Bipolaire stoornis

Psychisch

Bipolaire stoornis, een aandoening die in het verleden ook aan werd geduid als een manische depressie, is een geestelijke gezondheidstoestand die extreme stemmingswisselingen met zich meebrengt, zoals:

emotionele pieken (manie of hypomanie),
emotionele dalen (depressie).

Op momenten dat je depressief wordt, dan kun je je verdrietig of hopeloos voelen en je interesse of plezier bij de meeste activiteiten verliezen. Indien je stemming verandert in een manie of hypomanie (deze gemoedstoestand is minder extreem dan een manie), dan kun je je euforisch voelen, volop energie hebben of abnormaal prikkelbaar zijn.

Deze stemmingswisselingen kunnen van invloed zijn op je slaap, je energielevel, je mate van activiteit, je beoordelingsvermogen, je gedrag en je vermogen om helder te denken. Episodes van stemmingswisselingen kunnen zowel sporadisch als meerdere keren in een jaar voorkomen.

Hoewel het gros van de mensen die lijden aan een bipolaire stoornis een aantal emotionele symptomen zullen ervaren tussen twee eposodes in, is het eveneens mogelijk dat iemand die bipolair is geen enkel symptoom zal ervaren.

Ondanks het feit dat een bipolaire stoornis een aandoening is die je heel je leven mee zult dragen, kun je je stemmingswisselingen en andere symptomen wel in de hand houden door een persoonlijk behandelplan te volgen.

In de meeste gevallen wordt een bipolaire stoornis bovendien behandeld met behulp van medicatie en psychologische counseling (psychotherapie).

Symptomen van een bipolaire stoornis

Er zijn diverse vormen van een bipolaire-, en aanverwante, stoornissen. Ze kunnen een manie of hypomanie en depressie met zich meebrengen. De symptomen kunnen echter onvoorspelbare veranderingen in je stemming en gedrag tot gevolg hebben, wat kan leiden tot een aanzienlijk leed en problemen op verschillende vlakken in het leven.

Bipolaire stoornis I

In dit geval heb je ten minste één manische episode gehad die vooraf kan worden gegaan of gevolgd worden door een hypomanische- of depressieve episode. In bepaalde gevallen kan een manie ervoor zorgen dat je de realiteit uit het oog verliest (er wordt dan gesproken van een psychose).

Bipolaire stoornis II

Er zal sprake zijn van ten minste één ernstige depressieve episode en ten minste één hypomanische episode, maar daar staat tegenover dat je nog nooit een manische episode hebt gehad.

Cyclothyme stoornis

Je hebt ten minste twee jaar, of één jaar als het een kind of tiener betreft, gehad waarin een heleboel perioden met symptomen van een hypomanie en perioden van depressieve symptomen (ondanks dat deze minder ernstig van aard zijn dan bij een ernstige depressie) aanwezig zijn geweest.

Andere vormen van een bipolaire stoornis

Je kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan bipolaire-, en aanverwante, stoornissen die het gevolg zijn van het gebruik van bepaalde geneesmiddelen medicijnen of alcohol, maar ook door de aanwezigheid van een medische aandoening, zoals de ziekte van Cushing, multiple sclerose of een beroerte, kan zijn ontstaan.

Bipolaire stoornis II is overigens geen mildere variant van een bipolaire stoornis I, maar een afzonderlijke te stellen diagnose. Ondanks dat de manische episodes van een bipolaire stoornis I ernstig en gevaarlijk van aard kunnen zijn, kan iemand die lijdt aan een bipolaire stoornis II voor de duur van langere perioden depressief worden, wat een aanzienlijke beperking met zich mee kan brengen.

Ondanks het feit dat een bipolaire stoornis op iedere leeftijd voor kan komen, wordt deze in de meeste gevallen gediagnosticeerd in de tienerjaren of wanneer iemand begin twintig is. De symptomen kunnen echter van persoon tot persoon verschillen en zelfs in de loop van de tijd variëren.

Manie- en hypomanie episode

Een manie en een hypomanie zijn twee verschillende soorten episoden, maar ze hebben wel vergelijkbare symptomen. Een manie is ernstiger van aard dan hypomanie en heeft meer opvallende problemen op het werk, op school en sociale activiteiten tot gevolg, maar er kunnen tevens relationele problemen uit voortvloeien.

Een manie kan tevens voor zorgen dat je de realiteit uit het oog verliest (een psychose) en een opname in een ziekenhuis vereisen.

