In het verleden werd koffie in de regel gezien als schadelijk voor de gezondheid van het hart. Van koffie werd bijvoorbeeld gezegd dat deze de bloeddruk en het cholesterolgehalte verhoogt, maar ook de kans op een hartaanval en hartritmestoornissen groter maakt. Meer recenter en zorgvuldiger uitgevoerde onderzoeken hebben echter gesuggereerd dat koffie wellicht de kans op hartziekten niet zal vergroten en in bepaalde gevallen zelfs nuttig kan zijn.
Waarom dit verschil?
Bepaalde onderzoeken die eerder uit zijn gevoerd hebben geen andere risicofactoren voor hartziekten voldoende in ogenschouw genomen, zoals het gebrek aan lichaamsbeweging en roken. Meer recente onderzoeken hebben dan ook gezorgd voor een zekere de controle op deze risicofactoren die een onderzoek kunnen verstoren. De meer recente onderzoeken hebben het vermoeden doen rijzen dat koffie, op het ogenblik dat deze met mate wordt gedronken, het risico op de ontwikkeling van hartaandoening niet zal verhogen.
Koffie en de bloeddruk
Het effect van koffie op de bloeddruk lijkt te niet eenduidig te zijn. Bij mensen die geen koffie drinken kan een acute blootstelling aan de aanwezige cafeïne de bloeddruk verhogen tot 10 mm Hg. Bij mensen die van tijd tot tijd koffie drinken, lijkt de acute inname van cafeïne de bloeddruk echter niet te verhogen. Diverse omvangrijke onderzoeken hebben op dit moment dan ook geen verband aan weten te tonen tussen het constant drinken van koffie en de ontwikkeling van een hoge bloeddruk (hypertensie).
Ondanks dat dit soort grote bevolkingsonderzoeken geruststellend zijn, lijkt het toch waarschijnlijk dat bepaalde mensen wellicht te maken kunnen krijgen met een verhoging van de bloeddruk op het moment dat ze veel koffie drinken. Dus wanneer je de diagnose hoge bloeddruk gesteld krijgt, is het nog altijd zinvol om een ongeveer maand geen koffie te drinken, om zo te beoordelen of hierdoor je bloeddruk weer op een gezonder peil terecht zal komen.
Koffie en hartritmestoornissen
De overtuiging dat koffie hartritmestoornissen tot gevolg heeft, is tamelijk wijdverspreid, zelfs onder deskundigen die werkzaam zijn in de medische sector. Het lijkt er inderdaad onmiskenbaar op dat bepaalde personen een toename van hartkloppingen zullen ervaren op momenten dat ze koffie drinken. Daar staat echter tegenover dat noch grote bevolkingsonderzoeken, noch laboratoriumonderzoeken aan hebben weten te tonen dat het drinken van matige hoeveelheden koffie de kans op het ontstaan van hartritmestoornissen zou vergroten.
Een onderzoek van Kaiser Permanente suggereerde inderdaad dat personen die elke dag vier kopjes koffie dronken, aanzienlijk minder hartritmestoornissen lieten zien, zoals minder voorkamerfibrillatie (atriale fibrillatie) en minder hartoverslagen (PVC’s). Mits je tenminste één van die mensen bent die na het drinken van koffie een duidelijke toename van hartkloppingen opmerkt, lijkt er geen enkele reden te zijn om gematigde hoeveelheden koffie te laten staan vanwege enige vorm van bezorgdheid met betrekking tot het ontstaan van hartritmestoornissen.
Koffie en diabetes
Uiteenlopende onderzoeken hebben inmiddels een verband aan weten te tonen tussen de consumptie van koffie en een verkleinde kans op diabetes type 2. Ten minste één onderzoek toonde aan dat dezelfde vermindering van het risico waar kan worden genomen wanneer er cafeïnevrije koffie wordt gedronken, wat suggereert dat het beschermende effect van koffie, met betrekking tot diabetes, wellicht niet gezocht moet worden in het cafeïnegehalte.
Koffie en een beroerte
Een grote meta-analyse waarbij bijna 500.000 deelnemers betrokken waren, liet geen vergroting van de kans op een beroerte zien onder mensen die koffie drinken. Bij mensen die elke dag 1 tot 3 kopjes koffie dronken, was het risico op een beroerte aanzienlijk verminderd.
En in een Japans onderzoek hadden mensen die minimaal 1 kopje koffie op een dag dronken (of 4 kopjes groene thee, een gebruik dat in Japan meer gewoon is) 20 procent minder kans op de ontwikkeling van een beroerte tijdens een onderzoeksperiode van 13 jaar.
Koffie en coronaire hartziekte
Diverse omvangrijke bevolkingsonderzoeken hebben geen verhoging van het risico op coronaire hartziekte aan het licht gebracht onder mensen die koffie drinken. Bovendien kan er bij vrouwen zelfs een beschermend effect worden gezien wanneer zij koffie drinken. Zoals rijwel altijd het geval is, zijn er echter binnen een omvangrijke bevolking een heleboel individuen die geen “doorsnee” gedrag zullen laten zien. Het blijkt bijvoorbeeld dat er een tamelijk algemene genetische mutatie bestaat die ervoor zorgt dat bepaalde personen de cafeïne langzaam om zullen vormen. Het lijkt erop dat bij deze personen de kans op coronaire hartziekte toe kan nemen wanneer zij koffie drinken. Op het ogenblik dat genetische onderzoeken meer tot een routine gaan behoren, dan zal het eenvoudiger zijn om deze personen die langzamer cafeïne metaboliseren kunnen identificeren.
