Borderline persoonlijkheidsstoornis

Psychisch

Met de term borderline persoonlijkheidsstoornis wordt een psychische stoornis aangeduid die van invloed is op de wijze waarop iemand denkt en wat het beeld is dat hij, of zij, van zichzelf en anderen heeft, waardoor problemen kunnen ontstaan in het dagelijkse leven. Een borderline persoonlijkheidsstoornis omhelst een patroon van onstabiele, maar intense relaties in combinatie met een verwrongen zelfbeeld, extreme emoties en impuls gedrag.

Als je lijdt aan een borderline persoonlijkheidsstoornis, dan heb je te kampen met een intense verlatingsangst of een angst voor instabiele situaties, maar heb je wellicht ook moeite om te tolereren dat je alleen bent. Toch is het heel goed mogelijk dat juist de ongeremde woede, het impulsieve gedrag en de frequente stemmingswisselingen andere mensen wegjagen, zelfs wanneer je een liefdevolle en langdurige relatie met hen op zou willen bouwen.

Vaak zal de borderline persoonlijkheidsstoornis zich aandienen tijdens de vroege volwassenheid. De situatie lijkt overigens slechter te zijn in de jonge volwassenheid en kan, naarmate iemand ouder wordt, enigszins gaan verbeteren. Op het moment dat je lijdt aan een borderline persoonlijkheidsstoornis, dan hoef je gelukkig niet ontmoedigd te raken. Talloze mensen die namelijk ook aan deze aandoening lijden, zullen na verloop van tijd beter worden als ze een behandeling hebben ondergaan en kunnen tevens leren om een bevredigend leven te leiden.

Symptomen van een borderline persoonlijkheidsstoornis

Een borderline persoonlijkheidsstoornis heeft invloed op de manier waarop je over jezelf denkt, op welke wijze je je verhoudt tot andere mensen en hoe je je gedraagt.

Tekenen en symptomen van een borderline persoonlijkheidsstoornis kunnen zijn:

Een intense verlatingsangst, zelfs bereidt zijn om extreme maatregelen te treffen om een echte, of een ingebeelde, scheiding of afwijzing te voorkomen,
Een patroon van onstabiele intense relaties, zoals iemand op het ene moment idealiseren en dan plotseling ervan overtuigd zijn dat dezelfde persoon niet voldoende geeft of wreed van aard is
Snelle veranderingen in de eigen identiteit en het zelfbeeld met veranderende doelen en waarden, en jezelf zien als een slecht persoon of alsof je helemaal niet bestaat
Perioden van aan stress gerelateerde paranoia en het verlies van contact met de werkelijkheid. Dit gevoel kan een paar minuten tot wel een aantal uren aan blijven houden.
Impulsief en risicovol gedrag, zoals gokken, roekeloos rijden, onveilig vrijen, vreetbuien of drugsmisbruik en zelfs het saboteren van het eigen succes door plotseling een uitstekende baan op te zeggen of een einde te maken aan positieve relatie,
Suïcidale bedreigingen of gedrag vertonen of zich schuldig maken aan zelfverwonding, vaak in een reactie op de angst voor verlating of afwijzing
Een breed spectrum aan stemmingswisselingen die een paar uren tot wel enkele dagen aan kunnen blijven houden, zoals intense blijdschap, prikkelbaarheid, schaamte of angst,
Constante het gevoel van leegte hebben,
Ongegronde, intense woede, zoals vaak je geduld verliezen, sarcastisch of verbitterd reageren of zelfs lichamelijk een gevecht leveren.

Wanneer moet je met een borderline persoonlijkheidsstoornis een arts raadplegen?

Op het moment dat je opmerkt dat je één van de eerder genoemde symptomen bij jezelf herkent, dan doe je er verstandig aan om dit bij je huisarts of andere zorgverlener te melden en samen te gaan zoeken naar de juiste weg om aan je hulpvraag te kunnen voldoen.