Zowel een manische- als een hypomanische episode dient drie of meer van de volgende genoemde symptomen te laten zien:

Abnormaal vrolijk, springerig of uitgelaten zijn,
Verhoogde activiteit, meer energie of meer agitatie,
Een overdreven gevoel van welzijn en zelfvertrouwen (euforie),
Een afgenomen behoefte aan slaap,
Abnormale spraakzaamheid,
Gejaagde gedachten,
Verstrooidheid,
Slecht in staat zijn tot besluitvorming, bijvoorbeeld bij het uitgeven van geld, het nemen van seksuele risico’s of onverstandige investeringen te doen

Depressieve episode

Een ernstige depressieve episode kenmerkt zich door symptomen die ernstig genoeg zijn om merkbare problemen met zich mee te brengen bij de uitvoering van dagelijkse activiteiten, zoals werk, school, sociale activiteiten of relaties. Een episode omvat vijf of meer van de volgende symptomen:

Depressieve stemming, zoals je verdrietig, leeg, hopeloos of neerslachtig voelen (bij kinderen en tieners kan een depressieve stemming echter op prikkelbaarheid lijken)
Duidelijk verlies van interesse of je niet prettig voelen bij alle, of vrijwel alle, activiteiten,
Aanzienlijk verlies van lichaamsgewicht ondanks dat er geen speciaal dieet wordt gevolgd, een gewichtstoename of een af- of toename van de eetlust (bij kinderen kan het optreden van een gewichtstoename dan ook een teken zijn van een depressie),
Ofwel slapeloosheid, of te veel willen slapen,
Ofwel een rusteloos- of juist sloom gedrag,
Vermoeidheidsklachten of een gebrek aan energie,
Gevoelens van waardeloosheid of overmatige- of onterechte schuldgevoelens,
Verminderd vermogen om helder te denken, je te concentreren of besluiteloos zijn,
Nadenken over, het plannen van of het daadwerkelijk een poging doen om zelfmoord te plegen

Andere kenmerken van een bipolaire stoornis

Tekenen en symptomen van bipolaire stoornissen in I en bipolaire II kunnen ook nog een aantal andere kenmerken omvatten, zoals:

angstig zijn,
melancholisch zijn,
een psychose,
andere atypische symptomen.

Het moment waarop de symptomen zich aandienen kan diagnostische waarden aangeven, zoals een mengeling van symptomen of het snel afwisselen ervan. Bovenal kunnen bipolaire symptomen zich aandienen tijdens een zwangerschap of op het moment dat er verandering van seizoen plaatsvindt.

Symptomen van een bipolaire stoornis bij kinderen en tieners

Symptomen van een bipolaire stoornis kunnen lastig te herkennen zijn bij kinderen en tieners. Het is dan ook vaak lastig te zeggen of dit normale pieken en dalen zijn, de resultaten van stress of een trauma, of dat de symptomen afkomstig zijn van een ander psychisch probleem, en dus niet van een bipolaire stoornis.

Kinderen en tieners kunnen verschillende depressieve- , manische- of hypomanische episodes hebben, maar het patroon kan anders zijn dan dat van volwassenen die lijden aan een bipolaire stoornis en daarnaast kunnen de stemmingen snel veranderen tijdens episodes. Bepaalde kinderen kunnen perioden zonder stemmingswisselingen hebben tussen twee episodes in.

Het meest opvallende symptoom van een bipolaire stoornis bij kinderen en tieners kunnen de hevige stemmingswisselingen zijn die anders dan de gebruikelijke stemmingswisselingen zijn.

Wanneer moet je een arts raadplegen?

Ondanks de aanwezigheid van extreme gemoedstoestanden, herkennen mensen met een bipolaire stoornis vaak niet in welke mate hun emotionele instabiliteit hun leven en het leven van hun naasten verstoort. De kans is dan ook aanwezig dat ze niet de behandeling krijgen die ze absoluut nodig hebben.

Wanneer je echter naar sommige mensen kijkt die lijden aan een bipolaire stoornis, zal het je opvallen dat de gevoelens van euforie en cycli van een grotere productiviteit aanwezig zijn. Deze euforie wordt echter altijd weer gevolgd door een emotioneel dieptepunt dat zorgt voor depressiviteit, uitgeputheid en wellicht zelfs financiële-, juridische- of relationele problemen.

Op het moment dat je te maken hebt met de symptomen van een depressie of een manie, dan dien je je huisarts of zorgverlener binnen de geestelijke gezondheidszorg te raadplegen. Een bipolaire stoornis zal vanzelf namelijk niet beter worden. Het krijgen van een behandeling door een deskundige op dit gebied binnen de geestelijke gezondheidszorg kan je echter wel helpen om je symptomen onder controle te krijgen.

Wanneer dien je noodhulp te krijgen?

Zelfmoordgedachten en suïcidaal gedrag komen veel voor bij mensen die lijden aan een bipolaire stoornis. Op momenten dat je denkt dat je jezelf pijn gaat doen, dan moet je altijd direct de alarmlijn bellen en de hulpdiensten inschakelen, naar een eerste hulp afdeling van het dichtstbijzijnde ziekenhuis gaan of een vertrouwd familielid of een vriend contacten. Ook zou je het nummer van de zelfmoordhotline kunnen bellen. In ons land is dat telefoonnummer 1813.

