De waarschuwingssignalen van huidkanker

Verschillende vormen van huidkanker, waaronder een melanoom, een basaalcelcarcinoom en een plaveiselcelcarcinoom, beginnen in de regel als een verandering van je huid. Er kan dan sprake zijn van één of meerdere nieuwe gezwellen zijn of zogenaamde precancereuze laesies (dit zijn veranderingen die geen kanker zijn, maar die in de loop van de tijd wel tot kanker uit kunnen groeien). Naar schatting zal 40 tot 50 procent van de mensen, vanaf een leeftijd van 65 met een lichte huid, ten minste één persoon huidkanker ontwikkelen.

Actinische keratose (zonnekeratose)

Actinische keratose manifesteert zich in de vorm van kleine, schilferige plekken en wordt veroorzaakt door een overmatige blootstelling aan zonlicht en komt vaak voor op het hoofd, de nek of de handen, maar is soms ook op andere plaatsen van het lichaam te vinden. Het kan een vroeg alarmsignaal zijn voor de ontwikkeling van huidkanker, maar het is lastig te zeggen of een specifieke plek zich na verloop van tijd daadwerkelijk zal veranderen in kanker. De meeste plekken zullen dat gelukkig niet doen, maar artsen raden desondanks aan om een vroege behandeling te ondergaan om zo de ontwikkeling van plaveiselcelkanker te kunnen voorkomen. Iemand die een licht huid, blond of rood haar en blauwe of groene ogen heeft, zal het meeste risicolopen op het ontwikkelen van deze vorm van huidkanker.

Actinische cheilitis

Actinische cheilitis is gerelateerd aan actinische keratose, en een zogenaamde precancereuze aandoening die zich doorgaans op de onderlip zal manifesteren. Schilferige vlekken of een aanhoudende ruwheid van de lippen kunnen symptomen zijn. Minder vaak voorkomende symptomen bij deze vorm van huidkanker zijn zwelling van de lip, het verdwijnen van de scherpe aftekende rand tussen de lip en de huid en prominente liplijnen. Actinische cheilitis kan zich om gaan vormen tot een invasief plaveiselcelcarcinoom op het moment dat een juiste behandeling uitblijft.

Verhoornde huid

Een verhoornde huid zal verschijnen wanneer er sprake is van een trechtervormige groei van huidcellen die zich uitstrekt van een rode basis op de huid. Een dergelijke vorm van huidkanker is samengesteld uit samengedrukte keratine (hetzelfde eiwit dat je nagels vormt). Het is een specifieke vorm van actininc-keratose. De grootte en vorm van de celgroei kan weliswaar sterk uiteenlopen, maar in de meeste gevallen zijn deze tenminste een paar millimeters lang. Aan de basis van deze huidaandoening is een plaveiselcelcarcinoom te vinden en de aandoening wordt vaak waargenomen bij ouderen met een lichte huid die in het verleden aanzienlijk vaak bloot zijn gesteld aan het licht van de zon.

Wanneer is een moedervlek een probleem?

Een moedervlek (naevus) is een goedaardige groei van melanocyten, dit zijn cellen die de huid zijn specifieke kleur bezorgen. Ondanks dat erg weinig moedervlekken uit zullen groeien tot kanker, kunnen abnormale- of atypische moedervlekken na verloop van tijd zich toch tot melanoom ontwikkelen. “Normale” moedervlekken kunnen afgeplat of juist verhoogd lijken of kunnen vlak zijn maar na verloop van tijd meer op de huid komen te liggen. Het oppervlak van een moedervlek is in de regel glad. Moedervlekken die mogelijk veranderd zijn in huidkanker zijn dikwijls minder regelmatig van vorm, bevatten een aantal verschillende kleuren en zijn groter dan een gummetje aan de bovenzijde van een potlood. De meeste moedervlekken zullen zich tijdens de jeugd of de adolescentie ontwikkelen. Het is niet gebruikelijk om nog een moedervlek te krijgen als je eenmaal volwassen bent.

Dysplastische nevi (Atypische moedervlekken)

Atypische moedervlekken zijn geen kanker, maar ze kunnen wel tot kanker uitgroeien. Ze zijn te vinden op plaatsen op het lichaam die veel bloot zijn gesteld aan zonlicht, maar ook op delen die wel tegen de schadelijke invloeden van het licht van de zon zijn beschermd Atypische moedervlekken kunnen groter (een halve centimeter of groter) en meer onregelmatig van vorm zijn, met gekartelde- of vervaagde randen. Ze kunnen plat zijn of juist wat meer op de huid lijken te liggen, maar tevens kan het oppervlak zowel glad als ruw zijn. Dysplastische nevi zijn vaak een mengeling van kleuren, zoals roze, rood, kastanje- en donkerbruin.

Ken het ABCDE van moedervlekken

De meeste moedervlekken die op het lichaam van iemand voorkomen lijken op elkaar. Een moedervlek of sproet die er anders uitziet dan de rest of die kenmerken laat zien van de het ABCDE van een melanoom dienen gecontroleerd te worden door een dermatoloog. Het kan immers een vorm van kanker zijn. Het ABCDE is een reeks belangrijke kenmerken om in de gaten te houden tijdens het onderzoek van je moedervlekken, of een andere ongewone huidgroei. Het is dus van belang dat je weet waar je op moet letten.