Indien je gedachten aan zelfmoord hebt

Wanneer je fantaseert of erover denkt om jezelf pijn te doen of als je andere gedachten hebt die in verband gebracht kunnen worden met zelfbeschadiging of zelfdoding, dan dien je direct hulp te vragen door één van de volgende stappen te zetten:

Bel de alarmlijn en vraag met spoed om hulp.
Bel het nummer van een zelfmoordhotline, in ons land is dat 1813, dit kan op moment van de dag, er is immers altijd iemand aanwezig.
Bel je huisarts of andere zorgverlener.
Neem contact op met een geliefde, een goede vriend(in) of een vertrouwde collega.
Neem contact op met iemand uit je geloofsgemeenschap.

Op het ogenblik dat je bij een familielid of vriend(in) tekenen of symptomen opmerkt die in de richting van zelfbeschadiging of zelfdoding kunnen wijzen, dan dien je met deze persoon te praten over het bezoeken van een arts of een andere zorgverlener. Maar je kunt iemand niet dwingen om hulp te gaan zoeken. Indien deze relatie je veel spanningen en stress oplevert, dan is het wellicht handig om zelf naar een therapeut te gaan en je zorgen van je af te praten.

Oorzaken van een borderline persoonlijkheidsstoornis

Net zoals bij andere psychische stoornissen, zijn de oorzaken van een borderline persoonlijkheidsstoornis tot op de dag van vandaag niet helemaal duidelijk. Behalve omgevingsfactoren, zoals een geschiedenis van kindermishandeling of van verwaarlozing, kan een borderline persoonlijkheidsstoornis eveneens in verband worden gebracht met:

Erfelijkheid. Bepaalde onderzoeken die gehouden zijn onder tweelingen en families suggereren dat persoonlijkheidsstoornissen geërfd kunnen worden of sterk in verband gebracht worden met andere psychische stoornissen waar familieleden mee bekend zijn.
Hersenafwijkingen. Bepaalde onderzoeken hebben veranderingen aan het licht gebracht in bepaalde delen van de hersenen die betrokken zijn bij het regelen van de emoties, impulsiviteit en agressie. Bovenal werken sommige chemische stoffen in het brein (die helpen bij het reguleren van de stemming, zoals serotonine) wellicht niet op de juiste manier.

Risicofactoren van een borderline persoonlijkheidsstoornis

Een aantal factoren dat gerelateerd zijn met de ontwikkeling van de persoonlijkheid kunnen het risico op het ontwikkelen van een borderline persoonlijkheidsstoornis toe laten nemen, zoals:

Erfelijke aanleg. Je hebt wellicht een grotere kans op het ontwikkelen van een borderline persoonlijkheidsstoornis wanneer een naast familielid (je moeder, je vader, je broer of je zus) lijdt aan dezelfde, of een soortgelijke, stoornis.
Stressvolle jeugd. Een heleboel mensen die lijden aan een borderline persoonlijkheidsstoornis melden dat ze seksueel- of lichamelijk misbruikt of verwaarloosd te zijn tijdens hun jeugd. Een aantal van hen zijn uit huis geplaatst of werden om een andere reden gescheiden van een ouder of een directe verzorger toen ze klein waren, of ouders of verzorgers hadden te maken met alcohol- en/of drugsmisbruik of kampten met een ander probleem binnen de geestelijke gezondheidszorg. Andere personen met een borderline persoonlijkheidsstoornis zijn blootgesteld aan vijandige ruzies en onstabiele gezinsbanden.