Wanneer je een naaste hebt die met plannen tot zelfmoord rondloopt, of die al een zelfmoordpoging heeft ondernomen, dan moet je ervoor zorgen dat er altijd iemand bij deze persoon blijft. Tevens bel je direct de alarmlijn of, breng je, mits je denkt dat je dit veilig kunt doen, de persoon in kwestie dan naar de eerste hulpafdeling van het dichtstbijzijnde ziekenhuis.

Oorzaken van een bipolaire stoornis

De precieze oorzaak van een bipolaire stoornis is tot op de dag van vandaag nog niet bekend, maar er kunnen verschillende factoren een rol bij spelen, zoals:

Biologische verschillen: mensen met een bipolaire stoornis lijken te maken te hebben met lichamelijke veranderingen in hun brein. Het belang van deze veranderingen is nog steeds niet duidelijk, maar kan uiteindelijk wel helpen om bepaalde oorzaken aan te wijzen.
Erfelijkheid: een bipolaire stoornis komt vaker voor bij mensen waarvan een familielid in de eerste graad, zoals een broer of zus, al bekend is met deze aandoening. Onderzoekers doen er alles aan om genen te vinden die wellicht betrokken zijn bij het veroorzaken van een bipolaire stoornis.

Risicofactoren voor een bipolaire stoornis

Factoren die de kans op het ontwikkelen van een bipolaire stoornis kunnen vergroten of die als trigger zou kunnen dienen voor het ontstaan van de eerste episode, zijn:

Een eerstegraads familielid hebben, zoals een ouder, een broer of een zus, die al lijdt (of leed) aan een bipolaire stoornis
Perioden waarin je bloot wordt gesteld aan extreme stress, zoals de dood van een dierbare of een andere traumatische ervaring
Misbruik van alcohol en/of drugs.

Complicaties van een bipolaire stoornis

Een niet behandelde, bipolaire stoornis kan uiteindelijk resulteren in ernstige problemen die invloed hebben op ieder segment van je leven. Hierbij kun je denken aan:

Problemen met het gebruik van alcohol en/of drugs,
Zelfmoordgedachten of –pogingen,
Juridische- of financiële problemen,
Problemen binnen relaties,
Slechte presteren op het werk of op school

Situaties die naast een bipolaire stoornis kunnen voorkomen

Op het moment dat je lijdt aan een bipolaire stoornis, dan kun je eveneens een andere aandoening hebben die behandeld dient te worden. Bepaalde aandoeningen kunnen de symptomen van een bipolaire stoornissen bovendien erger, of de behandeling ervan minder succesvol, maken. Voorbeelden van dit soort aandoeningen zijn:

Angststoornissen,
Eetstoornissen,
Attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD),
Alcohol- en/of drugsproblemen,
Lichamelijke gezondheidsproblemen, zoals een hartaandoening, een schildklierprobleem, hoofdpijnklachten of obesitas

Voorkomen van een bipolaire stoornis

Er bestaat tot op heden nog geen enkele manier om een bipolaire stoornis te kunnen voorkomen. Indien je echter de behandelonderzoeken krijgt wanneer de eerste tekenen van een psychische stoornis zich aandienen, dan kan worden voorkomen dat bipolaire stoornissen of andere geestelijke gezondheidsproblemen zullen verslechteren.

Wanneer je de diagnose bipolaire stoornis hebt gekregen, dan kunnen bepaalde vormen van aanpak helpen voorkomen dat lichte symptomen uitmonden in een volwaardige episode van manie of depressie. Denk hierbij aan zaken als:

Wees alert op alarmsignalen. Het vroegtijdig aanpakken van symptomen kan immers voorkomen dat episoden zullen verergeren. Mogelijk heb je te maken met een patroon ten aanzien van je bipolaire episodes herkent en waardoor deze worden getriggerd. Wanneer je denkt dat je in een episode van depressie of manie terechtkomt, dan dien je dus direct je arts te bellen. Bovendien kun je familieleden en/of vrienden betrekken bij het alert zijn op eventuele alarmsignalen.
Vermijd het gebruik van alcohol en/of drugs. Het gebruik van alcohol of drugs kan namelijk je symptomen erger maken en ervoor zorgen dat ze eerder weer terug zullen keren.
Neem je medicatie altijd exact in zoals dat door je arts aan is gegeven. Je kunt soms weliswaar in de verleiding komen om de behandeling zelf (tijdelijk) stop te zetten, maar dat is zeker af te raden. Zodra je immers stopt met het nemen van je medicijnen, of op eigen houtje de dosering verlaagt, dan kan dit ontwenningsverschijnselen met zich meebrengen of kunnen je symptomen verslechteren of terugkeren.

