Of één van je ouders, broers of zussen al eerder een hartaandoening hebben gehad, lijkt wellicht wel de meest belangrijke voorspeller van je eigen risico op het krijgen van een hartaanval te zijn. Niets is echter minder waar, aldus de resultaten van een omvangrijk Zweeds onderzoek dat gepubliceerd werd in het Journal of the American College of Cardiology in het jaar 2014. In feite is door dit onderzoek aan het licht gekomen dat 5 specifieke factoren die betrekking hebben op je manier van leven, zoals gezond eten, regelmatige aan lichaamsbeweging doen en stoppen met roken bij kunnen dragen aan de voorkoming van maar liefst 80 procent van een eerste hartaanval.
De onderzoekers van het Karolinska-instituut in Stockholm gingen op zoek naar de mate waarin gezonde gewoonten individueel, of in groepsverband, volwassene personen helpen bij het voorkomen van een hartaanval of een hartinfarct in de toekomst. De aantallen van coronaire hartziekten zijn in een groot aantal delen van de wereld gedaald, schrijven de onderzoekers, dankzij de vooruitgang in geneeskunde en de middelen die in kunnen worden gezet om een hoge bloeddruk te bestrijden en een lager cholesterolgehalte te verkrijgen. Omdat grote delen van de bevolking een zeker risico lopen op de ontwikkeling van hart- en vaatziekten, is het gebruik van voorgeschreven medicatie, met hun specifieke risico’s op bijwerkingen en aanzienlijke kosten wanneer deze op de lange termijn worden gebruikt, geen effectieve grootschalige manier om deze aandoeningen te voorkomen, aldus de onderzoekers. Ze vermelden dat eigen onderzoek, dat uit is gevoerd in het verleden onder vrouwen, samen met de onderzoeksresultaten die verkregen zijn door andere wetenschappers, laat zien dat wanneer beide geslachten veranderingen aanbrengen in hun levensstijl, de kans op de ontwikkeling van een hartaanval drastisch af kan laten nemen.
Het onderzoek
Het onderzoek onderzocht: mannen in de leeftijd tussen de 45 en 79 jaar in het jaar 1997 en alle deelnemers werden ondervraagd over hun eet- en gebruiksgewoonten, maar daarnaast werd er ook informatie verzameld die betrekking had op hun gewicht, hun familiegeschiedenis ten aanzien van hartziekten en hun opleidingsniveau.
In totaal waren er 20.721 deelnemende mannen zonder een voorgeschiedenis van hart- en vaatziekten, kanker of diabetes. Zij werden gevolgd gedurende een periode van 11 jaar en daarbij werd gekeken naar een vijftal dieet- en leefstijlfactoren:
- dieet,
- rookgewoonten,
- alcoholgebruik,
- buikvet,
- dagelijkse activiteiten.
De onderzoeksresultaten: er werd ontdekt dat ieder van de vijf levensstijlgewoontes of -omstandigheden een specifiek voordeel te bieden bij de voorkoming van een toekomstige hartaanval. De beste kansen werden waargenomen onder de mannen die alle vijf deze factoren goed onder controle hadden, bij hen werd maar liefst een reductie van 80 procent gezien ten aanzien van de kans op de ontwikkeling van een hartaanval, dit terwijl er maar 1 procent van de deelnemers aan het onderzoek binnen deze categorie viel.
Hieronder hebben we een rangschikking geplaatst van de manier waarop de eerder genoemde gewoonten je kunnen beschermen tegen het ontwikkelen van een hartaanval:
- Stoppen met roken (36 procent minder kans): in overeenstemming met uitgebreid eerder onderzoek is stoppen met roken één van de belangrijkste gewoontes die je leven zullen bedreigen die je op dient te geven. In dit Zweeds onderzoek werd waargenomen dat mannen die ofwel zeker geen 20 jaar hadden gerookt, ofwel minimaal 20 jaar voor de start van het onderzoek waren gestopt, een 36 procent kleinere kans hadden op de ontwikkeling van een eerste hartaanval.
Deze conclusie kon worden getrokken met behulp van de bevindingen van een groot aantal eerdere onderzoeken, onder andere de Million Women Study die uitgevoerd werd in het Verenigd Koninkrijk, waarbij bijna 1,2 miljoen vrouwen gevolgd werden voor de duur van 12 jaar. Dit langdurig onderzoek wees uit dat stoppen met roken op een de leeftijd van 30 of 40 jaar gemiddeld 11 jaar langer leven opleverde, niet alleen dankzij het geringere aantal hartaanvallen, maar eveneens doordat er minder gevallen van kanker en ademhalingsaandoeningen waar werden genomen.
- Een uitgebalanceerd dieet (20 procent minder kans): het zal waarschijnlijk geen verrassing zijn dat een gezond, op planten gebaseerd dieet kan helpen om een hartaanval (en andere aan leeftijd gerelateerde ziekten, zoals diabetes en kanker) te helpen voorkomen. Het Zweedse onderzoek kenmerkte zich door een gezond dieet waarbij gebruik werd gemaakt van de voedingsrichtlijnen die ondermeer gehandhaafd worden door National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES) in de Verenigde Staten. Deze richtlijnen ten aanzien van voeding zijn namelijk goede voorspellers voor de mortaliteit en houden het volgende in:
- eet ten minste 5 porties verse groenten en fruit op een dag,
- eet 4 porties volkoren graanproducten op een dag,
- eet 1 of meer porties magere zuivel op een dag,
- weet elke week ongeveer twee porties vis.