Complicaties van een borderline persoonlijkheidsstoornis

Een borderline persoonlijkheidsstoornis kan talloze delen van uw leven schade toebrengen. Het kan een negatieve invloed hebben op het hebben van intieme relaties, je banen, het onderwijs dat je volgt, je sociale activiteiten en je zelfbeeld, dit alles kan resulterend in:

Herhaald veranderen, of zelfs verliezen, van een baan of een functie
Een opleiding niet afmaken,
Meerdere juridische aangelegenheden, zoals het betalen van boetes en/of het uitzitten van een gevangenisstraf,
Relaties met veel conflicten, echtelijke spanningen of echtscheiding,
Zelfverwonding, zoals jezelf snijden of verbranden, en frequente opnames in een ziekenhuis,
Deel uitmaken van meerdere misbruikrelaties,
Ongeplande zwangerschappen, seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA), auto-ongelukken en lichamelijke gevechten door impulsief en risicovol gedrag,
Een, al dan niet geslaagde, poging ondernemen om zelfmoord te plegen
Lijden aan andere mentale gezondheidsstoornissen, zoals:
- Depressie,
- Alcohol- of drugsmisbruik,
- Angststoornissen,
- Eetstoornissen,
- Bipolaire stoornis,
- Posttraumatische stressstoornis (PTSS),
- Attention-deficit / hyperactivity disorder (ADHD),
- Andere persoonlijkheidsstoornissen.

Diagnosticeren van een borderline persoonlijkheidsstoornis

Persoonlijkheidsstoornissen, zoals een borderline persoonlijkheidsstoornis, worden gediagnosticeerd aan de hand van:

Een gedetailleerd gesprek met je huisarts of andere zorgverlener,
Een psychologische evaluatie die mogelijk het invullen van vragenlijsten inhoudt,
De medische geschiedenis en onderzoeken,
Een bespreking van je klachten en symptomen.

Een diagnose van een borderline persoonlijkheidsstoornis wordt over het algemeen gesteld bij een volwassene, en dus niet bij een kind of een tiener. Dat heeft te maken met het feit dat wat lijkt op klachten en symptomen van een borderline persoonlijkheidsstoornis, zou kunnen verdwijnen op het moment dat een kind ouder en meer volwassen wordt.

Behandelen van een borderline persoonlijkheidsstoornis

Een borderline persoonlijkheidsstoornis wordt vooral behandeld met behulp van psychotherapie, maar daar kan eventueel een geneesmiddel aan toe worden gevoegd. Daarnaast kan een arts eveneens een opname in een ziekenhuis aanraden wanneer je veiligheid gevaar dreigt te lopen.

Een behandeling kan je helpen om bepaalde vaardigheden aan te leren om met je aandoening om te gaan en te leven. Het behandelen is tevens nodig om andere psychische aandoeningen aan te kunnen pakken die vaak tegelijkertijd met een borderline persoonlijkheidsstoornis voorkomen, zoals een depressie of drugsmisbruik. Wanneer je wordt behandelend, dan kun je je beter gaan voelen en een meer stabiel, en dus doorgaans beter, leven leiden.

Psychotherapie

Psychotherapie, ook wel eens spreektherapie genoemd, is een fundamentele behandelingsmethode voor borderline persoonlijkheidsstoornissen. De therapeut kan het soort therapie aanpassen aan je persoonlijke behoeften. De doelen van psychotherapie zijn om je te helpen:

Je aandacht te focussen op je huidige vermogen om te kunnen functioneren,
Je te leren om emoties in de hand te houden als je je ongemakkelijk voelt,
Je impulsiviteit af te laten nemen door je te helpen gevoelens eerst te beoordelen, in plaats van er direct naar te handelen,
Aan het verbeteren van relaties te werken door je bewust te maken van je gevoelens en die van anderen.