Diagnosticeren van een bipolaire stoornis

Om vast te kunnen stellen of je lijdt aan een bipolaire stoornis, kan je evaluatie het volgende inhouden:

Lichamelijk onderzoek. Je arts kan een lichamelijk onderzoek en laboratoriumonderzoek uit (laten) voeren om eventuele medische problemen te kunnen achterhalen die je symptomen zouden kunnen veroorzaken.
Psychiatrische beoordeling. Je arts kan je een doorverwijzing geven voor een psychiater, die met je zal praten over je gedachten, je gevoelens en je gedragspatronen. Het kan eveneens gebeuren dat je een psychologische zelfevaluatie of vragenlijst in dient te vullen. Met je toestemming kan aan familieleden of goede vrienden worden gevraagd om informatie over je symptomen te verstrekken.
Stemming in kaart brengen. Wellicht zal je worden gevraagd om dagelijks je stemmingen, slaappatroon en/of andere factoren bij te houden die kunnen helpen bij het stellen van de diagnose en het vinden van de meest geschikte behandeling.
Criteria voor een bipolaire stoornis. Je psychiater kan je symptomen vergelijken met de criteria die gesteld zijn voor een bipolaire-, en aanverwante, stoornissen zoals die aan zijn gegeven in het diagnostisch- en statistisch handboek voor psychische stoornissen (DSM-5), dat gepubliceerd wordt oor de American Psychiatric Association.

Diagnosticeren van een bipolaire stoornis bij kinderen

Ondanks dat het stellen van de diagnose bij kinderen en tieners met een bipolaire stoornis dezelfde criteria bevat dan wanneer het een volwassene betreft, laten de symptomen bij kinderen en tieners toch vaak andere patronen zien en passen ze wellicht niet exact in de diagnostische categorieën.

Ook worden kinderen die lijden aan een bipolaire stoornis in veel gevallen gediagnosticeerd met andere psychische aandoeningen, zoals ADHD of gedragsproblemen. Als gevolg daarvan kan het stellen van de diagnose meer ingewikkeld worden. Een doorverwijzing naar een kinderpsychiater die ervaring heeft met bipolaire stoornissen binnen deze groep wordt dan ook zeker aangeraden.

Behandelen van een bipolaire stoornis

De behandeling van een bipolaire stoornis wordt het best begeleid door een arts die gespecialiseerd is in het diagnosticeren en behandelen van psychische aandoeningen (in de praktijk is dit doorgaans een psychiater) die bekwaam is in het behandelen van bipolaire-, en aanverwante, stoornissen. Je hebt wellicht een behandelteam nodig dat eveneens een psycholoog, een maatschappelijk werker en een psychiatrisch verpleegkundige telt.

Een bipolaire stoornis is een aandoening die je heel je leven bij je zult houden. De behandeling is dan ook gericht op het beheersen van de symptomen. Afhankelijk van je persoonlijke behoeften, kan de behandeling inhouden:

Medicamenten. Doorgaans dien je direct te beginnen met het gebruik van medicijnen om je stemming in balans te kunnen brengen.
Onderhoudsbehandeling. Een bipolaire stoornis zal een levenslange behandeling met medicamenten vereisen, zelfs in perioden waarin je je beter voelt. Iemand die de onderhoudsbehandeling overslaat loopt dan ook een grotere kans om een terugval van de symptomen te krijgen of lichte stemmingswisselingen te laten veranderen in een volledige manie of depressie.
Dagbehandelingprogramma’s. Je arts kan een dagbehandelingsprogramma aanraden die de ondersteuning en counseling zal bieden die je nodig hebt terwijl je de symptomen onder controle probeert te krijgen.
Behandeling voor alcohol- en/of drugsmisbruik. Indien je problemen hebt met alcohol of drugs, dan heb je eveneens een behandeling hiertegen nodig. Indien je dat namelijk na zou laten dan kan het heel moeilijk zijn om een bipolaire stoornis te behandelen.
Ziekenhuisopname. Je arts kan een opname in een ziekenhuis aanbevelen op momenten dat je je op een gevaarlijke manier gedraagt, wanneer je je suïcidaal voelt of indien je de realiteit uit het oog hebt verloren (en dus psychotisch bent). Een psychiatrische behandeling in een ziekenhuis krijgen, kan je weer rustig en veilig houden en je stemming stabiliseren, ongeacht of je nu een manische- of depressieve episode doormaakt.

De primaire behandelingen voor een bipolaire stoornis zullen medicatie en psychologische counseling (psychotherapie) inhouden om op die manier de symptomen te kunnen beheersen, maar kunnen daarnaast eveneens bepaalde vormen van voorlichting en lotgenotengroepen zijn.