A staat voor asymmetrie

Asymmetrie wil zeggen dat de ene helft van een moedervlek niet hetzelfde is als de andere. Normale moedervlekken zijn echter altijd symmetrisch. Op het ogenblik dat je je moedervlekken of sproeten controleert, dan doe je er goed aan om een denkbeeldige lijn te trekken door het midden van de betreffende vlek en vervolgens de twee helften onderling te vergelijken. Indien ze er aan beide kanten niet hetzelfde uitzien, dan is het aan te bevelen om dit te laten controleren door je huisarts of een dermatoloog.

B staat voor border (rand, begrenzing)

Indien de rand, of de randen, van een moedervlek niet regelmatig, wazig of gekarteld zijn, dan dien je deze te laten controleren door een dermatoloog. Melanoomlaesies hebben vaak ook randen die niet gelijk zijn.

C staat voor color (kleur)

Een moedervlek die niet overal dezelfde kleur heeft, of waarin de tinten bruin, zwart, blauw, wit of rood voorkomen, is verdacht. Normale moedervlekken hebben namelijk vaak één enkele kleurtint. Een moedervlek die een heleboel tinten bevat of die lichter of juist donkerder is geworden, dient dan ook altijd te worden gecontroleerd door een arts.

D staat voor diameter

Een moedervlek zal verdacht zijn wanneer de diameter groter is dan de doorsnede van een potlood.

E staat voor evolueren

Een moedervlek die evolueert, dus kleiner of groter wordt, van kleur verandert, begint te jeuken of te bloeden, dient in alle gevallen gecontroleerd te worden door een arts. Indien een deel van de moedervlek plotseling op de huid lijkt te liggen of dikker is geworden, dan moet deze eveneens door een arts na worden gekeken. Melanoma-laesies nemen namelijk vaak snel in omvang toe of kunnen qua hoogte veranderen.

Tips voor het screenen van moedervlekken op kanker

Onderzoek je huid van tijd tot tijd

Hoewel een algemene plaats waar een melanoom bij mannen voorkomt op de rug, en bij vrouwen op het onderbeen, is dien je heel je lichaam geregeld te controleren (bijvoorbeeld één keer in de maand) op verdachte moedervlekken of andere plekken op je huid. Begin bij je hoofd en werk zo je naar beneden. Controleer ook de minder goed zichtbare gebieden: tussen je vingers en je tenen, in je liezen, op je voetzolen en de achterzijde van je knieën. Controleer echter ook altijd je hoofdhuid, je hals en nek op de aanwezigheid van verdachte moedervlekken. Gebruik hierbij een handspiegel of vraag een familielid om je bij een dergelijke controle te helpen om deze delen van je lichaam te inspecteren. Wees in het bijzonder wantrouwend tegenover een nieuwe moedervlek en maak foto’s van moedervlekken (bij voorkeur een foto waarop de datumzichtbaar is) om je te helpen bij het in de gaten houden van eventuele veranderingen. Besteed bovendien extra aandacht aan moedervlekken wanneer je een tiener bent, je zwanger bent of je in de menopauze zit. Dit zijn namelijk momenten dat je hormonen op kunnen gaan spelen.

Hoe worden moedervlekken beoordeeld?

Indien je een moedervlek, of andere vlek op je huid, vindt met een van de ABCDE symptomen van een melanoom, of wanneer deze vlek zacht is, jeukt, er vocht uit sijpelt, schilferig is, niet wil genezen, rood of opgezwollen is, dan dien je dit absoluut met een arts te bespreken. Deze arts wil mogelijk een weefselmonster van de moedervlek wegnemen en daarvoor dus een biopsie uitvoeren. Op het ogenblik dat blijkt dat er sprake is van kanker, dan zal de volledige moedervlek, samen met een rand van de normale huid die eromheen ligt, verwijderd worden en zal het ontstane wondje met een hechting weer dicht worden gemaakt. Het is mogelijk dat er een aanvullende behandeling nodig is, maar daar kan je arts je alles over vertellen als dat inderdaad aan de orde blijkt te zijn.

Een korte uitleg over huidkanker

Een maligne (kwaadaardig) melanoom is, in het bijzonder in de latere stadia, ernstig te noemen en de behandeling ervan is bovendien niet gemakkelijk. Een vroege diagnose en behandeling kunnen echter de overlevingkans vergroten. Niet-melanome vormen van huidkanker zijn onder andere: het basaalcelcarcinoom en het plaveiselcelcarcinoom. Allebei deze vormen van huidkanker komen vaak voor en worden vrijwel altijd genezen indien ze vroegtijdig worden ontdekt en behandeld. Iemand die eenmaal huidkanker hebben gehad, loopt het risico om dit weer te ontwikkelen; en om die reden dient een dergelijk persoon minimaal één keer per jaar een controle door een arts uit te laten voeren.