Meer informatie over borderline persoonlijkheidsstoornissen

Vormen van psychotherapie waarvan is vastgesteld dat ze effectief zijn bij de behandeling van een borderline persoonlijkheidsstoornis, zijn:

Dialectische gedragstherapie (DBT), ook wel linehantherapie genoemd, is een groeps- en individuele therapievorm die specifiek ontwikkeld is om een borderline persoonlijkheidsstoornis mee te behandelen. DBT gebruikt een op vaardigheden gebaseerde aanpak om je te leren hoe je je emoties in de hand kunt houden, verdriet beter kunt verdragen en relaties kunt verbeteren.
Schematherapie kan individueel of in een groep worden gegeven. De therapie kan je helpen om onvervulde behoeften te herkennen die geleid hebben tot negatieve levenspatronen, die op een bepaald moment van pas konden zijn gekomen om te overleven, maar als een volwassene pijnlijk zijn op een heleboel vlakken in je leven. De schematherapie richt zich op het helpen om op een gezonde wijze aan je behoeften te voldoen om op die manier positieve levenspatronen te kunnen bevorderen.
Mentalization-based therapy (MBT) is een vorm van gesprekstherapie die je helpt om je eigen gedachten en gevoelens op ieder ogenblik te kunnen herkennen en vanuit een ander oogpunt naar een situatie te kijken. Deze therapie legt de nadruk op het nadenken voordat er wordt gereageerd.
Systems training for emotional predictability and problem-solving (letterlijk vertaalt: systeemtraining voor emotionele voorspelbaarheid en probleemoplossing), doorgaans afgekort tot STEPPS. Dit is een 20 weken durende behandeling waarbij alles draait om het werken in groepsverband, in een groep die kan bestaan uit familieleden, zorgverleners, vrienden of andere belangrijke personen. Deze vorm van therapie wordt gebruikt naast andere vormen van psychotherapie.
Transference-focused psychotherapy (TFP). ook wel psychodynamische psychotherapie geheten, heeft tot doel je te helpen om je emoties en interpersoonlijke problemen te begrijpen aan de hand van de zich ontwikkelende relatie tussen jou en jouw therapeut. Deze verworven inzichten kun je vervolgens toe gaan passen op meer alledaagse situaties.
Goed psychiatrisch management. Deze behandelingsbenadering zal afhangen van zogenaamd casemanagement, de verankering van de behandeling vanwege een verwachtte baan of onderwijsplek. Deze methode richt zich op het begrijpen van emotioneel moeilijke momenten door rekening te houden met de interpersoonlijke context voor emoties. Hierbij kunnen medicatie, therapiegroepen, gezinsvoorlichting en individuele therapie aan worden gewend.
Geneesmiddelen

Ondanks dat er geen medicatie voor handen is voor de specifieke behandeling van een borderline persoonlijkheidsstoornis die goed zijn gekeurd door de Food and Drug Administration en andere instanties die hiermee zijn belast, kunnen sommige geneesmiddelen toch helpen met de verlichting van symptomen of problemen die naast de borderline persoonlijkheidsstoornis voorkomen, zoals depressie, impulsiviteit, agressie of angst. Medicatie gebruik bij een borderline persoonlijkheidsstoornis kan betekenen dat er antidepressiva, antipsychotica of stemmingsstabiliserende middelen voor worden geschreven. Voor meer informatie kun je je altijd wenden tot je huisarts of andere zorgverlener die kan bepalen welke voor- en nadelen, maar ook bijwerkingen, geschikte geneesmiddelen met zich mee zullen brengen.

Opname in een ziekenhuis

In bepaalde situatie kun je een meer intense behandeling nodig hebben in een psychiatrisch ziekenhuis of -kliniek. Een opname in een dergelijk ziekenhuis kan je tevens beschermen tegen zelfbeschadiging, zelfmoordgedachten of -pogingen.

Herstel van een borderline persoonlijkheidsstoornis heeft tijd nodig

Om leren gaan met je emoties, gedachten en gedrag zal zeker een geruime kost in beslag nemen. De meeste mensen zullen een aanzienlijke verbetering laten zien, maar je kunt altijd blijven worstelen met bepaalde symptomen die kenmerkend zijn voor een borderline persoonlijkheidsstoornis. Zo kun je momenten ervaren waarop je symptomen beter of slechter zijn. Maar een behandeling kan je vermogen om in het dagelijkse leven te functioneren verbeteren en je helpen om een beter gevoel te hebben ten aanzien van jezelf. Je kans op succes is overigens het grootst als je een hulpverlener in de geestelijke gezondheidszorg bezoekt die ervaring heeft met de behandeling van borderline persoonlijkheidsstoornissen.