Geneesmiddelen

Een aantal geneesmiddelen wordt gebruikt om een bipolaire stoornis te behandelen. De soorten en doseringen van deze voorgeschreven middelen zijn echter altijd gebaseerd op je specifieke symptomen. Hierbij kun je denken aan geneesmiddelen als:

Stemmingsstabilisatoren. Normaal gesproken zul je stemmingsstabiliserende medicatie nodig hebben om manische- of hypomanische episodes onder controle te kunnen houden. Voorbeelden van stemmingsstabilisatoren zijn:
- lithium,
- valproïnezuur,
- natriumvalproaatnatrium,
- carbamazepine,
- lamotrigine.
Antipsychotica. Op het ogenblik dat de symptomen van een depressie of een manie voort blijven duren, ondanks de behandeling met andere geneesmiddelen, dan kan toevoegen van een antipsychoticum zorgen voor een beter resultaat. Je kunt hierbij denken aan middelen als:

olanzapine,
risperidon,
quetiapine,
aripiprazol,
ziprasidon,
lurasidon,

Je arts kan een aantal van deze middelen alleen voorschrijven of in combinatie met een stemmingsstabilisator.

Antidepressiva. Je arts kan een antidepressivum toevoegen aan je medicatie om een depressie te helpen beheersen. Omdat een antidepressivum soms een manische episode tot gevolg kan hebben, zal dit doorgaans voor worden geschreven in combinatie met een stemmingsstabilisator of een antipsychoticum.
Antidepressivum-antipsychoticum. Het geneesmiddel Symbyax is een combinatie van het antidepressivum fluoxetine en het antipsychoticum olanzapine. Het middel werkt niet alleen als een depressiebehandeling, maar ook als een stemmingsstabilisator.
Anti-angstmiddelen (benzodiazepinen). Deze middelen kunnen helpen bij de behandeling van angstgevoelens en het verbeteren van de slaap, maar worden doorgaans alleen voor een korte periode voorgeschreven.

De juiste medicatie vinden

Het vinden van de juiste geneesmiddelen voor je persoonlijke situatie zal waarschijnlijk een kwestie zijn van vallen en opstaan. Op het ogenblik dat iets namelijk niet goed voor je werkt, dan zullen er verschillende andere opties zijn die je kunt proberen. Dit proces zal echter het nodige geduld van je vragen, omdat bepaalde geneesmiddelen weken, of zelfs maanden, de tijd nodig hebben om optimaal hun werk te kunnen gaan doen. In de regel wordt maar één middel per keer veranderd, zodat je arts goed vast kan stellen welke geneesmiddelen werken bij de verlichting van je symptomen terwijl er sprake zal zijn van de minst vervelende bijwerkingen. Het kan echter ook zo zijn dat geneesmiddelen aangepast dienen te worden naarmate de verandering van je symptomen.

Bijwerkingen van geneesmiddelen voor de behandeling van een bipolaire stoornis

Lichte bijwerkingen zullen doorgaans verbeteren wanneer je de juiste middelen en doseringen hebt gevonden, en je lichaam zich aan de medicamenten aan heeft gepast. Je dient echter contact op te nemen met je arts of een specialist binnen de geestelijke gezondheidszorg op het ogenblik dat je vervelende bijwerkingen ervaart.

Bovendien mag je nooit op eigen houtje veranderingen aanbrengen, of stoppen, met het innemen van je medicatie. Op het moment dat je dit namelijk wel doet, dan kun je te maken krijgen met ontwenningsverschijnselen of kunnen je symptomen erger worden of terugkeren. Je kunt erg depressief worden, je suicidaalt gaan voelen of een manische- of hypomanische episode krijgen. Indien je denkt dat er iets veranderd zou moeten worden aan je medicijngebruik, dan moet je altijd eerst contact opnemen met je arts.

Geneesmiddelen voor de behandeling van een bipolaire stoornis en zwangerschap

Een aantal geneesmiddelen voor de behandeling van een bipolaire stoornis kan in verband worden gebracht met aangeboren afwijkingen en kan door middel van de moedermelk door worden gegeven aan een zogende baby. Sommige middelen, zoals valproïnezuur en natriumvalproaat, mogen dan ook niet tijdens een zwangerschap gebruikt worden. Daarnaast kan anticonceptiemedicatie zijn effectiviteit verliezen zodra deze samen met sommige geneesmiddelen voor de behandeling van een bipolaire stoornis worden gebruikt.

Je dient dus alle behandelingsopties met je arts door te nemen voordat je zwanger wordt, uiteraard als dat mogelijk is. Indien je geneesmiddelen gebruikt om je bipolaire stoornis mee te behandelen en je vermoedt dat je zwanger bent, dan dien je direct contact op te nemen met je arts.