De proefpersonen die deze richtlijnen het meest volgden, hadden een verlagen van 20 procent van het risico op de ontwikkeling van een eerste hartaanval, zelfs wanneer ze eveneens voedsel aten die niet op de lijst met aanbevelingen voorkwam, zoals rood- en bewerkt vlees, bewerkte granen en snoepjes.
- Weg met buikvet (12 procent minder kans): epidemiologen vinden steeds vaker dat tailleomtrek en middel-heupverhouding een betere voorspeller zijn van een slechte gezondheid dan alleen uit te gaan van het lichaamsgewicht, in het bijzonder wanneer het gaat om buikvet dat zich om je inwendige organen bevindt (het zogenaamde visceraal vet) en niet alleen het vetlaagje onder de huid van je buik en die je broek te strak laat zitten.
De proefpersonen in dit Zweedse onderzoek waarvan de tailleomvang minder dan 95 centimeter was tijdens de onderzoeksperiode, hadden inderdaad een 12 procent lager risico op de ontwikkeling van een eerste hartaanval in vergelijking tot de deelnemers die meer buikvet bezaten.
- Drink alcohol met mate (11 procent minder kans): in dit onderzoek vermindert het met mate drinken van alcohol de kans op het ontstaan van een eerste hartaanval met circa 11 procent. Dit is in overeenstemming met zeer consistent bewijs dat het met mate consumeren van alcohol het risico op hart- en vaatziekten, zoals hartaanvallen en beroertes, af laat nemen.
Toch hebben de onderzoekers nog bepaalde bedenkingen ten aanzien van de voordelen van het gebruik van alcohol, omdat op het ogenblik dat de alcoholconsumptie meer bedraagt dan een lichte- tot matige inname van 1 tot 2 drankjes op een dag, er aanzienlijk meer gevaren dan voordelen zullen zijn met betrekking tot de gezondheid, bijvoorbeeld in de vorm van hartziekten, kanker en andere aandoeningen. Kortom: mensen die met mate alcohol drinken kunnen gezonder zijn dan niet-drinkers, maar enkel en alleen wanneer ze dit daadwerkelijk met mate doen.
- Het doen aan lichaamsbeweging (3 procent minder kans): deelnemers aan het onderzoek die 40 minuten op een dag gingen (hard)lopen of fietsten en minimaal één uur per week trainden, bleken een 3 procent lager risico te hebben op het ontstaan van een eerste hartaanval. Dat aantal is verrassend laag, gezien ander bewijs dat lichaamsbeweging erg gunstig is voor de gezondheid van het hart. Toch heeft het doen aan lichaamsbeweging erg grote voordelen, niet alleen voor je hart0 en vaatstelsel maar eveneens voor de versterking van je botten, je ademhalingssysteem, het helpen dementie te voorkomen en de verlichting van stress (om nog maar te zwijgen van de gevaren die voortvloeien uit het leiden van een zittend leven), dient bewegen dus zeker niet gezien te worden als een gezondheidsstrategie die aan de zijlijn staat. Hoe meer je beweegt, hoe beter dit dan ook voor je zal zijn.
Je zou je af kunnen vragen of dit onderzoek wel goed is uitgevoerd. Het heeft immers alleen maar gekeken naar gezonde mannen die allemaal gezond waren toen de onderzoeksperiode van start ging aan het einde van de jaren negentig. Een afzonderlijke analyse werd echter in 1997 uitgevoerd onder meer dan 7.000 mannen die leden aan een hoge bloeddruk (hypertensie) en een hoog cholesterol. Hieruit is vast komen te staan dat het terugdringen van het risico van elk gezond gedrag te vergelijken was met dat van mannen die geen last hadden van een hoge bloeddruk of een hoog cholesterolgehalte.
Kortom: in tegenstelling tot je genetische samenstelling, dieet, lichaamsbeweging en of je rookt of niet, heb je alles zelf in de hand; in wetenschappelijk jargon, “dit zijn aanpasbare leefstijlfactoren”. Dit soort veranderingen is wellicht niet altijd even eenvoudig in te passen in je leven, maar je kunt wel geïnspireerd raken wanneer je op zoek gaat naar manieren om je kansen op de ontwikkeling van een eerste hartaanval tegen te gaan. Dit kunnen vaak kleine aanpassingen zijn die je in je dagelijks leven aan kunt brengen.
In dit omvangrijke onderzoek werd 86 procent van de eerste hartaanvallen voorkomen door het kleine aantal mannen dat zich aan alle 5 gezonde gewoonten wist te houden, ongeacht de familiegeschiedenis ten aanzien van hart- en vaatziekten. Wanneer je dit gaat generaliseren voor een groter deel van de bevolking, dan betekent dit dat 4 van de 5 eerste hartaanvallen kunnen worden voorkomen door het aanbrengen van een paar simpele en hanteerbare veranderingen in je manier van leven.