Omgaan met, en ondersteuning krijgen bij, een borderline persoonlijkheidsstoornis

Symptomen die in verband gebracht kunnen worden met een borderline persoonlijkheidsstoornis kunnen stressvol en uitdagend voor jou, maar ook voor iedereen om je heen, zijn. Je bent je wellicht bewust van het feit dat je emoties, gedachten en gedragingen zelfdestructief of schadelijk van aard zijn, maar je voelt je niet in staat om deze in de hand te houden.

Behalve het ondergaan van een professionele behandeling, kun je leren om je situatie onder controle te houden en het hoofd te bieden als je:

Meer over de stoornis leert en te weten wil komen zodat je de oorzaken en de behandelingen ervan kunt begrijpen,
Herkent welke factoren tot woede-uitbarstingen of impulsief gedrag kunnen leiden,
Professionele hulp gaat zoeken en je aan het opgestelde behandelplan houdt, je alle therapiesessies bijwoont en de medicatie inneemt zoals deze aan je voor zijn geschreven,
Samenwerkt met een ervaren zorgverlener binnen de geestelijke gezondheidszorg om een plan op te stellen waarin staat wat je moet doen de volgende keer dat er zich een crisis voordoet
Een behandeling krijgt voor problemen die in verband staan met de borderline persoonlijkheidsstoornis, zoals alcohol- eb/of drugsmisbruik,
Mensen in je directe omgeving wilt betrekken bij je situatie en hen zo te helpen om je beter te begrijpen en je te kunnen ondersteunen
Intense emoties door middel van speciale vaardigheden te leren beheersen, en je deze vaardigheden dus oefent, bijvoorbeeld het gebruik van ademhalingstechnieken en meditatie.
Grenzen aangeeft, zowel voor jezelf als voor andere mensen, door te leren om emoties op de juiste wijze uit te drukken waardoor anderen niet geremd worden of zonder dat er enige instabiliteit ontstaat,
Geen aannames doet ten aanzien van wat andere mensen voelen of van je vinden,
Een handreiking doet naar andere mensen die eveneens aan een borderline persoonlijkheidsstoornis lijden om zo inzichten en ervaringen te kunnen delen,
Een ondersteuningsnetwerkt opbouwt van mensen die je zullen begrijpen en respecteren,
Een gezonde levensstijl blijft aanhangen, zoals het eten van gezonde voeding, lichamelijk actief zijn en sociale activiteiten ondernemen,
Jezelf niet zondermeer ergens de schuld van geven, maar wel je verantwoordelijkheid erkennen om de borderline persoonlijkheidsstoornis te laten behandelen

Voorbereiding op je doktersafspraak

Om te beginnen kun je een afspraak maken bij je eigen huisarts. Na een eerste afspraak kan deze arts je een doorverwijzing geven naar een andere zorgverlener, zoals een psycholoog of een psychiater. Hieronder hebben we dan ook wat informatie voor je opeen rijtje gezet waar je je mee voor kunt bereiden op een dergelijke afspraak.

Wat je kunt doen

Voordat je naar de afspraak gaat kun je een lijst opstellen met:

Alle symptomen die jij, of mensen in je omgeving, op hebben gemerkt, en hoe lang deze al aanwezig zijn,
Belangrijke persoonlijke informatie, zoals traumatische gebeurtenissen in je verleden en meer actuele veroorzakers van grote spanningen en stress,
Je medische gegevens, zoals andere lichamelijke of geestelijke aandoeningen,
Alle geneesmiddelen die je gebruikt, dus zowel medicatie op doktersrecept en vrij verkrijgbare middelen, vitamines en andere supplementen, samen met de doses waarin je deze gebruikt,
Vragen die je aan de arts zou willen stellen zodat je het beste uit het consult kunt halen.