Melanoom

Een melanoom is een vorm van huidkanker die niet zo vaak voorkomt als andere varianten, maar is wel de meest ernstige en mogelijk fatale vorm van kanker van de huid. Mogelijke symptomen van een melanoom zijn ondermeer: een verandering in het uiterlijk van een moedervlek of een ander gepigmenteerd gedeelte van de huid. Je dient dan ook absoluut een arts te raadplegen wanneer een moedervlek verandert qua grootte, vorm of kleur, of als deze onregelmatige randen of meer dan één kleur heeft, asymmetrisch is of gepaard gaat met jeuk, een bloeding of de afgifte van vocht.

Plaveiselcelcarcinoom

Een plaveiselcelcarcinoom is een zogenaamde niet-melanome vorm van huidkanker die kan verschijnen in de vorm van een stevige rode bult, een schilferige celgroei die kan bloeden of waarop een korst verschijnt, of als een zweer die niet wil genezen. Deze vorm van huidkanker komt vaak voor op de neus, het voorhoofd, de oren, de onderlip, de handen en andere aan het licht van de zon blootgestelde delen van het lichaam. Een plaveiselcelcarcinoom is echter te genezen mits deze vroegtijdig wordt ontdekt en behandeld. Indien deze vorm van huidkanker verder vordert, dan zal de behandeling en de kans op een goede afloop afhangen van het stadium waarin de ziekte zich bevindt.

De ziekte van Bowen

De ziekte van Bowen is een vorm van huidkanker die zich naar buiten toe verspreidt op het huidoppervlak. Daarentegen zullen “invasieve” plaveiselcelcarcinomen juist naar binnen groeien en zich verspreiden naar het binnenste delen van het lichaam. De ziekte van Bowen lijkt op geschubde, roodachtige vlekken die mogelijk bedekt zijn met korstjes; het is dan ook niet verwonderlijk dat deze ziekte aan kan worden gezien voor huiduitslag, eczeem, een schimmelinfectie of psoriasis.

Basaalcelcarcinoom

Het basaalcelcarcinoom is de meest voorkomende en meest eenvoudig te behandelen vorm van huidkanker. Omdat een basaalcelcarcinoom zich langzaam verspreidt, zal deze vaakalleen voorkomen bij volwassenen. Basale celtumoren kunnen vechter talloze vormen aannemen, waaronder een parelwitte of wasachtige bult, dikwijls voorzien van zichtbare bloedvaten, op de oren, de nek of het gezicht. Tumoren kunnen eveneens verschijnen in de vorm van een platte, geschubde, vleeskleurige- of bruine vlek op de rug of de borst, of in zeldzamere gevallen, als een wit wasachtig litteken.

Minder vaak voorkomende vormen van huidkanker

Abnormale vormen van huidkanker zijn het:

• sarcoom van Kaposi, dat in het bijzonder waar wordt genomen bij mensen die last hebben van een verzwakt afweersysteem;
• talgkliercarcinoom, een agressieve vorm van kanker die voorkomt vanuit de talgklieren in de huid;
• Merkel-celcarcinoom, dat vaak waar wordt genomen op plaatsen die blootgesteld zijn aan het licht van de zon op het hoofd, de nek, de armen en de benen, maar vaak zal de kanker zich ook verspreiden naar andere delen van het lichaam.

Wie ontwikkelt huidkanker en waarom?

Blootstelling aan de zon is de meest belangrijke oorzaak voor het ontstaan van huidkanker. Maar dat verklaart niet de vormen van huidkanker die zich ontwikkelen op een huid die normaal gesproken niet aan zonlicht bloot wordt gesteld. Een blootstelling aan gevaren voor het milieu, het ondergaan van een bestralingsbehandeling en zelfs erfelijkheid kunnen hierbij een rol spelen. Ondanks dat ieder mens een vorm van huidkanker kan krijgen, is de kans het grootst voor personen die:

• Een blanke huid of lichtgekleurde ogen hebben,
• Een overvloed hebben aan grote en onregelmatig gevormde moedervlekken,
• Een familiegeschiedenis hebben waarin huidkanker voorkomt,
• In het verleden overmatige blootgesteld zijn aan het licht van de zon of die te maken hebben gehad met zonnebrand,
• Op grote hoogten leven, of leefden, of die met heel het jaar blootgesteld zijn aan zonneschijn,
• Een aantal bestralingsbehandelingen hebben ondergaan.

Verklein je kans op het krijgen van huidkanker

• Beperk je blootstelling aan de schadelijke ultraviolette stralen die afkomstig zijn van de zon, in het bijzonder tussen 10 uur in de ochtend en 4 uur in de middag, omdat in deze tijdspanne de zonnestralen het meest krachtig zijn.
• Wanneer je toch naar buiten gaat, dan dien je een ruime hoeveelheid zonnebrandcrème aan te brengen over heel je lichaam (met een beschermingsfactor van 30 of hoger) en daarbij mag je absoluut je lippen en oren niet vergeten.
• Draag een hoed en zonnebril en bedekkende kleding als je bloot wordt gesteld aan het licht van de zon.
• Raadpleeg verder altijd een arts zodra je enige verandering opmerkt van je huid, zoals een nieuwe moedervlek, een veranderende huid of een zweer die maar niet wil genezen.