Psychotherapie voor de behandeling van een bipolaire stoornis

Psychotherapie is een essentieel onderdeel van de behandeling van een bipolaire stoornis en kan worden gegeven aan een individu, maar ook in familiaal- of groepsverband. Diverse vormen van therapie kunnen in dit gevalnuttig zijn, zoals:

Interpersoonlijke- en sociale ritmetherapie (IPSRT) is een therapie die zich richt op de stabilisatie van diverse dagelijkse ritmes, zoals het slaap, waak- en eetritme. Een baste routine zorgt namelijk voor het beter kunnen beheersen van je stemmingen. Iemand die lijdt aan een bipolaire stoornis kan dan ook zeker baat hebben bij een bepaalde dagelijkse routine op het gebied van slapen, eten en bewegen.
Cognitieve gedragstherapie (CGT). De focus bij de therapie is het herkennen van ongezonde, negatieve overtuigingen en gedragingen en deze vervolgens te vervangen door gezonde, positieve varianten. CBT kan helpen bij het herkennen van zaken die je bipolaire episodes triggert. Je leert eveneens effectieve strategieën om spanningen en stress mee te beheersen en om te gaan met schokkende situaties.
Psychologische voorlichting. Meer te weten komen over bipolaire stoornissen (psychologische voorlichting) kan jou en je naasten helpen om de aandoening beter te begrijpen. Wanneer je weet wat er aan de hand is, kan je dan ook zeker helpen om de beste ondersteuning te krijgen, problemen te herkennen, een plan te maken om terugvallen te voorkomen en de behandeling voort te blijven zetten.
Gezinstherapie. Gezinsondersteuning en communicatie kunnen je helpen om je behandelplan vol te blijven en jou en je naasten te helpen bij het herkennen en beheren van allerlei alarmsignalen die duiden op stemmingswisselingen.

Andere opties voor de behandeling van een bipolaire stoornis

Afhankelijk van je persoonlijke behoeften kunnen er andere behandelingen aan je depressietherapie toe worden gevoegd.

Bij een behandeling met elektroconvulsietherapie (ECT) worden er elektrische stroompjes door de hersenen gestuurd, dit kan worden gezien als een opzettelijk, maar korte aanval. ECT lijkt veranderingen in de chemie van het brein tot gevolg te hebben die symptomen van bepaalde psychische aandoeningen om weten te keren. ECT kan een behandeloptie zijn voor het aanpakken van een bipolaire stoornis wanneer je niet beter wordt met behulp van geneesmiddelen, je om gezondheidsredenen geen antidepressiva kunt gebruiken, bijvoorbeeld omdat je zwanger bent of wanneer je een verhoogd risico op zelfdoding hebt.
Transcraniële magnetische stimulatie (TMS) wordt tegenwoordig nog onderzocht als een mogelijke optie voor mensen, die lijden aan een bipolaire stoornis, en die niet hebben gereageerd op het gebruik van antidepressiva.

Behandelen van een bipolaire stoornis bij kinderen en tieners

Behandelingen voor kinderen en tieners worden in de regel van geval tot geval bepaald, afhankelijk van de symptomen, de bijwerkingen van een bepaald geneesmiddel en andere factoren. Over het algemeen betekent een behandeling van een kind of tiener met een bipolaire stoornis het gebruik van:

Geneesmiddelen. Kinderen en tieners die lijden aan een bipolaire stoornis krijgen dikwijls dezelfde soorten medicatie voorgeschreven als een volwassene met dezelfde aandoening. Er is echter minder onderzoek gedaan naar de veiligheid en de effectiviteit van bipolaire medicatie bij kinderen dan bij volwassenen, om die reden zijn de beslissingen voor een bepaalde behandeling dikwijls gebaseerd op onderzoek dat gedaan is onder volwassenen.

Psychotherapie. Initiële- en langdurige therapie kan helpen om te voorkomen dat de symptomen terug zullen keren. Psychotherapie kan een kind of tiener helpen zijn, of haar, routines te beheren, vaardigheden te ontwikkelen om met de aandoening om te gaan, leermoeilijkheden aan te pakken, sociale problemen op te lossen en gezinsbanden en communicatie sterker te maken. En, als dat nodig mocht zijn, dan kan psychotherapie helpen bij de behandeling van verslavingsproblemen die vaak voorkomen bij oudere kinderen en tieners die lijden aan een bipolaire stoornis.

Psychologische voorlichting. Psychologische voorlichting kan het leren herkennen van de symptomen van een bipolaire stoornis inhouden en op welke wijze deze verschillen van gedrag dat in verband kan worden gebracht met de ontwikkelingsleeftijd van het kind in kwestie, de situatie en passend cultureel gedrag. Het begrijpen van een bipolaire stoornis kan je eveneens helpen een kind beter te ondersteunen.