Verder is het, als dat mogelijk is, goed om een familielid of vriend(in) mee te nemen naar de afspraak. Deze persoon kent je meestal al een geruime tijd en zal in staat zijn om belangrijke informatie te delen met de arts of met de professional binnen de geestelijke gezondheidszorg, als je daar je toestemming voor hebt gegeven.

Basisvragen die je aan de arts, of andere hulpverlener binnen de geestelijke gezondheidszorg, kunt stellen, zijn onder andere:

Wat veroorzaakt waarschijnlijk mijn symptomen of situatie?
Zijn er andere mogelijke oorzaken te noemen?
Welke behandelingen zijn waarschijnlijk het meest effectief voor mij?
In welke mate mag ik verwachten dat mijn symptomen zullen gaan verbeteren door de behandeling?
Hoe vaak heb ik de therapiesessies nodig en voor hoelang?
Zijn er geneesmiddelen voor handen die kunnen helpen?
Wat zijn de mogelijke bijwerkingen van de medicijnen die u voor kunt schrijven?
Moet ik voorzorgsmaatregelen nemen of rekening houden met bepaalde beperkingen?
Ik heb deze andere gezondheidsproblemen. Hoe kan ik deze het beste samen met de borderline persoonlijkheidsstoornis onder controle houden?
Hoe kunnen mijn familieleden en vrienden me helpen bij deze behandeling?
Heeft u drukwerk dat ik mee naar huis kan nemen? Welke websites over dit onderwerp raadt u me aan?

Aarzel bovendien niet om vragen te stellen die spontaan in je opkomen tijdens de afspraak, of die nodig zijn om iets te verduidelijken.

Wat kun je verwachten van de arts?

In de regel zal de arts, of andere zorgverlener, je ook enkele vragen willen stellen. Je moet er dus voor zorgen dat je deze kunt beantwoorden zodat je tijd kunt besparen voor onderwerpen waar je je extra aandacht op wilt richten. Mogelijke vragen die aan je gesteld worden, zijn:

Wat zijn je symptomen? Wanneer heb je deze voor het eerst opgemerkt?
Op welke wijze beïnvloeden deze symptomen je leven, zoals je persoonlijke relaties en je werk?
Hoe vaak ervaar je tijdens een normale dag een stemmingswisseling?
Hoe vaak voelde je je verraden, het slachtoffer of in de steek gelaten? Waarom denk je dat dit het geval was?
Hoe goed weet je je woede in de hand te houden?
Hoe goed slaag je erin om alleen te zijn?
Hoe zou je je gevoel van eigenwaarde willen omschrijven?
Heb je ooit het gevoel gehad dat je een slecht persoon was, of zelfs dat je niet bestond?
Heb je problemen gehad met zelfbeschadiging of risicovol gedrag?
Heb je ooit gedacht of geprobeerd om jezelf schade toe te brengen of heb je zelfs al eens een poging tot zelfdoding gedaan?
Gebruik je alcohol of drugs, of is mogelijk sprake van misbruik van voorgeschreven medicatie? Zo ja, hoe vaak komt dit voor?
Op welke manier zou je je jeugd willen beschrijven, zoals je relatie met je ouders of verzorgers?
Ben je ooit in het verleden lichamelijk- of seksueel misbruikt, of ben je als kind verwaarloosd?
Heb je familieleden of verzorgers die gediagnosticeerd zijn met een psychisch probleem, zoals een persoonlijkheidsstoornis?
Ben je in het verleden wel eens behandeld voor andere psychische problemen? Zo ja, welke diagnoses zijn er toen gesteld en welke behandelingen waren het meest effectief?
Word je op dit moment ook behandeld voor andere medische aandoeningen?