Koffie en cholesterol
Koffie bevat verbindingen, in het bijzonder een stof die cafestol wordt genoemd, die het LDL-cholesterolgehalte in het bloed kan verhogen. Papieren filters weten deze lipide-actieve stoffen echter op betrouwbare wijze te verwijderen. Dus koffie die gezet wordt met behulp van een papieren filter zal het cholesterolgehalte in het bloed niet verhogen. Aan de andere kant kan de chronische inname van ongefilterde koffie het LDL-cholesterolgehalte met wel 15 mg / dl verhogen. Het lijkt om die reden dan ook verstandig om gefilterde koffie te drinken, terwijl het drinken van ongefilterde koffie wellicht wat dient te worden gemeden.
Koffie en hartfalen
Een recente meta-analyse doet vermoeden dat personen die elke dag 1 tot 4 kopjes koffie drinken een verkleinde kans hebben op de ontwikkeling van hartfalen. Dit duidelijke voordeel van het drinken van koffie zal echter weer verloren gaan zodra er vijf of meer koppen koffie op een dag geconsumeerd worden. Je dient je om die reden dan ook goed bewust te zijn van de diversiteit op het gebied van cafeïnegevoeligheid.
Ondanks dat al deze informatie troost kan bieden aan personen die van het drinken van cafeïnehoudende dranken houden, dien je je er terdege van bewust te zijn dat cafeïne verschillende mensen op talloze manieren zal beïnvloeden. Bepaalde mensen zijn bijvoorbeeld vooral erg gevoelig voor maar geringe hoeveelheden cafeïne. Mensen die een dergelijke cafeïnegevoeligheid hebben, kunnen daadwerkelijk te maken krijgen met jeuk, hartkloppingen, slapeloosheid en andere symptomen op momenten dat ze cafeïne binnen hebben gekregen. Deze mensen zouden de dan ook hun inname van cafeïne dienen te beperken. De gevoeligheid voor cafeïne wordt voor een groot deel bepaald door de activiteit van het zogenaamde CYP1A2-enzym dat aanwezig is in de lever. Hoe actiever dit CYP1A2, hoe minder gevoelig je zult zijn voor cafeïne. Uiteenlopende factoren beïnvloeden de CYP1A2-activiteit, zoals:
- Leeftijd: de CYP1A2-activiteit heeft de neiging af te nemen naarmate de leeftijd, vordert, dus oudere mensen zullen meer gevoelig kunnen zijn voor cafeïne.
- Seks:vrouwen hebben in de regel een lagere CYP1A2-activiteit dan mannen.
- Gebruik van een neutraal anticonceptiemiddel en zwangerschap: oestrogenen remmen de CYP1A2-activiteit en de cafeïnegevoeligheid zal toenemen. In de regel dienen zwangere vrouwen proberen om hun inname van cafeïne te beperken, of zelfs te vermijden.
- Gezonde genen: er zijn nu diverse genvarianten geïdentificeerd die de CYP1A2-activiteit beïnvloeden. Ondanks dat genetische onderzoeken je mate van cafeïnegevoeligheid op een schaal weer kunnen geven, bieden de uitkomsten van formele onderzoeken in de regel geen zinvolle informatie, althans wanneer er wordt gekeken naar de situatie in het algemeen, en maakt het dus weinig uit of je wel of niet erg gevoelig bent voor cafeïne. Wanneer dat inderdaad het geval is, dan is het waarschijnlijk dat niemand je hoeft te vertellen dat je je koffie zwart dient te drinken of juist met melk en suiker. Vrijwel al dit soort onderzoeken heeft immers gekeken naar het koffie drinken in het algemeen, en dus niet of de koffie werd gedronken met melk, suiker of eventuele andere toevoegingen, of gewoon zwart. Dit is logisch, want of je nu je koffie zwart drinkt of niet, de kans is groot dat deze vaak samen met andere voedingsmiddelen wordt geconsumeerd. Verder zal het helemaal geen verschil maken voor je spijsverteringsstelsel of deze “andere voedingsmiddelen” in de koffie zelf zitten of dat ze afzonderlijk worden gegeten of gedronken. Je moet er om die reden rekening mee houden dat het drinken van je koffie met melk, suiker, siroop of slagroom meer dan enig voordeel uit kan sluiten dat je anders zou kunnen hebben, net zoals het eten van andere ongezonde voedingsmiddelen dat zouden doen.
Slotopmerking
De wijdverspreide bezorgdheid die een heleboel mensen nog altijd koesteren ten aanzien van de mogelijk schadelijke effecten van koffie op het hart wordt niet ondersteund door recente wetenschappelijke onderzoeken. Het lijkt er dan ook op dat in de overgrote meerderheid van de mensen gewoon matig koffie kunnen drinken zonder dat dit schadelijk is voor de gezondheid van hun hart. In bepaalde gevallen kan dit zelfs heilzame effecten hebben, zoals bij al het andere, is het toverwoord “met mate”. Bij de meeste personen lijkt zelfs één tot vier kopjes koffie op een dag veilig te zijn voor het handhaven van een goede gezondheid van het hart.