Ondersteuning. Samenwerken met leraren en begeleiders op school en het aanmoedigen van steun die afkomstig is van familieleden en vrienden kan eveneens helpen bij het opmerken van zaken die van nut kunnen zijn en bij het vergroten van de kans op succes.

Leefstijl en huismiddeltjes bij een bipolaire stoornis

Je zult waarschijnlijk veranderingen in je manier van leven aan dienen te brengen om gedragcycli te kunnen stoppen die je bipolaire stoornis erger maken. Hieronder hebben we een aantal zaken voor je opeen rijtje gezet die je hierbij kunnen helpen:

Stop met alcohol en drugs gebruiken. Een van de grootste problemen bij een bipolaire stoornis zijn de negatieve gevolgen van risicovolle gedraging en drugs- of alcoholmisbruik. Vraag om hulp op het moment dat je problemen ondervindt om op eigen houtje hiermee te stoppen.
Bouw gezonde relaties op. Omring jezelf met mensen die een positieve invloed op je hebben. Familieleden en vrienden kunnen je dan namelijk ondersteunen en je helpen door je te waarschuwen wanneer ze veranderingen in je stemming opmerken.
Zorg voor een gezonde routine. Het hebben van een normale routine op het gebied van slapen, eten en bewegen kan helpen om je gemoedstoestand in balans te brengen. Voordat je met een bepaald trainingsprogramma van start gaat is het echter altijd aan te bevelen om dit met je arts door te spreken. Kies voor een gezond dieet. Wanneer je het medicijn lithium gebruikt, dan dien je met je arts te overleggen wat voor jou de juiste vocht- en zoutinname is. Wanneer je moeite hebt met slapen, dan kun je met je arts of specialist binnen de geestelijke gezondheidszorg praten over dingen die je zou kunnen doen om hier verbetering in te brengen.
Controleer eerst alles goed voordat je andere geneesmiddelen gaat gebruiken. Je dient de arts te bellen die je behandelt voor je bipolaire stoornis voordat je medicatie gaat gebruiken die door een andere arts voor zijn geschreven. Dit geldt ook voor supplementen of vrij verkrijgbare medicijnen. In bepaalde gevallen zullen andere middelen episodes van een depressie of een manie teweegbrengen of kunnen ze een wisselwerking geven met medicatie die je gebruikt voor de behandeling van een bipolaire stoornis.
Houd een stemmingsoverzicht bij. Het bijhouden van een overzicht van je dagelijkse stemmingen, behandelingen, slaapduur, activiteiten en gevoelens kan je helpen bij het herkennen van triggers, effectieve behandelingmogelijkheden en momenten waarop de behandeling aan dient te worden gepast.

Alternatieve geneeskunde

Tot op de dag van vandaag is er niet veel onderzoek gedaan naar alternatieve- of aanvullende geneeskunde, ook wel integrale geneeskunde genoemd, als het de behandeling van een bipolaire stoornis betreft. De meeste onderzoeken hebben betrekking op ernstige depressies, dus het is niet duidelijk op welke manier deze niet-reguliere behandelingen effect hebben op een bipolaire stoornis.

Wanneer je ervoor kiest om naast je door je arts aanbevolen behandeling een alternatieve- of aanvullende geneeswijze te gebruiken, dan dien je eerst een aantal voorzorgsmaatregelen treffen, te weten:

Stop niet met het gebruik van de medicijnen die door je behandelde arts voor zijn geschreven en sla al evenmin behandelsessies over. Alternatieve- of aanvullende geneeswijzen zijn namelijk nooit een vervanging voor de reguliere medische zorg als het gaat om de behandeling van een bipolaire stoornis.
Wees eerlijk tegen je artsen en specialisten binnen de geestelijke gezondheidszorg. Vertel hen dus altijd exact welk alternatieve- of aanvullende behandelingen je gebruikt, of zou willen gaan proberen.
Wees alert op mogelijke risico’s. Alternatieve- en aanvullende geneesmiddelen zijn immers niet op dezelfde manier gereguleerd als middelen die een arts voor worden geschreven. Alleen vanwege het feit dat een bepaald middel natuurlijk is, wil nog niet zeggen dat het ook veilig te gebruiken is. Voordat je alternatieve- of aanvullende geneesmiddelen gaat innemen, dien je dus altijd met je arts overleg gepleegd te hebben over de mogelijke risico’s, zoals mogelijke ernstige wisselwerkingen met medicatie die je reeds gebruikt.

