor jezelf. Sta jezelf toe om minder te doen op momenten dat je je neerslachtig voelt.
Houd een dagboek bij. Een dagboek bijhouden, als onderdeel van je behandeling, kan je stemming verbeteren doordat je je pijn, woede, angst of andere emoties gemakkelijker leert uiten.
Lees betrouwbare boeken en websites over zelfhulp. Je arts of therapeut kan je wellicht één of meerdere boeken of websites aanbevelen om te lezen of te bezoeken.
Ga op zoek naar nuttige groepen. Talloze organisaties bieden voorlichting, steungroepen, counseling en andere hulpmiddelen om beter met een depressie om te leren gaan. Lotgenotenprogramma’s en religieuze groeperingen kunnen eveneens hulp bieden als je last hebt van psychische problemen.
Raak niet geïsoleerd. Door te proberen deel te nemen aan sociale activiteiten en geregeld samen met familie of vrienden dingen te ondernemen kun je voorkomen dat je in een sociaalisolement terechtkomt. Steungroepen voor mensen die lijden aan een depressie kunnen je ook helpen omin contact te komen met lotgenoten zodat er gesproken kan worden over de uitdagingen en de ervaringen waar deze aandoening mee gepaard gaat.
Leer methoden om te ontspannen en je stress te beheersen. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan meditatie, ontspanningsoefeningen, yoga en tai chi.
Maak goede planningen. Plan steeds je dag en wellicht vind je het handig om een lijst met dagelijkse te voltooien taken op te stellen, plaknotities te gebruiken als geheugensteuntjes of een agenda te gebruiken zo goed mogelijk om georganiseerd te blijven.
Neem geen belangrijke beslissingen als je je neerslachtig voelt. Vermijd situaties waarin je een belangrijke beslissing moet nemen op momenten dat je je depressief voelt, aangezien je dan wellicht niet helder en realistisch kunt denken.

Voorbereiding op een afspraak met een arts of andere hulpverlener

Wellicht dat je je huisarts of andere specialist je een doorverwijzing zal geven naar een deskundige binnen de geestelijke gezondheidszorg. Hieronder hebben we wat informatie voor je verzameld waar je jezelf mee kunt voorbereiden op een dergelijke afspraak.

Wat je voor de afspraak zou kunnen doen

Je kunt voorafgaand aan je afspraak een lijst maken met:

Alle symptomen waar je mee te maken hebt (gehad), met daarop ook de symptomen die wellicht niet direct in verband kunnen worden gebracht met de reden voor deze afspraak,
Belangrijke persoonlijke informatie, bijvoorbeeld als je eventuele last hebt (gehad_ van enorme spanningen of wanneer er recente veranderingen in je leven plaats hebben gevonden,
Alle geneesmiddelen, vitamines of andere supplementen die je gebruikt, uiteraard samen met de doseringen waarin je deze tot je neemt,
Vragen om aan je arts of deskundige binnen de geestelijke gezondheidszorg wilt stellen,

Je kunt bovendien een familielid of een vriend(in) vragen om met je mee te gaan en je te helpen herinneren aan alle informatie die er tijdens de afspraak is verstrekt.

Een aantal basisvragen om te stellen zijn:

Is een depressie de meest waarschijnlijke oorzaak van mijn klachten en symptomen?
Wat zijn andere mogelijke oorzaken voor de symptomen waar ik mee te maken heb?
Welke soorten onderzoeken en tests zal ik nodig hebben?
Welke behandeling werkt waarschijnlijk het beste in mijn specifieke geval?
Wat zijn de alternatieven voor de primaire behandeling die u voorstelt?
Ik heb deze andere gezondheidsproblemen. Hoe kan ik deze het beste samen met de depressie onder controle houden?
Zijn er beperkingen waar ik rekening mee zal moeten houden?
Moet ik een psychiater, of een andere deskundige binnen de geestelijke gezondheidszorg, een bezoeken brengen?
Wat zijn de meest belangrijke bijwerkingen van de geneesmiddelen die u aanbeveelt?
Bestaat er een generiek alternatief voor het geneesmiddel dat u voorschrijft?
Zijn er brochures, folders of ander drukwerk dat ik kan mee kan nemen? Welke websites raadt u aan om te bezoeken?

Aarzel bovendien niet om ook andere vragen te stellen tijdens je afspraak. Er kunnen immers altijd vragen in je opkomen als je eenmaal met een arts of andere deskundige in gesprek bent.

Wat kun je verwachten van je arts?

Je arts zal je waarschijnlijk een aantal vragen stellen. Je moet er dus op voorbereid zijn om deze te beantwoorden en om wat tijd te reserveren om bepaalde punten even over te slaan zodat je daar later je aandacht op kunt richten. Een arts kan je bijvoorbeeld vragen:

Wanneer heb jij, of een naaste, voor de eerst keer symptomen van een depressie bij je opgemerkt?
Hoe lang voel je je al depressief? Voel je je over het algemeen altijd neerslachtig of is er eerder sprake van stemmingswisselingen?
Verandert je gemoedstoestand ooit van een neerslachtig gevoel tot een intens gelukkig (of zelfs euforisch) gevoel waarbij je plotseling bruist van de energie?
Heb je ooit zelfmoordgedachten gehad op momenten dat je je niet goed voelde?
Beïnvloeden de symptomen waar je mee te kampen hebt je dagelijks leven of je relaties met anderen?
Heb je bloedverwanten die lijden (of leden) aan een depressie, of aan een andere stemmingsstoornis?
Met welke andere geestelijke- of lichamelijke gezondheidstoestanden ben je bekend?
Drink je alcohol of gebruik je drugs?
Hoeveel uur slaap je elke nacht? Verandert je slaapduur na verloop van tijd?
Welke factoren lijken je klachten te verbeteren?
Welke factoren lijken je symptomen juist erger te maken?