Omgaan met, en ondersteuning krijgen bij, een bipolaire stoornis

Het omgaan met een bipolaire stoornis kan een ware uitdaging voor je zijn. Hieronder hebben we enkele strategieën voor je verzameld die je daarbij zouden kunnen helpen:

Ga opzoek naar meer informatie over bipolaire stoornissen. Door meer te weten te komen over je situatie kan je extra kracht en motivatie geven om vast te blijven houden aan je behandelplan en om je stemmingsveranderingen te leren herkennen. Je kunt uiteraard ook je familie en vrienden van de nodige informatie voorzien met betrekking tot de dingen die je doormaakt.
Blijf je aandacht richten op je persoonlijke doelen. Om leren gaan met een bipolaire stoornis kan namelijk enige tijd duren. Blijf echter gemotiveerd door je doelen in gedachten te houden en jezelf eraan te blijven herinneren dat je in staat bent om te werken aan het herstellen van beschadigde relaties en andere problemen die het gevolg zijn van je stemmingswisselingen.
Word lid van een lotgenoten- of steungroep. Dit zijn groepen voor mensen die lijden aan een bipolaire stoornis en kunnen je helpen met het in contact komen met lotgenoten die te maken hebben met vergelijkbare uitdagingen zodat er ervaringen uit kunnen worden gewisseld.
Ga opzoek naar gezonde gewoontes. Door erachter te komen wat gezonde manieren zijn om je energie in goede banen te leiden, zoals in de vorm van hobby’s, lichaamsbeweging en andere recreatieve activiteiten die je leuk vindt.
Leer manieren aan om jezelf te ontspannen en stress te leren beheersen. Yoga, tai chi, massage, meditatie of andere ontspanningstechnieken kunnen hierbij erg nuttig zijn.

Voorbereiden op een afspraak

Om te beginnen kun je voor een afspraak met je huisarts of een psychiater de juiste voorbereidingen treffen. Wellicht wil je een familielid of vriend(in) meenemen naar een dergelijke afspraak, mits dat mogelijk is natuurlijk, zodat deze persoon je ondersteuning kan bieden en samen met jou de gegeven informatie kan onthouden.

Wat kun je doen?

Maak voorafgaand aan de afspraak met je arts of deskundige binnen de geestelijke gezondheidszorg een lijst met:

Alle symptomen die je hebt gehad, dus ook van symptomen die mogelijk niet in verband gebracht kunnen worden met de reden voor deze afspraak,
Belangrijke persoonlijke informatie, maar ook eventuele grote spanningen of recente veranderingen die plaats hebben gevonden in je leven,
Alle geneesmiddelen, vitamines, kruiden- of andere supplementen die je gebruikt en de daarbij behorende doseringen,
Vragen om aan je arts te stellen

Enkele vragen zouden kunnen zijn:

- Heb ik een bipolaire stoornis?
- Zijn er andere mogelijke oorzaken voor mijn symptomen?
- Welke soorten onderzoeken en tests dien ik te ondergaan?
- Welke behandelingen zijn er voor handen? Welke raad u mij aan?
- Welke mogelijke bijeffecten heeft deze behandeling?
- Wat zijn de alternatieven voor de primaire behandeling die u voorstelt?
- Ik heb deze andere gezondheidsproblemen. Hoe kan ik deze aandoening het beste samen met de bipolaire stoornis beheren?
- Moet ik een psychiater, of een andere deskundige binnen de geestelijke gezondheidszorg bezoeken?
- Bestaat er een generiek alternatief voor het geneesmiddel dat u voorschrijft?
- Zijn er brochures, folders of ander drukwerk dat ik mee naar huis kan nemen?
- Welke websites raadt u me aan?

Aarzel bovenal niet om ook andere vragen te stellen die in je opkomen tijdens dit gesprek.

Wat kun je verwachten van je arts?

Je arts zal u waarschijnlijk een aantal vragen gaan stellen. Je moet er dus voor zorgen dat je hier een duidelijk antwoord op kunt geven en tevens om wat tijd te reserveren om bepaalde aspecten even over te slaan omdat je je daar later nader op in wilt gaan. Je arts kan je bijvoorbeeld het volgende vragen:

Op welk moment heb jij of je naasten voor de eerste keer je symptomen opgemerkt?
Hoe vaak veranderen je stemmingen?
Heb je ooit gedacht aan zelfdoding op momenten dat je je niet goed voelde?
Hebben je symptomen invloed op je dagelijks leven of je relaties?
Heb je bloedverwanten die lijden aan een bipolaire stoornis of aan een depressie?
Met welke andere geestelijke- of lichamelijke gezondheidsaandoeningen ben je bekend?
Drink je alcohol, rook je of gebruik je drugs?
Hoeveel slaap je ’s nachts? Verandert dit na verloop van tijd?
Maak je perioden door waarin je risico’s neemt die je normaal gesproken niet zou nemen, zoals het hebben van onveilige seks of het nemen van onverstandige, impulsieve financiële beslissingen?
Welke factoren lijken je klachten te verbeteren?
Welke factoren lijken je symptomen erger te maken?